Η «Ασκητική» του θεάτρου ΟΜΜΑ ΣΤΟΥΝΤΙΟ μετά το Άμστερνταμ της Ολλανδίας (Θέατρο Ζίντ), την πόλη Σβέρτε της Γερμανίας (Θέατρο Studio 7), την πόλη Χόλστεμπρο της Δανίας (Θέατρο Οντίν) «ταξιδεύει» από 4 έως 8 Σεπτέμβρη 2017 στο Μοστάρ της Βοζνίας  Ερζεγοβίνης.

Η «Ασκητική» είναι καλεσμένη από την ALDA (European Association for Local Democracy) στα πλαίσια του τετράχρονου του Ευρωπαϊκού προγράμματος «Καραβάνι η Συνέχεια» το οποίο έχει ως  θέμα το θέατρο στην Κοινότητα και στο οποίο το Θέατρο ΟΜΜΑ ΣΤΟΥΝΤΙΟ είναι συν- διοργανωτής.

Στο Μόσταρ το θέατρο ΟΜΜΑ ΣΤΟΥΝΤΙΟ θα δώσει δύο παραστάσεις της «Ασκητικής»: 

• Την Τετάρτη 6 Σεπτέμβρη η παράσταση θα γίνει στον κήπο του Μουσείου του Βόζνιου Λογοτέχνη Svetozara Corovica. Αμέσως μετά, σε εσωτερικό χώρο του Μουσείου θα γίνει και η προβολή του ντοκιμαντέρ για τη ζωή και το έργο του Νίκου Καζαντζάκη.
• Την Πέμπτη 7 Σεπτέμβρη η «Ασκητική» θα παρουσιαστεί στην παλιά Ορθόδοξη Εκκλησία του Μόσταρ και αμέσως μετά  στο κτίριο της Μητρόπολης, όπου ενθρονίζεται ο αρχιεπίσκοπος της Ορθοδοξίας και που τώρα λειτουργεί ως ιερατική σχολή. Κατόπιν θα παρουσιαστεί πάλι το ντοκιμαντέρ για τη ζωή και το έργο του Καζαντζάκη. Θα ακολουθήσει συζήτηση στρογγυλής τραπέζης μεταξύ των ηθοποιών, του σκηνοθέτη της παράστασης και του κοινού του Μόσταρ, για τον Καζαντζάκη και τα πιστεύω του, καθώς και ανάλυση για τον τρόπο δουλειάς του Θεάτρου ΟΜΜΑ ΣΤΟΥΝΤΙΟ και της έρευνας που διεξάγει. 

Η «Ασκητική» στη συνέχεια, θα παρουσιαστεί για δύο παραστάσεις στη Σεβίλλη της Ισπανίας προσκαλεσμένη του Θεάτρου Αταλάγια: 

• Στις 18 Οκτώβρη στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού προγράμματος «Καραβάνι η συνέχεια»
• Στις 20 Οκτώβρη στα πλαίσια του Διεθνούς Θεατρικού Φεστιβάλ ΜΙΤΙN που διοργανώνει το θέατρο Αταλάγια

Έρευνα – Σκηνική Προσαρμογή: Αντώνης Διαμαντής – Παίρνουν μέρος: Ειρήνη Κουτσάκη, Κορίνα Αποστολοπούλου, Αντώνης Διαμαντής

«Ασκητική» του Θεάτρου ΟΜΜΑ ΣΤΟΥΝΤΙΟ (Ηράκλειο Κρήτης) – Η ΕΡΕΥΝΑ

Η  «Ασκητική» του Νίκου Καζαντζάκη, μια παράσταση του θεάτρου Όμμα Στούντιο από το Ηράκλειο Κρήτης είναι μια μελέτη/έρευνα που το θέατρο διεξάγει εδώ και αρκετά  χρόνια με θέμα τη σχέση της Τελετουργίας με το θέατρο.

Η  παράσταση εμπεριέχει αποσπάσματα από το βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη και παρουσιάζεται από τον  Αύγουστο του 2016. Η πρώτη παρουσίαση στις  28/8/2017 στο τέλος του Mastercalss που έδωσαν ο Εουτζένιο Μπάρμπα και η Τζούλια Βάρλευ του Θεάτρου Οντίν της Δανίας, στην Πειραματική Σκηνή του Πολιτιστικού Κέντρου του Δήμου Ηρακλείου προσκεκλημένοι από το Θέατρο Όμμα Στούντιο στα πλαίσια των τεσσάρων χρόνων του Ευρωπαϊκού Προγράμματος «Καραβάνι η Συνέχεια».

Το «Καραβάνι η Συνέχεια» έχει ως θέμα το θέατρο στην Κοινότητα. Το Θέατρο ΟΜΜΑ ΣΤΟΥΝΤΙΟ είναι συν – διοργανωτής και παρουσίασε από τις 4-8/9/2016 τετραήμερες εκδηλώσεις σε πολλά σημεία του Ηρακλείου (Micro event στο Ηράκλειο) με τη συμμετοχή 33  Πολιτιστικών Συλλόγων, ομάδων και ατόμων τις οποίες παρακολούθησαν περίπου 3,500 χιλιάδες θεατές.

Η έρευνα ξεκίνησε με την παράσταση «Αγαμέμνων» του Αισχύλου (2008) – μια συνεργασία του θεάτρου Όμμα Στούντιο με το θέατρο LAB PERM του Ντομένικο Καστάλδο από το Τορίνο της Ιταλίας και συνεχίστηκε με την  παράσταση «Η Γυναίκα της Ζάκυθος» του Διονυσίου Σολωμού» (2011), «Ασκητική» του Νίκου Καζαντζάκη (2016) και «Φόνισσα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (2017).

«Η Σχέση Τελετουργίας και Θεάτρου»

^{* Του Ηθοποιού και Σκηνοθέτη του θεάτρου Όμμα Στούντιο, Αντώνη Διαμαντή}

Το κείμενο αναφέρεται στην έρευνα  που έχει γίνει στο κείμενο της «Ασκητικής»του Νίκου Καζαντζάκη

Εισαγωγή (απόσπασμα από το βιβλίο του Μ.Ι.Μερακλή «Τι είναι η Λαϊκή Λογοτεχνία» (Σύγχρονη εποχή 1988)

Τελετουργία είναι η μίμηση η η αναπαράσταση του πραγματικού μέσω ενός συστήματος συμβόλων. Μίμηση του πραγματικού σε ένα άλλο επίπεδο, εξιδανικευμένης ζωής, που είναι γενικά η και η επιθυμητή ζωή ο προβαλλόμενος στόχος. Αυτό είναι γενικά η ποίηση: η έκφραση η ,η αναπαράσταση της ζωής με ένα σύστημα συμβόλων: μεταφορικών εικόνων και σχημάτων. Ο Αριστοτέλης δέχεται ότι όλα τα είδη της ποίησης είναι μιμήσεις. Και παρατηρεί στη συνέχεια ότι τα είδη της ποίησης, σχηματίζονται με βάση τρία κριτήρια: α) τα μέσα της μίμησης β) το αντικείμενο της μίμησης γ)τον τρόπο της μίμησης. Με βάση το τρίτο κριτήριο ο Αριστοτέλης διακρίνει δύο είδη ποιήσεως: το αφηγηματικό και το δραματικό (Ποιητ.3,1)

Το πρώτο είναι η «διηγηματική»μίμηση, δηλαδή δίχως πράξη (Ποιητ.23,1) το δεύτερο είναι η «εν τω πράττειν μίμησις» (Ποιητ.22,11). Το πρώτο μας πηγαίνει στο έπος, το δεύτερος το δράμα. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι υπάρχουν κείμενα που είναι καθαρές τελετουργίες, θέλω να πω τελετουργίες πράξης. Δεν υπάρχει εδώ διήγηση αλλά δράση. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι εδώ έχουμε παριστανόμενο δράμα. Πολλές φορές όμως διακρίνουμε στο δράμα λυρικά και δραματικά μέρη.

Ο Ι. Συκουτρής παρατηρεί ότι το δράμα περιέχει «ένα λυρισμό δηλαδή μια έκφρασης των παθών και των συγκινήσεων των ηρώων είτε των στοχασμών και των συναισθημάτων του χορού, ενσαρκωμένος όπως είναι σε ωρισμένας πλαστικάς μορφάς, και υπερτερεί της λυρικής ποίησης, σε αντικειμενικότητα αλλά εις διαύγειαν, υπερτερεί ακόμη εις έντασιν και εις πολυμέρειαν και πλούτον εκδηλώσεων επειδή συνδέεται με έναν μύθον και είναι υποταγμένος εις την πράξιν». 

«Ασκητική και Τελετουργία»

Σύμφωνα με τη παραπάνω εισαγωγική ανάλυση η γραφή της «Ασκητικής» δημιουργεί έναν προσωπικό μύθο αυτό του συγγραφέα, μια μορφή ζωής που δημιουργεί ο συγγραφέας η οποία ωθεί το άτομο σε μία σειρά πράξεων. Το βιβλίο είναι μια κλιμακωτή πορεία προς την συνειδητότητα η οποία μετουσιώνεται συνεχώς σε συγκεκριμένες τελετουργικές πράξεις. Πράξεις δηλαδή μέσω ενός συστήματος συμβόλων που αναπαριστούν το πραγματικό η τουλάχιστον το πραγματικό του συγγραφέα και είναι εμπνευσμένες από φράσεις του κειμένου της «Ασκητικής». 

Αυτές οι πράξεις γίνηκαν το «προσωπικό τελετουργικό μας» παρμένες μέσα από το κείμενο. Πράξεις που δομούν ένα ολιστικό τελετουργικό που απαρτίζεται από μικρές τελετουργίες γεμάτα σύμβολα και δράσεις. Η διαδικασία ξεκινά από τις δράσεις, όπως αυτές περιγράφονται μέσα από το βιβλίο και δομούν εξελισσόμενες μέσα από προσωπικά βιώματα – κάποιες προσωπικές σωματικές δράσεις. Τα προσωπικά βιώματα που «κινητοποιούν» τους δρώντες εμπνέονται από τις παραπάνω φράσεις του κειμένου, φράσεις που «ξυπνάνε» συνειρμούς αλλά και εικόνες.

Στο δεύτερο στάδιο εξέλιξης «Ο Λόγος» του κειμένου με τη βοήθεια ή με την παρότρυνση συγκεκριμένων ψαλμών από την Βυζαντινή Ορθόδοξη υμνολογία ξεκινά και αποκτά για τους δρώντες μία ιερότητα. Το κείμενο της «Ασκητικής» μέσα από συγκεκριμένες σωματικές δράσεις των δρώντων προσώπων – δράσεις που είναι ένα κράμα προσωπικών βιωμάτων αλλά και συμβόλων μετουσιώνει τη παρουσία τους σε κάτι το «λιτό αλλά και γνώριμο».

Τελετουργία και θέατρο

Πρόκειται για μία μελέτη έρευνα την οποία το θέατρο Όμμα Στούντιο διεξάγει μεθοδικά και συστηματικά τα τελευταία 10 χρόνια προσπαθώντας να ασχοληθεί με το «θέατρο των πηγών» δηλαδή με εκείνο το είδος θεάτρου το οποίο ονομάζεται «Θέατρο των Πηγών» όρο που καθιέρωσε ο Πολωνός Σκηνοθέτης και δάσκαλος του Θεάτρου Γιέρζυ Γκροτόφσκι. 

Με το όρο αυτό εννοούμε τη θεατρική πράξη που περιέχει φόρμες παραδοσιακού θεάτρου μέσα από συγκεκριμένες τεχνικές παρουσίας αλλά και σχέση που αναπτύσσει αυτή η θεατρική πράξη με το «ιερό». Στη δική μας δουλειά η πράξη αυτή η προσέγγιση έχει εφαρμοστεί σε συγκεκριμένες παραστάσεις μας («Αγαμέμνων» του Αισχύλου, «Η Γυναίκα της Ζάκυθος» του Διονυσίου Σολωμού» και «Φόνισσα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη) αλλά και στην «Ασκητική». 

Τα συμπεράσματά μας μέχρι τώρα τα παραθέτω περιληπτικά:

Η τελετουργία εμπεριέχει τρεις ενότητες: τα σύμβολα, τις ιδιότητες και τις ιεροτελεστίες. Η σπονδυλική στήλη κάθε τελετής, το περιεχόμενο και η μορφή κάθε τελετής πάντοτε διαφέρει η μία από την άλλη. Όλες όμως οι τελετουργίες έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: έχουν αυστηρούς κανόνες. Και πάνω από όλα η τελετουργία έχει κάποια σημασία. Από την άλλη το τι σημαίνει κάθε μια τελετουργία είναι διαφορετικό. Αυτό στην Ανθρωπολογία καλείται: Η «μυσταγωγία του περάσματος». 

Αυτή τη μυσταγωγία αντλούμε από το κείμενο της «Ασκητικής» μιας και η κλιμακωτή εξέλιξη της παραπέμπει σε ένα σύστημα αξιακό το οποίο δομείται από σύμβολα, ιδιότητες και τελετουργίες, δηλαδή τα στοιχεία εκείνα τα οποία είναι η δύναμη του θεάτρου, το οποίο έχει την ικανότητα να τα χρησιμοποιεί και εκτός περιεχομένου της τελετής. Στο θέατρο δεν χρειάζονται οι αυστηροί κανόνες μιας τελετής. Μπορεί να συνδυάσει και συμβολισμούς διαφορετικών τελετουργιών. Έτσι μια θεατρική παράσταση μπορεί να δομήσει μια δική της τελετουργία με τη δική της μορφή και περιεχόμενο.

Αυτό ακριβώς κάνουμε και εμείς στη δική μας παρουσίαση μιας και χρησιμοποιούμε φόρμες τελετουργιών που προέρχονται από πολιτισμούς της Ανατολής οι οποίες συνδυάζονται με φόρμες προσωπικών βιωμάτων. Βέβαια και εδώ όπως και στη τελετή προσπαθούμε να εξάγουμε ένα αποτέλεσμα, αν θέλετε μια σημασία. Η προσπάθεια είναι να καταδειχθεί μέσα από το δρώμενο η συνεχόμενη προσπάθεια του ατόμου/ανθρώπου να υπερβεί και υπερνικήσει τον εαυτό του σε μια πορεία ένωσης με το θείο. Η παράσταση προσπαθεί να «τραβήξει» τους θεατές από αυτό που ονομάζουμε «βολική περιοχή» έτσι ώστε να μπορούν να παρατηρήσουν πράγματα τα οποία δεν τα είχαν παρατηρήσει πριν.