Σε μια εποχή που ο πόνος είναι διάχυτος, η απελπισία χτυπά την πόρτα και του μέχρι πρότινος σίγουρου για τον εαυτό του, και η αυτοκτονία εξαπλώνεται σαν επιδημία, καταϕεύγουμε στην παλαιότερη ελληνική λογοτεχνία ως ένα μέσο για να ξορκίσουμε τους ϕόβους μας – και να γιατρευτούμε.

Άραγε ενοχλείται ποτέ κανείς; (Ο Αυτόχειρ, Μιχαήλ Μητσάκης, 1895)

Χόρεψε καλά ταλαίπωρη αρκούδα – χόρεψε καλά δια να μη φάγει άλλους λακτισμούς ο πισινός σου – από την αρκούδα (Ο Μαύρος Γάτος, Ιωάννης Κονδυλάκης, 1916)

Ο κόσμος μου φαινεται στενος. Θέλω να τρέχω,να τρέχω… (Η Αρκούδα, Μιχαήλ Μητσάκης, 1883)

Τρεις νέοι ηθοποιοί ο Ηλίας Βογιατζηδάκης, η Στεφανία Καλομοίρη και η Μυρτώ Πανάγου ξετυλίγουν το νήμα της σύνδεσης του πόνου με την ύπαρξη, του τότε με το τώρα, της ζωής με τον θάνατο, αναζητώντας καταφύγιο στην παλαιότερη ελληνική λογοτεχνία αλλά και αντίδοτο στη σημερινή διάχυτη απελπισία της εποχής.

Το Bios φιλοξενεί την παράσταση «Μονάδα Μέτρησης Πόνου», η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε στην Ανοιχτή Πλατφόρμα του Εθνικού Θεάτρου τον Μάιο του 2015.

Το tvxs.gr μίλησε με τη σκηνοθέτη και πρωταγωνίστρια της παράστασης, Μυρτώ Πανάγου για τη Μονάδα Μέτρησης Πόνου, την προσωπική της πορεία, για «την πιο έντονη λειτουργία του ατομικισμού που γνώρισε ο κόσμος» (Όσκαρ Ουάλιντ), την Τέχνη και την κρίση ως σημείο στην κοινωνία, αλλά και στο θέατρο.

Η Μυρτώ Πανάγου για τη δική της Μονάδα Μέτρησης Πόνου

Η Μονάδα Μέτρησης Πόνου για εμένα είναι μια προσπάθεια να ανιχνεύσουμε τη θεματική «πόνος» μέσα από τρία διαφορετικά διηγήματα συγγραφέων της λεγόμενης Αθηναϊκής Σχολής του 1900. Είχε πάρα πολύ ενδιαφέρον αυτή η διαδρομή με βάση τη συγκεκριμένη θεματική. Προσέφερε πολύ υλικό για ψάξιμο, προβληματισμό, αυτοαναίρεση. Και σίγουρα έχουμε αγγίξει μόνο τη μύτη του παγόβουνου. Παραμένει ένα θέμα ανεξάντλητο και ατέλειωτο. Όπως ίσως όλα τα βαθιά ανθρώπινα θέματα.

H Μυρτώ Πανάγου

Τα συγκεκριμένα διηγήματα με συγκίνησαν χωρίς να μπορώ αρχικά να εξηγήσω το γιατί. Από το να βλέπεις τον με χειρουργική λεπτομέρεια βασανισμό ενός ζώου από το αφεντικό του (η «Αρκούδα», Μιχαήλ Μητσάκης) μέχρι τον βασανισμό ενός ανθρώπου που το μέσα του πονάει και τον γδέρνει («Μαύρος Γάτος», Ιωάννης Κονδυλάκη). Και τέλος ένα αυτόχειρας που αποχωρεί σιωπηλά και μυστηριωδώς προξενώντας πλήθος ερωτήματα που τελικά συνθέτουν και το τελευταίο διήγημα («Ο Αυτόχειρ», Μιχαήλ Μητσάκης). Κάτι λοιπόν με κίνησε σε όλα αυτά. Κάτι με έκανε να θέλω να τα δω να συνομιλούν μεταξύ τους.

Μαζί με τα παιδιά λοιπόν βρήκαμε ότι η θεματική πόνος είναι σταθερά παρούσα τελικά και στα τρία αυτά κείμενα και κινεί μαεστρικά τα νήματα. Και έτσι επικεντρωθήκαμε εκεί.

Ηλίας Βογιατζηδάκης

Ο τρόπος που δουλεύουμε είναι ομαδικός με ιδέες και υλικό από τον καθένα όσο χτίζουμε την παράσταση. Και ίσως επίσης επειδή βαθιά μέσα μου ξέρω ότι είμαι και θέλω να παραμείνω ηθοποιός. Μέσα από όλα αυτό το εγχείρημα συνειδητοποίησα βασικά πόσο δύσκολος είναι ο ρόλος του σκηνοθέτη ανά στιγμές. Πέραν του καθαρά δημιουργικού κομματιού, απαιτεί και μια δυναμική χαρακτήρα και μια ανάληψη συνολικής ευθύνης που εμένα προσωπικά μου έπεφτε βαρύ κάποιες φορές. Έμαθα όμως τόσα πολλά από όλο αυτό και αυτό σίγουρα είναι κέρδος μεγάλο.

Γιατί ακόμα και αν πεις ότι κάτι δεν είναι για εσένα , έχει άλλο πλούτο και άλλη ωριμότητα να έχεις περάσει και μέσα από αυτό. Και ένιωσα πολύ και τη βοήθεια των παιδιών – αυτό και αν είναι κέρδος- όταν κάπου εγώ κλάταρα και το «μηχάνημα» υπολειτουργούσε. Από τον Ηλία που θα ερχόταν χαρωπός στην πρόβα και θα μας έκανε «χαριτωμενιές» απείρου κάλλους – βάλτον να σου κάνει τον Bollywood τραγουδιστή ,να πεθάνεις στο γέλιο! – μέχρι το Στεφανάκι που της έχει βγει ο ώμος να κουβαλάει laptop και άλλα τσιμπράγκαλα σε κάθε πρόβα και πλέον μπορεί να δουλέψει και ως τεχνικός άνετα! Και είναι και άλλοι πολλοί… ο Στάθης, η Δανάη,η Κατερίνα… Γενικά ήταν μια δουλειά φίλων και αυτό σίγουρα ήταν μια εμπειρία επίσης!

Η παράστασή μας αρχικά συμμετείχε στην ανοιχτή Πλατφόρμα Νέων Καλλιτεχνών στο Εθνικό Θέατρο το Μάϊο που μας πέρασε. Δεν δυσκολευτήκαμε να πάρουμε κάποια έγκριση, απλά λάβαμε τη θετική απάντηση του Εθνικού και συμμετείχαμε στο φεστιβάλ. Και εν συνεχεία η παράσταση ήρθε στο Bios όπου παίζεται αυτή τη στιγμή. 

Στο μεταξύ, η αντίδραση του κοινού τα έχει όλα, προβληματισμό, σκέψη, συγκίνηση, γέλιο. Γενικά είναι ένα θέμα δύσκολο που λογικά θα φοβηθεί ο θεατής ότι θα του πέσει βαρύ ωσάν τσιμεντόλιθος αλλά θέλω να πιστεύω ότι ανά στιγμές φωτίζουμε στην παράσταση και το κωμικοτραγικό της όλης κατάστασης που η έννοια του πόνου κουβαλάει. Το κοινό βέβαια κρίνει!

Στην πραγματικότητα δεν είχαμε προγραμματίσει να ανεβεί μια τέτοιου είδους παράσταση. Ανταμώσαμε με τα κείμενα, ήρθε η ιδέα, ήρθε το φεστιβάλ και το ένα έφερε το άλλο. Σαφέστατα ακουμπάει ένα θέμα που είναι απόλυτα επίκαιρο στην εποχή μας. Ίσως και σε κάθε εποχή βασικά μιας και μιλάει για μια θεματική ριζωμένη στην ανθρώπινη φύση. Πόσο μάλλον τώρα όμως ε; Τώρα που άνθρωποι διαλύονται, ψυχές πονάνε, κάποιοι σταθερά εκμεταλλεύονται και βαράνε το ντέφι για να χορεύουμε στο ρυθμό τους… Ο πόνος είναι παντού. Μέσα από την εξερεύνηση στο θέμα του «πόνου», είδα ότι ίσως μόνο με το να τον επικοινωνούμε κάπως σπάμε την αυτοκυριαρχία του.

Έχει μια δύναμη ο πόνος που σε οδηγεί και στη μοναξιά, να νιώθεις δηλαδή όλο και πιο μόνος, βουτηγμένος στον πόνο σου. Είχα χαρεί πολύ στις πρόβες θυμάμαι όταν είχα ανακαλύψει αυτήν την εξίσωση «πόνος=μόνος». Ίσως λοιπόν με το να μιλάμε για αυτόν κάτι να σπάμε από τη δύναμη του. Αυτό θελήσαμε να κάνουμε και με την παράσταση βασικά. Να μην τον φοβηθούμε. Αλλά να ακούσουμε τις ιστορίες του.

Παρ’όλα αυτά, δεν ξεχωρίζω κάποια δουλειά μου. Ίσως ένα τσακ αδυναμίας να έχω στα «Χταποδάκια και Άλλα Διηγήματα», παράσταση που παίχτηκε το 2012 εδώ στον ίδιο χώρο του Bios παρέα με τον Ηλία Βογιατζιδάκη και τη Νατάσα Παπανδρέου.Ήταν μια χρονιά ορόσημο για εμένα για προσωπικούς λόγους αφενός και στην παράσταση αυτή «έπαιζε» και ο αγαπημένος μου συγγραφέας Μάριος Χάκκας αφετέρου. Όλες τις δουλειές μου τις αγαπάω πάντως και από όλες έχω μάθει πολλά.

Δεν έχω κάποιον σκηνοθέτη πρότυπο. Υπάρχουν πολλοί που εκτιμώ αλλά πρότυπο δεν έχω. Το Λευτέρη Βογιατζή θα ήθελα πάρα πολύ να τον έχω προλάβει και έστω να τον γνωρίσω. Δεν είναι όμως θέμα προτύπου. Κουβάλαγε μια θεατρική μανία συνδυασμένη με γνώση, σκύψιμο πάνω στα έργα και άπειρες ώρες δουλειάς που σπανίζει στις μέρες μας.

Τα πράγματα είναι δύσκολα για όλους. Παλιούς και νέους. Οι νέοι παλεύουμε να βρούμε το χώρο να «υπάρξουμε» και να εκφραστούμε – θεωρώ ωστόσο ότι αν το μέσα σου δεν ησυχάζει, πάντα θα βρεθεί ο τρόπος να το κάνεις. Οι παλιοί έρχονται αντιμέτωποι με μια εποχή fast food και πρέπει να εξοικειωθούν με μια άλλη πραγματικότητα στην οποία δεν είναι συχνά συνηθισμένοι.

Στο φινάλε όμως εγώ είμαι θετική. Πιστεύω στη δύναμη των ανθρώπων. Πιστεύω ότι όταν θες να επικοινωνήσεις κάτι και να δημιουργήσεις, θα βρεις τον τρόπο να το κάνεις. Μα θα φας τα μούτρα σου, μα θα βάλεις και από την τσέπη σου ,μα θα στερηθείς κάτι άλλο. Στο τέλος θα βρεις τον τρόπο να το κάνεις. Όλα είναι διαδρομή. Με θυσίες σαφέστατα. Αλλά κάπου ζυγιάζεις την ανάγκη σου και λες χαλάλι,αξίζει.

Ίσως να είναι και η αισιοδοξία του νέου στο επάγγελμα βέβαια, δεν ξέρω… Δεν πιστεύω όμως ότι το θέμα είναι η κρίση στην Τέχνη. Το θέμα ξεκινάει από κρίση αξιών και ανθρώπων γιατί αυτοί οι άνθρωποι θα παράγαγουν Τέχνη και πώς θα την παραγάγουν όταν είναι βρώμικοι μέσα τους ; Όλα από εμάς ξεκινάνε και γυρνάνε σε εμάς.

Η παράσταση Μονάδα Μέτρησης Πόνου – βασισμένη στα διηγήματα «Ο μαύρος γάτος» (1916) του Ιωάννη Κονδυλάκη, «Aρκούδα» (1893) και «Aυτόχειρ» (1895) του Mιχαήλ Μητσάκη – μετά από την πετυχημένη παρουσίαση της στα πλαίσια της Ανοιχτής Πλατφόρμας Νέων Καλλιτεχνών του Εθνικού Θεάτρου συνεχίζεται στο Bios !

INFO
TESLA Basement (τηλ: 210 3425335). Πέμπτη 29 Οκτωβρίου – Κυριακή 22 Νοεμβρίου 2015. Σκηνοθεσία: Μυρτώ Πανάγου. Πρωταγωνιστούν: Ηλίας Βογιατζηδάκης, Στεφανία Καλομοίρη, Μυρτώ Πανάγου. Παραστάσεις: Πέμπτη έως Κυριακή. Ώρα έναρξης: 20:30. Τιμή εισιτηρίου: 10 ευρώ (ενιαίο).