Αυτόν τον τίτλο επέλεξε ο Πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλωντ Γιούνκερ, στην πρώτη του Έκθεση, με την ολοκλήρωση ενός έτους στην Προεδρία της Ένωσης. Η Έκθεση του για την Κατάσταση της Ένωσης το 2015 (State of Union 2015), όπως προβλέπεται, έχει ιδιάζουσα βαρύτητα, δεδομένου ότι κάνει έναν απολογισμό και περιγράφει τις βασικές προτεραιότητες και τους άξονες πάνω στους οποίους θα κινηθεί η πολιτική της Ένωσης την πολιτική χρονιά που ξεκίνησε (Σεπτέμβριος 2015). Έχει επίσης ενδιαφέρον δεδομένου ότι είναι η πρώτη Έκθεση του άμεσα εκλεγμένου Προέδρου της Κομισιόν.

Πριν αναφερθούμε στις Προτεραιότητες και στις ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος επισημάνσεις, αξίζει να τονίσουμε πως είναι εμφανές πως το κύρος του Προέδρου έχει αναβαθμιστεί, θέλω να πιστεύω εξαιτίας της άμεσης εκλογής του. Είναι γεγονός πως η έμμεση ως τώρα επιλογή, στερούσε το κύρος που απαιτεί ο ρόλος του. Για πρώτη φορά λοιπόν έχουμε στα χέρια μας ένα πολιτικό κείμενο. Ως τώρα αυτό που κυριαρχούσε και το είχαμε συνηθίσει, ήταν αφενός τα πολύ γενικά και αόριστα, συνήθως μαξιμαλιστικά, κείμενα των Συμβουλίων Κορυφής. Κατά κανόνα μακριά από τους στόχους και την πραγματικότητα, απλώς ειπείν, για να πάρουμε τις πολιτικές εντυπώσεις. Από την άλλη βλέπαμε και βλέπουμε τα στριφνά ως κουραστικά τεχνοκρατικά κείμενα που στερούνται πολιτικής σκοπιάς ή τουλάχιστον ως τέτοια εμφανίζονται. Ως εκ τούτου μόνο θετική μπορεί να είναι η έκπληξη της Έκθεσης Γιούνκερ.

Το κείμενο αυτό, παράδειγμα μιας ¨ρεάλ πολιτίκ¨ ανάλυσης, το χαρακτηρίζει η γνώση, η ισορροπία, η σαφήνεια και η τόλμη. Θέλουμε να πούμε πως αγγίζει ο Πρόεδρος με την Έκθεση του, τα πρωτεύοντα ζητήματα της Ευρώπης, με σοβαρότητα, ευαισθησία και καθαρότητα. Το δικαίωμα αυτό το αντλεί από τη μεγάλη του πείρα και τη βαθιά γνώση της Ένωσης και του μηχανισμού λήψης των αποφάσεων της. Ως εκ τούτου δεν είναι η τεχνοκρατία που του επιβάλλει με τη στριφνή και δεδαλώδη τεχνογνωσία της την άποψη της, όπως ως τώρα είδαμε να συμβαίνει με πολλούς Προέδρους της Κομισιόν (βλέπε Μπρόζο). Η γνώση λοιπόν της Ένωσης εκ των έσω του επιτρέπει – αυτό φάνηκε από τη Συγκρότηση των Επιτροπών  και τις αλλαγές που έκανε στη δομή των Γραφείων των Επιτρόπων – να θέσει τις βάσεις για τη συγκρότηση ενός ρόλου που τον είχε ανάγκη η Ευρώπη, εκείνου του πολιτικού leader.

Πρώτο ζήτημα που αναδεικνύει ο Γιούνκερ είναι αυτό της υποδοχής των Προσφύγων. Η προσέγγιση του αμιγώς πολιτική, στο πλαίσιο που το Διεθνές Δίκαιο προβλέπει για το Άσυλο. Πρόκειται για μια πολιτική πράξη που την έχει ανάγκη η Ευρώπη και ο κόσμος γενικότερα, προκειμένου να ξεπεράσουμε συντηρητικές ως και φασίζουσες απόψεις που έχουμε όλοι μας δει να κυκλοφορούν τα τελευταία χρόνια. Οι ιστορικές του αναφορές και τα παραδείγματα του, απαντούν σε κάθε τυχάρπαστο λαϊκιστή της ακροδεξιάς. Κατοχυρώνει με τον τρόπο αυτό την παράδοση του φιλελευθερισμού, όπως αυτή συγκροτήθηκε στην Ευρώπη από την περίοδο του Διαφωτισμού. Είναι αυτός ένας από τους βασικούς ρόλους της Ευρώπης, εννοούμε η ανάδειξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διεθνούς δικαίου ως της απαραίτητης βάσης πολιτικής λειτουργίας, όπου γης.

Δεύτερο ζήτημα στο οποίο στέκεται ο Γιούνκερ είναι η περίπτωση της Ελλάδας και η περιπέτεια του 2015, ως ότου οδηγηθούμε στην υπογραφή μιας συμφωνίας. Κι εδώ ο Γιούνκερ επιμένει στην πολιτική σκοπιά που αναδείχθηκε το διάστημα αυτό, που δεν είναι άλλη από τις συνέπειες των μέτρων στην καθημερινότητα των Ελλήνων, Πολιτών, επιχειρηματιών αλλά κυρίως των ανθρώπων που βρίσκονται στο περιθώριο λόγω της ανεργίας και της φτώχειας. Η αύξηση του ΦΠΑ, οι μειώσεις των συντάξεων σε αντίθεση με ένα αδιαφανές και άδικο σύστημα φορολόγησης, προσεγγίζονται στο κείμενο του όχι από τη σκοπιά των αριθμών και των λογιστικών μεγεθών τους, αλλά από εκείνη των συνεπειών στη ζωή των Ελλήνων που εδώ και πέντε χρόνια δοκιμάζονται από την κρίση.

Με αφορμή την ελληνική περίπτωση αναφέρεται σε μια σειρά μεγάλων αλλαγών στο θεσμικό επίπεδο αλλά κυρίως στον πολιτικό προσανατολισμό της Ένωσης. Όπως ο ίδιος αναφέρει χαρακτηριστικά ¨χρειαζόμστε περισσότερη Ευρώπη στην Ένωση και περισσότερη ένωση στην Ευρώπη¨. Εκείνο που απαιτείται είναι να προσδιοριστούν συγκεκριμένοι στόχοι γιατί έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε και απαιτείται να γνωρίζουμε που θα πάμε. Με αναφορές σε χιεροπιαστές αλλαγές στο οικονομικό επίπεδο, όπως ¨η διασφάλιση των καταθέσεων με ελάχιστο όριο τα 100.000 ευρώ, ως ευρωπαϊκή και όχι εθνική υπόθεση”, η φορολόγηση των επιχειρήσεων στον τόπο όπου δραστηριοποιούνται, η ανάγκη για την επιτάχυνση ενός ενιαίου συστήματος φορολόγησης, την κατοχύρωση ¨της ίδιας αμοιβής για την ίδια εργασία στον ίδιο τόπο” , δίνει την ώθηση για μια Ενιαία Ευρώπη.

Ως τρίτο ζήτημα κι ας μας φαίνεται μακρινό, θέτει το στοίχημα ενός δίκαιου συμβιβασμού προκειμένου το Ηνωμένο Βασίλειο να παραμείνει στο όχημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μια πολιτική  απόφαση που σαφέστατα θα κρίνει το μέλλον της.

Τέταρτο θέμα του είναι ο Διεθνής ρόλος της Ένωσης με αφορμή την κρίση στην Ουκρανία.  Σαφής λοιπόν η αναφορά στην εξωτερική πολιτική και στο ρόλο της Ευρώπης σε παγκόσμιο επίπεδο με προτεραιότητα στη διασφάλιση της ειρήνης. Σε αυτή τη λογική εντάχθηκε και η αναφορά του στην Κύπρο, όπου εκφράζει την άποψη πως στο 2016 μπορεί να υπάρξει λύση, ώστε να μην παρουσιάζεται αυτό το παράδοξο καθεστώς σε Κράτος μέλος της Ένωσης.

Με την Έκθεσή του αυτή που, όπως προβλέπεται θεσμικά, απευθύνει ο Πρόεδρος της Κομισιόν στον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο Γιούνκερ κατά την άποψή μας κατορθώνει να συγκεράσει με τρόπο δημιουργικό την ανάγκη για ενίσχυση του οικονομικού ρόλου της Ένωσης με ό,τι αναφέρουμε ως κοινωνικό κεκτημένο της. Επιμένει  λοιπόν σε παραμέτρους που καλύπτουν θα λέγαμε το χώρο της σοσιαλδημοκρατίας, τονίζοντας τον σταθεροποιητικό ρόλο της Ευρώπης για την εδραίωση και την επέκταση της Δημοκρατίας με αυτονόητη βάση, εκείνη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ακολουθεί η παράμετρος της ποιότητας ζωής, των πολιτικών δηλαδή αποφάσεων με γνώμονα κυρίως τη ζωή των πολιτών και τις συνέπειές τους στην καθημερινότητα των τάξεων που πλήττονται από την κρίση, των ευπαθών ομάδων.

Για λόγους συντομίας δεν αναφερθήκαμε στις πολιτικές για το περιβάλλον, την εγρήγορση και το ρόλο της Ένωσης εν όψει της Διάσκεψης του Παρισιού, ούτε στο ρόλο του πρωτογενούς τομέα, που ο Γιούνκερ τον αναφέρει ως εκείνον που στηρίζει την κοινωνική και πολιτισική φυσιογνωμία της Ευρώπης.
Δεν υποστηρίζουμε πως τα προβλήματα της Ένωσης λύθηκαν ή πως παραμερίστηκαν οι λογικές των μεγάλων συμφερόντων που έχουν πάντα ιδιαίτερο ρόλο στη λήψη των αποφάσεων της. Θεωρούμε όμως, πως ο Γιούνκερ δίνει ένα πολύ ουσιαστικό δείγμα γραφής, επαναφέρει την πολιτική ως προσέγγιση της Ένωσης κι αυτό ας μην το υποτιμούμε. Βεβαίως, είμαστε εδώ για να δούμε πώς και πόσα από αυτά θα γίνουν πράξη στο επόμενο διάστημα. Βεβαίως σε αυτή την πορεία κάθε χώρα με τους εκπροσώπους της και τους θεσμούς της, έχει να συμβάλει και να σηματοδοτήσει την πορεία αυτή.

Υ.Γ. Για ολόκληρο το κείμενο δείτε το:
https://ec.europa.eu/priorities/soteu/docs/state_of_the_union_2015_en.pdf