48 χρόνια πέρασαν από τη δολοφονία του Τσε Γκεβάρα, στη Βολιβία, 9 Οκτωβρίου 1967. Όταν δολοφονήθηκε εν ψυχρώ, είχε ήδη τραυματιστεί σοβαρά και συλληφθεί από τον Βολιβιανό στρατό (με τη βοήθεια της CIA), ύστερα από ενέδρα στην ομάδα των 17 ανταρτών, που του είχαν απομείνει.

Αργεντινός στη καταγωγή, ο Τσε έγινε εθνικός ήρωας της Κούβας, ενώ πολέμησε και στην Αφρική μαζί με εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. Δίκαια, λοιπόν, θεωρείται παγκόσμιο σύμβολο και αποτελεί ίνδαλμα της παγκόσμιας νεολαίας.

Στην Ελλάδα, η είδηση της δολοφονίας του Τσε συγκίνησε τον αριστερό πνευματικό κόσμο, που στέναζε κάτω από το καθεστώς της αμερικανοκίνητης χούντας της 21ης Απριλίου 1967. Ποιήματα για τον Τσε έγραψαν οι Τάσος Λειβαδίτης, Τίτος Πατρίκιος, Νίκος Καββαδίας, Φώντας Λάδης και άλλοι, με το ιδιαίτερο ύφος του ο καθένας, μερικά δε εξ αυτών έγιναν και τραγούδια. 

Ηθικό Πρότυπο

Δεν είναι υπερβολή, αν πούμε ότι ο Τσε κατέχει την πιο υψηλή θέση στις καρδιές των λαών του κόσμου από όλους τους μεγάλους επαναστάτες του 20ου αιώνα, ότι ακτινοβολεί παγκοσμίως. Αυτό δεν οφείλεται στο γεγονός ότι ο Τσε υπήρξε μεγάλος θεωρητικός ή ότι πρότεινε την σωστή «συνταγή» για την Επανάσταση. Οφείλεται κυρίως, στο ότι έχει αναδειχθεί σε ηθικό πρότυπο και σε απόλυτο σύμβολο διεθνιστικής αλληλεγγύης.

Σε μια περίοδο, που η προσφυγική κρίση έχει φέρει πολύ έντονα στο προσκήνιο το αίτημα της πανανθρώπινης αλληλεγγύης και της ισότιμης παγκόσμιας ειρηνικής συνεργασίας, η μνήμη του Τσε εξακολουθεί να εμπνέει και να κινητοποιεί τις «γειτονιές του κόσμου», ιδιαιτέρως τους κοινωνικά αδύνατους και τη νεολαία. Ακόμα και στα γήπεδα ποδοσφαίρου και μπάσκετ βλέπουμε πολλούς νέους να φορούν μπλουζάκια με τη μορφή του Τσε.

Περίπου μισό αιώνα μετά τη δολοφονία, η Ιστορία εκδικείται τους δολοφόνους του Τσε, αφού σήμερα η Βολιβία με τον αριστερό Έβο Μοράλες στη θέση του προέδρου, τιμάει και επίσημα τον «αιώνιο επαναστάτη». Από την άλλη, οι ΗΠΑ έχουν προχωρήσει σε συμφωνία με την Κούβα για την άρση του εμπάργκο και η κουβανική σημαία ήδη κυματίζει στην Ουάσινγκτον. Γενικότερα η Λ. Αμερική κινείται – με τον ένα ή άλλο τρόπο – στην κατεύθυνση που ο Τσε οραματίστηκε. Όχι όμως μέσω ένοπλων εξεγέρσεων, αλλά ύστερα από εκλογικές νίκες μετώπων συνεργασίας αριστερών δυνάμεων, στη βάση αντινεοφιλελεύθερων και αντιιμπεριαλιστικών προγραμμάτων.

Ο Τσε εξακολουθεί να συνεγείρει συνειδήσεις ως ο ασυμβίβαστος επαναστάτης και διεθνιστής, που δεν μπαίνει σε «καλούπια» και δεν κάνει την εξουσία αυτοσκοπό. Όταν έφευγε από την Κούβα, το 1965, παραιτούμενος από τη θέση του υπουργού και από τα καθήκοντά του στην ηγεσία του κόμματος, ο Τσε έγραφε στον Φιντέλ ότι «άλλες χώρες του κόσμου ζητάνε τη συμβολή των σεμνών μου προσπαθειών».

«Ο πατέρας σας – έγραφε στο τελευταίο γράμμα του στα παιδιά του – υπήρξε άνθρωπος που δρούσε όπως σκεφτόταν και, σίγουρα, υπήρξε συνεπής στις πεποιθήσεις του». «Πάνω απ’ όλα – συνέχιζε – να είστε πάντα ικανοί να νιώθετε βαθιά μέσα σας οποιαδήποτε αδικία διαπράττεται ενάντια σε οποιονδήποτε, σε οποιαδήποτε γωνία του κόσμου».
Μετά την παρέλευση τόσων δεκαετιών, ο «μύθος» του Τσε όχι μόνο δεν έχει αποδυναμωθεί και θολώσει, αλλά συνεχώς ενισχύεται και γοητεύει. Αν λέγαμε ότι «ο Τσε ζει», θα αποδίδαμε πλήρως την πραγματικότητα της απήχησης και της ακτινοβολίας του σε όλες τις ηπείρους.

* Ο Πάνος Τριγάζης, συγγραφέας, είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ.