Το ντοκιμαντέρ του Κριστόφ Γκερέγκα (Kristof Gerega) «Πέρα από την επανάσταση – Πολεμώντας για τη δημοκρατία» που προβλήθηκε στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης χθες, μας βοήθησε, να αντιληφθούμε περισσότερο σε βάθος την κοινωνικοπολιτική κατάσταση στην Ουκρανία. Δεν ήταν μόνο αυτό όμως. Το φιλμ του επιχειρεί να προβληματίσει πάνω στην έννοια της δημοκρατίας και της ίδιας της φύσης της πολιτικής. «Η εκδημοκράτηση της χώρας θα περιμένει. Προέχει η επιβίωση των ανθρώπων» λέει στο tvxs o γερμανός σκηνοθέτης.

Όταν άρχισε να παρακολουθεί τους ήρωες του, κανείς δεν φανταζόταν ότι η χώρα θα έμπαινε σε έναν οδυνηρό και πολύμηνο πόλεμο. Οι Svitlana Zalishchuk, Serhiy Leshchenko και  Mustafa Nayyem είναι νέοι ακτιβιστές, δημοσιογράφοι και φίλοι μεταξύ τους. Στα τέλη Νοεμβρίου του 2013 η τότε ηγεσία της Ουκρανίας αποφάσισε, υπό την προεδρία του Βίκτορ Γιανούκοβιτς, να αποχωρήσει από τη συμφωνία σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενδυναμώνοντας τους δεσμούς με τη Μόσχα.

Η απόφαση αυτή πυροδότησε άμεσα συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας,  στις οποίες πρωτοστατούν οι πρωταγωνιστές του Γκερέγκα και οι οποίες εξελίχθηκαν σε κίνημα (Euromaidan). Οι διαδηλώσεις πήραν διαστάσεις επανάστασης εναντίον της διεφθαρμένης, αυταρχικής και φιλορωσικής ηγεσίας της χώρας, η οποία τελικά ανατράπηκε τέλη Φεβρουαρίου, αποχωρώντας για τη Ρωσία. Μερικές ημέρες πριν, από τις 18 έως τις 23 Φεβρουαρίου, τα επεισόδια κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων κλιμακώθηκαν και οδήγησαν στον θάνατο 127 ανθρώπων στην πλατεία (Maidan) Ανεξαρτησίας στο Κίεβο. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς σκοτώθηκαν από τα πυρά ελεύθερων σκοπευτών.

Στην ταινία παρακολουθούμε τους τρεις πρωταγωνιστές να μπαίνουν ενεργά στον ακτιβισμό με στόχο την καταπολέμηση της διαφθοράς στη χώρα, τη δημοκρατία, την αυτονομία και την πολιτική σταθερότητα. Δημιουργούν την ομάδα «Act with us» και τελικά μπαίνουν στην πολιτική, εκλέγονται βουλευτές αφού ο επόμενος πρόεδρος της χώρας δέχεται το πρόγραμμα τους και τους εντάσσει στο ψηφοδέλτιο του και εξελίσσονται σε πρόσωπα δημοφιλή, επιφανείς πολιτικοί με επιρροή που παίρνουν στην πλάτη τους την πορεία προς τη δύση. Όμως ο νέος πρόεδρος, διαψεύδει τις προσδοκίες τους και η επόμενη φάση θα τους βρει διασπασμένους, τον Σέρχι στο πλάι του νέου υποψηφίου Ζελένσκι, την Σβετλάνα ανεξάρτητη υποψήφια και τον Μουσταφά σε αμηχανία. Κοινός τους στόχος παραμένει η ένταξη της χώρας στην ΕΕ. Αν και παλεύουν από διαφορετικά μετερίζια, ο αγώνας τους διακόπτεται από τον αιματηρό πόλεμο.

Γιατί δεν αναφέρονται όμως στο ΝΑΤΟ;

«Γιατί γι’αυτούς δύση είναι ένα πράγμα, ΝΑΤΟ και ΕΕ» απαντά στο tvxs ο σκηνοθέτης. «Στην πραγματικότητα γι’αυτούς ήταν πιο σημαντική η ένταξη στο ΝΑΤΟ παρά στην ΕΕ. Η στοχοπροσήλωση τους στη συμπόρευση της Ουκρανίας με αυτό, είχε να κάνει με έναν φόβο προς τη Ρωσία. Πίστευαν, πως θα ήταν καλύτερα προστατευμένη από την Ρωσική απειλή. Κανένας δεν τους πίστευε όταν έλεγαν ότι ο Πούτιν θα τους επιτεθεί. Και εδώ να προσθέσουμε και την λάθος στάση της Ευρώπης. Στη Γερμανία για παράδειγμα ό,τι και να λένε, υπάρχει ακόμα μια φιλορωσική τάση.

Τι λένε οι πρωταγωνιστές σας για τη δέσμευση απέναντι στη Ρωσία από τη δύση να μην ενταχτεί η Ουκρανία στο ΝΑΤΟ;

Λένε ότι κάθε χώρα έχει το δικαίωμα να αποφασίζει για τον εαυτό της και πως όλες αυτές οι συμφωνίες ήταν ανάμεσα στη δύση και τη Ρωσία. Δεν ερωτήθηκε ποτέ η Ουκρανία και είναι καιρός να αποφασίσει για τον εαυτό της.

Παρατήρησα πως στις ζυμώσεις της ομάδας προκειμένου να αποφασίσουν τη στρατηγική τους, λείπει η ιδεολογική χροιά. Μιλούν για καταπολέμηση της διαφθοράς, για φιλελεύθερη δημοκρατία αλλά δεν είναι σαφές πως την εννοούν

Ναι, έτσι είναι κι αυτό συμβαίνει για ιστορικούς λόγους. Δεν μπορούν εύκολα να μιλήσουν για σοσιαλισμό στη χώρα γιατί πολλοί θα φοβηθούν πως αυτό σημαίνει επιστροφή στο σοβιετικό παρελθόν τους. Οι συντηρητικές, οι σοσιαλιστικές, οι αριστερές ιδέες έχουν άλλη έννοια εκεί, γιατί δεν υπάρχει η πολιτική κουλτούρα που υπάρχει στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αν και ο Μουσταφά κάνει αναφορά κάποια στιγμή στον σοσιαλισμό. Λέει ότι είναι σημαντικό να πάμε σε σοσιαλιστικό δρόμο.

Κι εγώ διαφωνούσα συχνά με κάποιες πολιτικές θέσεις τους, όμως θαύμαζα και θαυμάζω τον αγώνα τους. Την παλη για τη δημοκρατία και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Ξέρετε, συχνά σκεφτόμουν κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, ότι τρεις άνθρωποι στην Ουκρανία παλεύουν για πράγματα που εμείς θεωρούμε δεδομένα. Κι όσο ανεβαίνει η ακροδεξιά στη Γερμανία, το σκέφτομαι όλο και περισσότερο αυτό. Το γεγονός, ότι οι φιλελεύθερες κοινωνίες μας είναι σε κίνδυνο.

Οι πρωταγωνιστές σας παλεύουν για την εγκαθίδρυση στοιχειωδών θεμελίων της δημοκρατίας. Η Ευρώπη έχει δημοκρατία σήμερα;

Η Γερμανία επιμένει πως οι Ουκρανοί είναι πολύ διεφθαρμένοι για να μπουν στην ΕΕ, όμως διαφθορά υπάρχει και στη Γερμανία. Η ύπαρξη των λόμπι, είναι ένα στοιχείο διαφθοράς. Βλέπουμε με την άνοδο της ακροδεξιάς ότι οι άνθρωποι δεν εκτιμούν τους θεσμούς πια. Όμως στην Ουκρανία παλεύουν γι’αυτούς. Ένα από τα ερωτήματα που με οδήγησαν στην ταινία είναι το κατά πόσο η δημοκρατία μπορεί να προστατεύτεί τελικά από τον ίδιο τον εαυτό της.

Ποια είναι η εικόνα σας για την ακροδεξιά στην Ουκρανία;

Υπάρχει η ακροδεξιά. Πριν τον πόλεμο το ποσοστό της ήταν μικρότερο από το μέσο όρο στην ΕΕ. Ο Πούτιν χρησιμοποίησε πολύ την προπαγάνδα του νεοφασιστικού κινήματος της Ουκρανίας. Όμως αυτό το ποσοστό ήταν μικρότερο από αυτό που είχαμε στη Γερμανία για παράδειγμα.

Τι προβλέπετε για το μέλλον της χώρας; Ποια είναι η εκτίμηση σας για τον πόλεμο και την μεταπολεμική Ουκρανία;

Ο μεγαλύτερος φόβος είναι ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα είναι μια δεύτερη Συρία, θα διαρκέσει πολύ. Και το άλλο μεγάλο θέμα είναι το πως θα αξιοποιήσει ο Ζελένσκι τη δύναμη της δημοτικότητας που του έδωσε αυτός ο πόλεμος μετά.  Θέλω να πιστεύω, ότι η κοινωνία των Ανθρώπινων Κοινωνικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων, που εκπροσωπούν οι πρωταγωνιστές της ταινίας μου, θα επανέλθει δριμύτερη και θα συνεχίσει να παλεύει για τους στόχους της, μετά τον πόλεμο. Είναι ακόμα ισχυρή η επιρροή τους. Δημοσιογράφοι και ακτιβιστές έχουν δολοφονηθεί αλλά συνεχίζουν οι υπόλοιποι της κοινότητας να παλεύουν.