Ένα ζήτημα που προέκυψε εμφατικά τις τελευταίες μέρες είναι η επίθεση κατά της λεγόμενης “πολιτικής ορθότητας”. Η στροφή προς τον “κορεκτιβισμό” αποτελεί μία αντίδραση κατά της πολιτικής ορθότητας είναι μία ιδεολογία αντιαστικής κουλτούρας διατηρώντας διασυνδέσεις με την “εναλλακτική δεξιά”. Μολονότι δεν ταυτίζεται μαζί της, πολλοί εκφραστές της “εναλλακτικής δεξιάς” συμμετέχουν μαζί με άλλες φωνές αντίδρασης στην «κυρίαρχη ιδεολογία». Αν και η ρίζα της αντίδρασης στην αστική κουλτούρα εντοπίζεται αρχικά στους χώρους της αριστεράς –και ειδικότερα της αριστερής φιλοσοφίας ή της Θεωρίας–, η αντίδραση κατά της “πολιτικής ορθότητας” θεμελιώνεται στη βαθιά λαϊκή κουλτούρα, που ήταν περιθωριοποιημένη και αναζητούσε διέξοδο. Αυτό που αποκαλούμε αντικουλτούρα είναι εκείνο που αναζητούν να αναδείξουν οι Πολιτισμικές Σπουδές: μία λαϊκή κουλτούρα στο περιθώριο της επίσημης ιδεολογίας, που λειτουργεί αυτόνομα, ίσως και συγκρουσιακά προς την εξουσιαστική ιδεολογία.

Τούτη η αντιδραστική ή παράλληλη κουλτούρα δεν είναι ακροδεξιά, αναγκαία. Είναι μία έκφανση της λαϊκής δεξιάς αντίληψης για τον Άλλο, που στέκει μακριά από τον φιλελεύθερο κοσμοπολιτισμό και τον αριστερό διεθνισμό και την αριστερή συμπαράσταση στον αποκλεισμένο. Με στοιχεία ρατσισμού στη βάση της έχει περιθώρια να διαφοροποιείται λεκτικά και να εκφράζεται με διαφορετική ένταση, ανάλογα προφανώς με τη μόρφωση του υποκειμένου. Η αντίδραση εντάσσεται στην λογική αποδόμησης της κυρίαρχης ιδεολογίας, την αμφισβήτηση κάθε αλήθειας και των πολλών αληθειών (που ενισχύει το διαδίκτυο), αλλά δεχόμενος μόνο τη δική μου αλήθεια ως τέτοια (sic).

Η αντίδραση αυτή, καθώς συνδέεται με τη λαϊκή κουλτούρα, έχει σαφή ροπή προς τον ρατσισμό (κοινωνικό, φυλετικό ή σεξουαλικό), καθώς ο Άλλος λειτουργεί ως χαλασμένο pixel στην οθόνη των ιδεοσχημάτων του ατόμου. Ο αποκλεισμός είναι σύνηθες στοιχείο στη λαϊκή κουλτούρα, εντελώς αντιφιλελεύθερο. Η μόρφωση του ατόμου απλά επιτρέπει τον μετριασμό της ρατσιστικής διάθεσης και τον περιορισμό της λεκτικής έντασης. Ως μόρφωση εννοούμε ένα πολιτιστικό κεφάλαιο που μπορεί να ισορροπεί στην ακαδημαϊκή γνώση, την κριτική αντίληψη που γεννούν τα μίντια και τα κοινωνικά δίκτυα· η μόρφωση, που θέτουμε, είναι η δυνατότητα θέασης του κόσμου, η επαφή με άλλες απόψεις και ο εντοπισμός φωνών που συμφωνούν με τη δική μας. Έτσι, η επιθετική άρνηση του me_tοo κινήματος ακόμα κι αν δεν αποκτά ακροδεξιά/φαλλοκρατικά χαρακτηριστικά, δεν παύει να συντηρεί την πατριαρχία, ειδικά όταν δεν συνδέεται με την εκφρασμένη άρνησή της.

Η λαϊκή κουλτούρα όμως είναι πνιγμένη στα κοινωνικά κι άλλα στερεότυπα, καθώς το πολιτισμικό/μορφωτικό κεφάλαιο (Lareau, 2003) μεταβιβαζόμενο από γενιά σε γενιά εντείνει τις συνθήκες αποκλεισμού του Άλλου βάσει στερεοτυπικών αποκλίσεων. Όσο κι αν η αστική δημοκρατία ευθυμεί, τής είναι αδύνατο να διαμορφώσει μία ομοιομορφία ιδεολογική. Η λαϊκή κουλτούρα, διά μέσου του κοινωνικού περιβάλλοντος, αποδεικνύεται στατιστικά ισχυρότερη από την αστική μόρφωση. Η τελευταία μάλιστα τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς στρέφεται περισσότερο σε μια γνωσιοθηρική αντίληψη, στη λογική εξειδίκευσης και κατάρτισης, αποφεύγει τις αρχές του ανθρωπισμού. Η αισθητική ιδεολογία που δέχονται τα λαϊκά στερεότυπα λογικό είναι να αντιδρά απέναντι στους πολέμιους, που εντάσσονται στο σχήμα της “πολιτικής ορθότητας”.
Η αμφισβήτηση συνδέεται με την ένταση που δέχεται ως εξωτερική εικόνα κάποιος. Ο μικρόκοσμος του διαδικτύου και η “υπερπροβολή”, όπως εκλαμβάνεται, ορισμένων κινημάτων διεκδίκησης, τρομάζουν. Ενώ, για παράδειγμα, οι ομοφυλόφιλοι δεν αυξήθηκαν και σαφώς δεν αυξήθηκε η ένταση του κινήματος, κάποιοι αισθάνονται –και πιστεύουν– ότι υπάρχει μία τρομακτική αύξηση που τους απειλεί. Αναλόγως και για τις πιέσεις γυναικών κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης κτλ. Είναι μία κουλτούρα που ζώντας στο περιθώριο, κινήθηκε και διαμορφώθηκε από την ποπ, ανέπτυξε μία αντίδραση προς τον αστικό πολιτισμό που είτε δεν την εξέφραζε ως προβληματισμός είτε συνδέθηκε με μία πικρία και έναν φθόνο κοινωνικό.

Ας μην ξεχνάμε όμως και την ωμότητα της λαϊκής κουλτούρας, σε όλο τον κόσμο. Η outstream κουλτούρα έχει δικούς της κώδικες επικοινωνίας, που απέχουν σημαντικά από την επίσημη αστική επικοινωνία/ευγένεια. Μιλάμε για μία κουλτούρα που πνίγεται στα στερεότυπα για τον όποιο διαφορετικό. Δεν συνδέεται με τη μόρφωση (αν κι έχει σημαντικό ρόλο), αλλά με την ίδια τη λαϊκή ιδεολογία που συντηρεί κοινωνικούς διαχωρισμούς με μία ανοχή στην αγένεια και την επιθετικότητα. Έτσι για κάποιους η απαίτηση για ευγένεια και η διεκδίκηση περιορισμού των στερεοτύπων (λεκτικών ή ιδεολογικών) αποκλήθηκε “πολιτική ορθότητα”, αποκρύπτοντας την ανάγκη για σεβασμό στον Άλλο. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι αυτοί που κάνουν λόγο για την πολιτική ορθότητα είναι εκείνοι που συχνά αστυνομεύουν τη γλώσσα ή υποστηρίζουν τη γλωσσική “καθαρότητα” (αλλά γελούν με ανέκδοτα κοινωνικού ή φυλετικού ρατσισμού, ειρωνεύονται τον Διαφορετικό, τον περιθωριοποιούν).

Η στροφή κατά της “πολιτικής ορθότητας” είναι όμως ουσιαστικά αποϊδεολογικοποιημένη. Δεν εκφράζει κάποιο σαφές όραμα, και τείνει να διεκδικεί την κοινωνική ομοιομορφία (λευκής, πατριαρχικής, απόψεων), ή στις πιο υποτονικές διαστάσεις της να αποδέχεται εκφάνσεις αυτής της κοινωνικής ομοιομορφίας με κομφορμιστική διάθεση. Και ακριβώς εκείνο είναι το σημείο επαφής της alt right με τους αρνητές της “πολιτικής ορθότητας”. Η alt right βρίσκει πρόσφορο έδαφος στην αντίδραση αυτή, χώρο προσέλκυσης με ίδια συνήθως φρασεολογία λαϊκών εκφραστών της λευκής πατριαρχίας. Η αποϊδεολογικοποίηση και η ανάπτυξη κύβων στα οποία εντάσσουμε τον Άλλο, αποτελούν την αντιμετώπιση εκείνου που ξαφνιάζει, εκείνου που ενοχλεί ως εικόνα ή/και αισθάνεται το υποκείμενο ότι απειλεί τη δική του κοινωνική ταυτότητα και τον δικό του αυτοπροσδιορισμό (αδυνατώντας να αναγνωρίσει δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού στον Άλλο).

Υποσημειώσεις

1.Εκθέτουμε τον όρο εντός εισαγωγικών, επειδή ακριβώς δεν θεωρούμε ότι υφίσταται κάτι τέτοιο.
2.Ενδιαφέρον όρος κατά της “πολιτικής ορθότητας” που απειλεί, λογοκρίνει κτλ.
3.Όρος της τάσης. Ως ιδεολογία εννοούν όχι μία πολιτικοοικονομική διάταξη, αλλά την επιφάνεια των κανονισμών, μέρος του εποικοδομήματος που περιλαμβάνει νόμους, διεκδικήσεις, τη διαφορετικότητα κτλ.
4.Δεν αναφερόμαστε στις αντιδράσεις ενάντια σε υπερβολές (όπως στη Γαλλία από επιφανείς εκπροσώπους των πνεύματος), αλλά στη λαϊκή αντίληψη ότι περιορίζεται ο κοινωνικός ρόλος του άνδρα, όχι οι μισές καταγγελίες είναι ψευδείς, υπερβολικές κτλ. Αναφερόμαστε σε αρνήσεις που καλύπτουν και τα δύο φύλα.
5.Αρκεί να θυμηθούμε τι λέγονταν όταν πρωτοεισήχθη στις ΗΠΑ ο νόμος για τη σεξουαλική παρενόχληση, έναν όρο που ακόμα στην Ελλάδα πολλοί συγχέουν με τη φιλοφρόνηση.