Ο Αριστοφάνης, ένας από τους σημαντικότερους κωμικούς ποιητές της αρχαίας Ελλάδας, αντιμετώπισε τη λογοκρισία με τρόπο εφευρετικό και ειρωνικό απέναντι στην πολιτική εξουσία εκείνης της περιόδου. Σε μια εποχή που οι πολιτικές αρχές επέβαλαν περιορισμούς στην προβολή συγκεκριμένων ιδεών και απόψεων μέσα από το θέατρο, ο Αριστοφάνης βρήκε έναν έξυπνο τρόπο να αντιμετωπίσει την πρόκληση: τη χρήση κεφαλών ζώων στους πρωταγωνιστές των κωμωδιών του.

Η απόφαση αυτή δεν ήταν απλώς ένα κωμικό κόλπο, αλλά μια εξυπνάδα που επέτρεπε στον Αριστοφάνη να παρουσιάζει τις ιδέες και τις αντιλήψεις του χωρίς να προκαλεί άμεση αντίδραση από τους λογοκριτές.

Όσον αφορά στη σύγχρονη λογοκρισία, φαίνεται ότι αν και περάσαμε χιλιάδες χρόνια από την εποχή του Αριστοφάνη, αυτή η πρακτική παραμένει επίκαιρη. Η λογοκρισία μπορεί να υπάρξει με δύο διαφορετικούς τρόπους. Ο πρώτος και πιο εύκολός είναι η ευθεία λογοκρισία, δηλαδή η απαγόρευση ενός τραγουδιού, ταινίας, ή θεατρικού έργου. Τέτοια φαινόμενα είχαμε συχνά στην περίοδο της Χούντας. Ο άλλο τρόπος είναι μέσα από την διαμόρφωση απόψεων μέσα από τα ΜΜΕ ώστε να στραφεί η κοινή γνώμη απέναντι στον εκάστοστε καλλιτέχνη και να τον ωθήσει σε απόσυρση ή αλλαγή της τέχνης του.

Πιο πρόσφατο παράδειγμα ήταν ο σάλος που προκάλεσαν κάποιοι στίχοι σε ένα τραγούδι του ηθοποιού-τραγουδιστή Πάνου Βλάχου. Ο στίχος έλεγε σε κάποιο σημείο, ‘’Σε έναν σάκο βάλτε, Άδωνι και Πορτοσάλτε’’. Αμέσως κινητοποιήθηκε το μιντιακό σύστημα στην Ελλάδα και ξεκίνησε η ανθρωποφαγία. Πρόσκληση σε βία ήταν το συμπέρασμα τηλεδικαστών όπως ο Λιάγκας, ο Ευαγγελάτος και Οικονόμου και στην συνέχεια είχαμε τις απειλές του Άρη Πορτοσάλτε, ‘’δημοσιογράφου’’ του ΣΚΑΙ, aka Γραφείο Τύπου της ΝΔ , ότι θα κινηθεί νομικά. Η κατάληξη ήταν να βγει να απολογηθεί ο ηθοποιός ότι εννοούσε να βάλουν σε σάκο τις ιδεολογίες τους και όχι να τους σκοτώσουν και στο επόμενο live του δεν τραγούδησε το τραγούδι, που σημειωτέον τραγουδάει εδώ και έναν χρόνο. Περίεργο που το ανακάλυψαν οι δημοσιογράφοι της Ελλάδας μετά από την δήλωση του ηθοποιού ότι τα ΜΜΕ στην Ελλάδα έχουν την τάση να λερώνουν οτιδήποτε ωραίο. Πολύ περίεργο…

Εγώ προσωπικά αν με ρωτάτε ακούγοντας το συγκεκριμένο τραγούδι δεν σκέφτηκα ότι πρέπει να πάω να σκοτώσω τον Πορτοσάλτε ή τον Άδωνι. Όπως είπε και ο ηθοποιός Χάρης Τζωρτζάκης, ‘’Όποιος σκέφτηκε ότι ο Πάνος Βλάχος καλεί τον κόσμο να πάει να σκοτώσει τους εν λόγω κυρίους είναι χαζός’’. Βέβαια δεν σας κρύβω ότι όταν άκουγα τον ‘’δημοσιογράφο’’ Πορτοσάλτε να λέει ότι πρέπει να δούμε την κρατική δολοφονία των Τεμπών ως θυσία για να δημιουργήσουμε καλύτερο σιδηροδρομικό δίκτυο ή όταν άκουγα τον Άδωνι Γεωργιάδη να μιλάει περήφανα ότι όποιες απολύσεις γίνουν στην Υγεία είναι δικιά του δουλεία και μην του κλέψει κάποιος την δόξα, εκεί ίσως σκέφτηκα πράγματα για αυτούς τους δύο που διώκονται ποινικά.

Για να επιστρέψουμε όμως στο κομμάτι της λογοκρισίας στην τέχνη και αν όντως υπάρχει η λεγόμενη ‘’ποιητική αδεία’’ πρέπει να σκεφτούμε ποια είναι τα όρια. Αν υπάρχουν όρια και όπως είπε και ο σκηνοθέτης Σωτήρης Τσαφούλιας, ‘’..ποιός θέτει αυτά τα όρια;’’. Στην τέχνη η ελευθερία της έκφρασης είναι θεμελιώδης αρχή της. Πάντα όμως λαμβάνοντας υπόψη τους πολιτιστικούς κώδικες και τους άγραφους κανόνες της ενσυναίσθησης της κοινωνίας. Η τέχνη ούτως ή άλλως είναι ένα μέσο έκφρασης ανθρώπων που πολλές φορές λένε αυτό που δεν μπορούν να πουν κάποιες κοινωνικές ομάδες. Είναι το μέσο να εκφραστούν συναισθήματα ιδέες και κοινωνικές ενστάσεις. Στο κάτω κάτω η τέχνη είναι σχεδιασμένη έτσι ώστε να προκαλεί διάλογο και διαφωνίες. Μέσα από αυτόν τον διάλογο δημιουργείται πολιτισμός. Και έχουμε μεγάλη ανάγκη για πολιτισμό σε αυτήν την δυστοπία που ζούμε. Και ναι για εμένα είναι πολιτισμός κάθε συνέντευξη του Τσαφούλια, κάθε φράση του Καπουτζίδη, κάθε τραγούδι Θανάση Παπακωνσταντίνου.

Η τέχνη είναι η καρδιά του πολιτισμού και πρέπει να αναθεωρήσουμε τις προτεραιότητες μας και να αναδείξουμε ξανά την σημασία του πολιτισμού στην καθημερινή μας ζωή. Μόνο μέσα από την υποστήριξη και την προώθηση του πολιτισμού μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα πιο δημιουργικό, χωρίς διακρίσεις και ενωμένο κοινωνικό περιβάλλον για τις επόμενες γενιές.