Σήμερα, ο εθνικισμός βρίσκεται και πάλι σε έξαρση. Ειδικά η λαϊκιστική Δεξιά με ένα αφήγημα «μετά- αλήθειας» παίζει με τις εθνικές ευαισθησίες. Οι πολιτικές ελίτ μιλούν για το πώς θα κάνουν τις χώρες τους “μεγάλες” και “ισχυρές”.

Το σλόγκαν του Τραμπ, για παράδειγμα, ήταν να κάνει την Αμερική μεγάλη ξανά. Ο Πούτιν ονειρεύεται τη “Μεγάλη Ρωσία”. Η Κίνα θέλει να ξαναγίνει μια μεγάλη αυτοκρατορία. Οι τουρκικές πολιτικές ελίτ μιλούν για τη “Μεγάλη Τουρκία”.  Κανείς δεν μιλά για πλουραλισμό, δημοκρατία, την αλήθεια και τη δικαιοσύνη. Η ξενοφοβία, ο ρατσισμός, η ρητορική κατά των μεταναστών και των προσφύγων είναι παντού δημοφιλής.

Η χώρα μας, η Κύπρος, αποτελούσε ανέκαθεν λίκνο εθνικισμού. Πρόσφατα, προστέθηκε και ο ρατσισμός και η ξενοφοβία. Για παράδειγμα, η νεαρή Τουρκοκύπρια Asya Karaali δέχθηκε επίθεση στην Αγία Νάπα από Ελληνοκύπριους όταν μίλησε τουρκικά και αναγνωρίστηκε η ταυτότητά της.

Ένας Πακιστανός ντελιβεράς λιντσαρίστηκε στο δρόμο. Σε μια εκδήλωση της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας εισέβαλαν μασκοφόροι τραμπούκοι. Ένας βουλευτής, όχι μόνο έκανε ρατσιστικές και σεξιστικές δηλώσεις, αλλά καυχιόταν γι’ αυτές και οι ψηφοφόροι του ήταν περήφανοι γι’ αυτόν. Ο δημοσιογράφος Serhat İncirli εμποδίζεται να ασκήσει το επάγγελμά του εξαιτίας των απόψεών του. Αυτά, ανάμεσα σε άλλα, χωρίς να αναφέρουμε τις εθνικιστικές-ρατσιστικές ομιλίες που ακούμε πρωί και βράδυ…

Ο Αυστριακός συγγραφέας Robert Menasse περιγράφει τον πατριωτισμό ως το αποτέλεσμα της πολιτικής εκμετάλλευσης της αγάπης για την πατρίδα. Τόσο οι μαρτυρίες της ιστορίας όσο και τα τρέχοντα γεγονότα επιβεβαιώνουν αυτή την παρατήρηση. Αν οι πόλεμοι που διεξάγονται από τα έθνη-κράτη μπορούν να κινητοποιήσουν τις μάζες, αυτό είναι δυνατό μόνο επειδή η αγάπη για την πατρίδα γίνεται αντικείμενο κατάχρησης από τις πολιτικές ελίτ.

Η «αγάπη για την πατρίδα» μπορεί να μετατραπεί σε θανατηφόρα αγάπη και συνεπώς σε μίσος… Η Emma Goldman, σε ένα άρθρο με τίτλο «Τι είναι πατριωτισμός;» που γράφτηκε το 1908, δηλαδή πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος επιχειρήθηκε να δικαιολογηθεί με την έννοια του πατριωτισμού, και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στον οποίο η ρατσιστική βαρβαρότητα έφτασε στο αποκορύφωμά της, αναφέρθηκε στην ακόλουθη εντυπωσιακή φράση του Dr Samuel Johnson: «Ο πατριωτισμός, κύριε, είναι το τελευταίο καταφύγιο των απατεώνων…»

Η Goldman αναφέρει επίσης τον διάσημο λογοτέχνη και στοχαστή Leon Tolstoy: «Ο πατριωτισμός είναι μια αρχή που νομιμοποιεί την εκπαίδευση των μαζικών δολοφόνων!» Πράγματι, στο βιβλίο του «Ο Χριστιανισμός και η αγάπη για την πατρίδα» (1894), ο Tolstoy αναφέρει ότι ο πατριωτισμός είναι μέσο καταπίεσης.

Η Emma Goldman  απαριθμεί τα κύρια χαρακτηριστικά του πατριωτισμού ως «αλαζονεία, έπαρση και εγωισμό» και ορίζει την έννοια του πατριωτισμού ως εξής:

«Ο πατριωτισμός βασίζεται στην ιδέα ότι ο κόσμος μας είναι χωρισμένος σε μικρά-μικρά μέρη, που περιβάλλονται από σιδερένιες πύλες. Αυτοί που ζουν σε ένα συγκεκριμένο μέρος θεωρούν τους εαυτούς τους πιο τυχερούς, ευγενείς, καλύτερους, θαυμάσιους και ευφυέστερους από εκείνους που ζουν αλλού. Ως εκ τούτου, θεωρούν καθήκον τους να σκοτώσουν όσους ζουν αλλού, να πεθάνουν γι’ αυτόν τον σκοπό και να επιβάλουν την ανωτερότητά τους.»

Πράγματι, ο εθνικός ναρκισσισμός είναι μια κοινή ασθένεια στον κόσμο των εθνών-κρατών, και ανάλογα με τις κοινωνικο- πολιτικές συνθήκες επιδεινώνεται σε ορισμένες περιόδους.  Πολύ φοβάμαι ότι ζούμε σε μια τέτοια εποχή. Στη Γερμανία το ακροδεξιό AfD εγκαθιδρύεται σαν μεγάλη πολιτική δύναμη, στην Ιταλία τα ακροδεξιά κόμματα συγκυβερνούν και έχουν και την πρωθυπουργό. Στην Ισπανία το ακροδεξιό VOX συνεχώς κερδίζει δύναμη. Και δυστυχώς πλέον ο λόγος της Δεξιάς αναμειγνύεται με αυτόν της ακροδεξιάς.

Ενώ οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν ανεργία, ανισότητα, αδικία και μετανάστευση, ενώ οι πρόσφυγες και οι μετανάστες πνίγονται στις θάλασσες, οι πολιτικοί μιλούν για “πατριωτισμό” και βγάζουν εθνικιστικούς λόγους.