O Νίκος Παναγιωτόπουλος – ο σκηνοθέτης της Αθήνας όπως είχε χαρακτηριστεί – δημιουργούσε ανέκαθεν ένα δικό του, ιδιαίτερο και συνάμα παράξενο κινηματογραφικό σύμπαν, γεμάτο από ιδιαίτερες εικόνες. Αντλώντας έμπνευση από το μυθιστόρημα του Αλμπέρ Κοσερί, «Οι Τεμπέληδες της Εύφορης Κοιλάδας», ο Παναγιωτόπουλος παρουσιάζει το 1978 την ομώνυμη ταινία του. Πρόκειται για μία μαγευτική σουρεαλιστική αλληγορία, που θα μείνει δικαίως στην κινηματογραφική ιστορία, ως μία από τις καλύτερες ελληνικές δημιουργίες.

«Πάνω απ’ όλα, μια ταινία για μένα, εκτός από ένα μυστήριο, είναι ένα «θέαμα». Θα είχε ενδιαφέρον να ψάξει κανείς να βρει από πότε οι σκηνοθέτες άρχισαν να παίρνουν τον εαυτό τους στα σοβαρά. Από πότε δηλαδή απεκδύονται τον ρόλο του διασκεδαστή και ενδύονται αυτόν του διαφωτιστή. Αυτό είναι ένα πρόβλημα γιατί σ’ αυτόν τον κατήφορο τους ακολούθησαν υπερβάλλοντες και οι κριτικοί του κινηματογράφου. Σ’ ό,τι με αφορά, με καλύπτει η ρήση του Χίτσκοκ: «Όλοι θέλουν οι ταινίες τους να είναι φέτες ζωής, οι δικές μου θέλω να είναι φέτες γλυκό». Είναι αλήθεια ότι δεν μου αρέσουν οι ταινίες «γροθιές στο στομάχι». Δεν πηγαίνω στον κινηματογράφο για να φάω ξύλο. Ούτε οι ταινίες «χειρουργικές επεμβάσεις» μου αρέσουν, αυτές δηλαδή που βάζουν το «νυστέρι στο κόκκαλο». Οι εγχειρήσεις μου προκαλούν τρόμο και κατ ‘ επέκταση όλες οι «τομές» και οι «ανατομίες». Στις ενστάσεις των υποκριτών του κόσμου, που τάχα διψούν για ένα σινεμά με κοινωνικό πρόσωπο, θα απαντούσα ότι από τη στρατευμένη τέχνη προτιμώ τους στρατευμένους ανθρώπους. «Το ταλέντο στην τέχνη και το θάρρος στη ζωή», όπως έλεγε ο Αλμπέρ Καμύ. Τι μένει; Μια επιδρομή στο ανέκφραστο (πάντα θα ψάχνουμε τους τρόπους να πούμε το τίποτα), μια συγκίνηση αισθητικής τάξεως, ένα παιχνίδι για μεγάλους, που μπολιάζει τη ζωή σε μικρές φράσεις, χειρονομίες, εικόνες, με μικρά αστεία και μικρά γεγονότα, που σηκώνει την πέτσα της καθημερινότητας και ίσως αποκαλύπτει μια κρυφή πραγματικότητα… Άλλωστε, ο κινηματογράφος όπως και κάθε τέχνη δεν είναι η εξομολόγηση ότι η ζωή δεν επαρκεί;» – Νίκος Παναγιωτόπουλος

Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος γεννήθηκε στη Μυτιλήνη. Σπούδασε Κινηματογράφο στην Αθήνα και εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη σε ελληνικές και διεθνείς παραγωγές. Από το 1960 έως το 1973 έζησε στο Παρίσι, όπου παρακολούθησε το Ινστιτούτο Φιλμολογίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης.

Η έλευσή του στη γαλλική πρωτεύουσα συμπίπτει με μία από τις πλέον ιστορικές περιόδους στην ιστορία του ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Στη δεκαετία του ’60, το γαλλικό νέο κύμα, η γνωστή και αγαπημένη nouvelle vague, βρίσκεται στο απόγειό της. Σκηνοθέτες όπως ο Francois Truffaut, Jean Luc Godard και ο Eric Rhomer, φέρνουν με κάθε τους νέα ταινία τη ρήξη με το κλασσικό παραδοσιακό σινεμά, δημιουργώντας τις βάσεις για τον σύγχρονο ευρωπαϊκό – και παγκόσμιο – κινηματογράφο.

Στο κλίμα αυτό, ο Νίκος Παναγιωτόπουλος περνάει τον χρόνο του στις αίθουσες της γαλλικής ταινιοθήκης (Cinematheque) και διαμορφώνει την κινηματογραφική του ταυτότητα, που θα έφερνε με τη σειρά της μια μικρή ρήξη με τον «παλαιό» ελληνικό κινηματογράφο. Το 1973 ο Παναγιωτόπουλος επιστρέφει στην Ελλάδα και σ’ ένα χρόνο γυρίζει την πρώτη του ταινία, “Τα Χρώματα της Ίριδος”. Το φιλμ βραβεύεται στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Η μεγάλη «ρήξη» έρχεται με τη δεύτερή του ταινία: Οι “Τεμπέληδες της Εύφορης Κοιλάδας” κερδίζουν τη Χρυσή Λεοπάρδαλη στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο και σφραγίζουν ανεξίτηλα την ιστορία του νέου ελληνικού σινεμά.

Συνολικά οι ταινίες του έχουν λάβει μέρος σε αμέτρητα Διεθνή Φεστιβάλ και έχουν αποσπάσει πολλές διακρίσεις όπως τη Χρυσή Λεοπάρδαλη στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο, τον Αργυρό Ουγκώ στο Φεστιβάλ του Σικάγο, το ειδικό βραβείο της επιτροπής στο Φεστιβάλ του Σαν Ρέμο, το βραβείο FIPRESCI κ.α. Τιμητικά αφιερώματα στο σύνολο του έργου του, έχουν γίνει στη Νέα Υόρκη, στο Λονδίνο, στο Διεθνές Φεστιβάλ της Μόσχας, καθώς και στο Διεθνές Φεστιβάλ της Λα Ροσέλ.

Τον Νοέμβριο του 2003 το 44ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, τιμώντας το έργο του Νίκου Παναγιωτόπουλου, πραγματοποιεί ένα αξιόλογο αφιέρωμα στο πλαίσιο του οποίου προβάλλονται δέκα μεγάλου μήκους ταινίες του σκηνοθέτη, από τα «Χρώματα της Ίριδος» του 1974, μέχρι και το «Κουράστηκα να Σκοτώνω τους Αγαπητικούς σου» του 2002. Ανάμεσα τους βέβαια, το κοινό έχει την ευκαιρία να απολαύσει επί της μεγάλης οθόνης και το διαχρονικό του αριστούργημα, «Οι Τεμπέληδες της Εύφορης Κοιλάδας», παραγωγής του 1978. Κατά την ολοκλήρωση της διοργάνωσης του απονέμεται ο Χρυσός Αλέξανδρος, δια χειρός του τότε Προέδρου του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Θόδωρου Αγγελόπουλου.

Επίσης από την Πανελλήνια Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου έχει ψηφιστεί ανάμεσα στους δέκα καλύτερους σκηνοθέτες από καταβολής του Ελληνικού Κινηματογράφου. Η ταινία του Νίκου Παναγιωτόπουλου, «Λιμουζίνα», πραγματοποίησε την πρεμιέρα της στα πλαίσια του Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Αθήνας – Νύχτες Πρεμιέρας, στις 20 Σεπτεμβρίου του 2013. Ο σκηνοθέτης τιμήθηκε με το Χρυσό Βραβείο της Πόλης των Αθηνών για τη συνολική του προσφορά στον Κινηματογράφο.

Την Πέμπτη 10 Δεκεμβρίου του 2015, κυκλοφόρησε στις ελληνικές Κινηματογραφικές Αίθουσες, η τελευταία (17η ταινία) δημιουργία του Νίκου Παναγιωτόπουλου: «Η Κόρη του Ρέμπραντ» (2015), για την οποία ο δημιουργός είχε αναφέρει χαρακτηριστικά:

«Μια ταινία της απόλαυσης. Νομίζω ότι τα Φεστιβάλ Κινηματογράφου, κατέστρεψαν τον Κινηματογράφο. Οι ταινίες γίνονται για να αρέσουν στους Διευθυντές των Φεστιβάλ.  Εγώ θέλω να κάνω ταινίες που ν’ αρέσουν σε μένα. Η ταινία μ’ έναν τρόπο, μοιάζει με τους «Τεμπέληδες της Εύφορης Κοιλάδας». Αν έκανα σήμερα τους «Τεμπέληδες» θα τους έκανα κάπως έτσι. Οι ταινίες μου είναι ακραίες. Δεν μου αρέσει η σιγουριά αυτού που έχω ήδη κατακτήσει. Καλύτερη μια μεγαλοπρεπής αποτυχία από μια μίζερη επιτυχία. Στις ταινίες μου μ’ αρέσει ν’ ανακατεύω ηθοποιούς ποιοτικούς (δεν μ’ αρέσει καθόλου αυτός ο όρος), με ηθοποιούς εμπορικούς (ούτε κι’ αυτός ο όρος μ’ αρέσει). Αν οι ίδιοι δεν δυσανασχετούν απ’ αυτή τη σύμπραξη, τι λόγος πέφτει στους κριτικούς και στους σινεφίλ. Γυρίζω  συνεχώς ταινίες όπως οι ζωγράφοι ζωγραφίζουν κάθε μέρα, οι συγγραφείς γράφουν κάθε μέρα, όπως οι εργάτες πηγαίνουν στη δουλειά τους κάθε μέρα…»

Διαβάστε επίσης:
Πέθανε ο σκηνοθέτης Νίκος Παναγιωτόπουλος
Νίκος Παναγιωτόπουλος: Ο σκηνοθέτης που πετούσε τα προσχήματα στα σκουπίδια με κρότο

«Οι Τεμπέληδες της Εύφορης Κοιλάδας» (1978) του Νίκου Παναγιωτόπουλου

Τέσσερις άντρες, ένας πατέρας και οι τρεις γιοι του (Βασίλης Διαμαντόπουλος, Νικήτας Τσακίρογλου, Γιώργος Διαλεγμένος, Δημήτρης Πουλικάκος) κληρονομούν ένα αρχοντικό σπίτι, στη μέση ενός εύφορου κήπου. Μαζί με το σπίτι κληρονομούν και την όμορφη υπηρέτρια (Όλγα Καρλάτου), και πέφτουν σε λήθαργο, απ’ τον οποίο βγαίνουν μόνο για να φάνε και να κάνουν σεξ με την υπηρέτρια.

Ο μικρότερος γιος δυσφορεί, εξαιτίας της κατάστασης και όταν βρίσκει τυχαία ένα βιβλίο με την ιστορία της γαλλικής επανάστασης, ξεσηκώνεται αποφασισμένος να ξεφύγει από τη στασιμότητα και τον εφιαλτικό εγκλεισμό. Ακολουθεί την υπηρέτρια και προσπαθώντας να βγει από την «κοιλάδα της νάρκης», αποκοιμιέται στον κορμό ενός δέντρου…

Μία από τις καλύτερες ταινίες – και προσωπικά αγαπημένη – στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου. Βαθιά συμβολική στα όρια του σουρεαλισμού, η δημιουργία του Νίκου Παναγιωτόπουλου ξετυλίγεται σαν ένα μεθυστικό παραμύθι, ασκώντας παράλληλα κριτική στα κακώς κείμενα της ελληνικής κοινωνίας με ιδιαίτερα συμβολικό τρόπο.

Η οκνηρία εμποτίζει τον κόσμο των ηρώων μας και είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο η γυναίκα της ιστορίας εκπροσωπεί μέσα από τις πράξεις της τη θέληση και τη δράση. Μια ταινία έξω από τα καθιερωμένα της εποχής που προκαλεί την αστική τάξη και θυμίζει έντονα τις κορυφαίες δημιουργίες του Λουίς Μπουνιουέλ.

Αξίζει τέλος να επισημάνουμε ότι το φιλμ «Οι Τεμπέληδες της Εύφορης Κοιλάδας» (1978) του Νίκου Παναγιωτόπουλου, απέσπασε το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο, ενώ τιμήθηκε και με το δεύτερο βραβείο στο Φεστιβάλ του Σικάγο. Το υπέροχο σενάριο, βασίζεται στο μυθιστόρημα του αριστοφανικού Αιγύπτιου συγγραφέα, Αλμπέρ Κοσερί (Cossery Albert), με τίτλο: Οι Τεμπέληδες της Εύφορης Κοιλάδας (Les Faineants Dans La Vallee Ferile). Η εντυπωσιακή φωτογραφία είναι του Ανδρέα Μπέλλη.

Η ταινία προβλήθηκε το 1978 στο 19ο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, αποσπώντας το ‘Β Βραβείο Καλύτερης Ταινίας, το Βραβείο Σκηνογραφίας (Διονύσης Φωτόπουλος), το Βραβείο Μοντάζ (Γιώργος Τριανταφύλλου), καθώς και το Βραβείο Καλύτερης Ταινίας από την Πανελληνία Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΚΚ).

Διαβάστε επίσης:
Οι Τεμπέληδες της Εύφορης Κοιλάδας – Η Ταινία
40 Χρόνια Μεταπολίτευσης στην Μεγάλη Οθόνη

«Τι ακούω;» βόγγηξε ο γερο-Χάφεζ. «Θες να δουλέψεις; Και γιατί σε παρακαλώ; Τι σου φταίει σε τούτο το σπίτι; Αχάριστε γιε! Τόσα χρόνια σε ντύνω και σε ταΐζω και να το ευχαριστώ σου! Θέλεις να μας κάνεις ρεζίλι στη γειτονιά;» – Οι Τεμπέληδες της Εύφορης Κοιλάδας