Η ταινία του σκηνοθέτη Κριστόφ Γκανς, «Η Πεντάμορφη Και Το Τέρας» (La belle & la bête), με πρωταγωνιστές τον Βενσάν Κασέλ και τη Λέα Σεντού, που προβάλλεται στις Κινηματογραφικές Αίθουσες, δεν αποτελεί βέβαια την πρώτη φορά που η εν λόγω ιστορία μεταφέρεται στην μεγάλη οθόνη. Ήδη το 1946, ο Ζαν Κοκτώ (Jean Cocteau), αυτός ο σπουδαίος ποιητής του κινηματογράφου, μας χαρίζει μία μοναδική δημιουργία, μέσα από το ομώνυμο φιλμ του… Του Γιώργου Ρούσσου.

«Έχω δει αστεία φιλμ και καταπληκτικά φιλμ, δεν έχω όμως δει παρά τρία μεγάλα φιλμ: τον “Σέρλοκ Χολμς Τζούνιορ” του Μπάστερ Κίτον, τον “Πυρετό του Χρυσού” του Τσάπλιν και το “Θωρηκτό Ποτέμκιν” του Αϊζενστάιν. Στο πρώτο, υπάρχει η τέλεια χρησιμοποίηση του θαυμαστού, ο “Πυρετός του χρυσού” είναι ένα αριστούργημα ισάξιο στις λεπτομέρειες και στο σύνολό του με τον “Ηλίθιο”, την “Πριγκίπισσα” του Κλεβ και το Ελληνικό Θέατρο. Τέλος, το “Θωρηκτό Ποτέμκιν”, όπου ένας ολόκληρος λαός εκφράζεται μέσα από έναν άνθρωπο. Καθώς ξαναδιαβάζω αυτές τις σημειώσεις (Οκτώβριος του 1929), προσθέτω και τον “Ανδαλουσιανό Σκύλο” του Μπουνιουέλ. Ιδού, λοιπόν, το στιλ της ψυχής. Το Χόλιγουντ γινόταν ένα γκαράζ πολυτελείας και οι ταινίες του ήταν ολοένα και περισσότερο όμορφες μάρκες αυτοκινήτων. Με τον “Ανδαλουσιανό Σκύλο” επιστρέφουμε στα ποδήλατα…» Ζαν Κοκτώ

Ένας σχεδόν αποτυχημένος έμπορος ζει στην επαρχία με τον γιο του Ludovic (Michel Auclair) και τις τρεις κόρες του. Οι δύο από αυτές, η Félicie (Mila Parély) και η Adélaïde (Nane Germon) είναι η προσωποποίηση του κακού. Eγωίστριες, υποκρίτριες και κακομαθημένες, εκμεταλλεύονται την τρίτη κόρη Belle (Πεντάμορφη – Josette Day) και την υποχρεώνουν να τις υπηρετεί.

Μια μέρα κι ενώ ο πατέρας έχει βγει για δουλειά, χάνεται στον γυρισμό μέσα σ’ ένα δάσος. Εκεί βρίσκει ένα περίεργο κάστρο από το οποίο κόβει ένα τριαντάφυλλο για την Belle. Τότε εμφανίζεται μπροστά του ο ιδιοκτήτης του κάστρου, ένα τέρας, μισός άνθρωπος – μισός ζώο (Jean Marais) με μαγικές όμως δυνάμεις, ο οποίος ζητά από τον έμπορο μία από τις τρεις κόρες του, προκειμένου να του χαρίσει την ζωή. Η Belle θυσιάζεται για να σώσει τον πατέρας της και πηγαίνει στο κάστρο. Εκεί θα ανακαλύψει πως το τέρας δεν είναι τόσο κακό όσο αρχικά δείχνει…

«Εγώ εκθέτω τον εαυτό μου και παραιτούμαι απ’ το προνόμιο της ανωνυμίας και της μοναξιάς. Γυρίζω ταινίες για κάποιον μη υπάρχοντα θεατή, και αυτό με βοηθάει να’ μαι ελεύθερος ν’ αντισταθώ.» Ζαν Κοκτώ

Η «Πεντάμορφη Και Το Τέρας» είναι ένα παραμύθι που εκδόθηκε για πρώτη φορά στα Γαλλικά το 1740 από την Gabrielle-Suzanne Barbot de Villeneuve. Παρ’ όλα αυτά η πιο γνωστή εκδοχή του ανήκει στην Jeanne-Marie Le Prince de Beaumont, δημοσιευμένη το 1756. Πολλές παραλλαγές της αρχικής ιστορίας έχουν δημιουργηθεί σε όλο τον κόσμο από τότε, με πιο γνωστή την μεταφορά της στην μεγάλη οθόνη σε ταινία κινουμένων σχεδίων το 1991 από την Disney.

Σε όλες τις εκδοχές όμως υπάρχει η ίδια κεντρική ιστορία της Πεντάμορφης και του Τέρατος. Εκείνος ήταν πρίγκιπας που έχασε τον πατέρα του σε νεαρή ηλικία. H μητέρα του χρειάστηκε να πολεμήσει για να υπερασπιστεί το βασίλειό της και τον άφησε με μια κακιά νεράιδα που προσπάθησε να τον αποπλανήσει όταν ενηλικιώθηκε. Όταν ο πρίγκιπας αρνήθηκε τον μεταμόρφωσε σε τέρας.

Η Πεντάμορφη είναι στην πραγματικότητα καρπός του έρωτα μεταξύ ενός βασιλιά και μιας καλής νεράιδας. Η κακιά νεράιδα προσπάθησε κάποτε να την σκοτώσει προκειμένου να παντρευτεί τον βασιλιά πατέρα της κι εκείνος αναγκάστηκε να στείλει την κόρη του με την οικογένεια ενός εμπόρου για να την σώσει.

“Ο κινηματογράφος θα γίνει τέχνη μόνο όταν τα υλικά του γίνουν τόσο φθηνά, όσο το μολύβι και το χαρτί.” Ζαν Κοκτώ

Ωστόσο, αυτό που κάνει, ως ένα σημείο, τη νέα εκδοχή του Κριστόφ Γκανς (Christophe Gans) ξεχωριστή, είναι το γεγονός ότι βασίζεται στη μέχρι πρόσφατα παραγνωρισμένη πρωτότυπη εκδοχή του μύθου, όπως εκδόθηκε ανώνυμα το 1740 από τη συγγραφέα Madame de Villeneuve. Ο δημιουργός, λέει χαρακτηριστικά:

«Δεν σκόπευα να κάνω ένα remake, αλλά μια νέα εκδοχή του μύθου. Όταν αποφάσισα να κάνω την ταινία ο Jérôme Seydoux (συμπαραγωγός μεταξύ άλλων του La Grande  Bellezza) μου επισήμανε ότι ποτέ δεν θα με αφήσουν να ξεχάσω τον Cocteau. Εγώ απάντησα ότι φυσικά και θα βρεθούν κάποιοι που θα πουν ότι η ταινία του Cocteau είναι καλύτερη. Η “Πεντάμορφη και το Τέρας”, είναι μια ταινία γεμάτη υπαινιγμούς, σκοτεινά σημεία, περιοχές που ο Cocteau άφησε απέξω επίτηδες. Όσο μελετούσα το βιβλίο της Madame de Villeneuve, κρατούσα σημειώσεις για κάθε σημείο που ο Cocteau είχε αφήσει ανεκμετάλλευτο. Ο Έμπορος δεν τον απασχολούσε καθόλου: τον αξιοποιεί μόνο για να εισάγει το Τέρας. Παρομοίως, οι προσωπικότητες των δύο αδερφών και η προέλευση της κατάρας του Τέρατος δεν έχουν και ιδιαίτερη σημασία στην ταινία του. Υπάρχει μόνο μια ατάκα σε όλη την ταινία που εξηγεί την κατάρα («Οι γονείς μου δεν πίστευαν στις νεράιδες και τιμωρήθηκαν για αυτό»). O Cocteau άφησε πολλές πόρτες ανοιχτές και εγώ μπήκα μέσα.»

Η κλασσική πλέον ταινία του Ζαν Κοκτώ «La Belle et la Bête» του 1946, με τον Ζαν Μαρε και την Ζωζέτ Ντε, στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, προσθέτει και την ιστορία του μνηστήρα της Πεντάμορφης ο οποίος ξεκινά με τον πατέρα και τις τρεις αδερφές της για το μαγικό κάστρο με σκοπό να σκοτώσουν το τέρας και να πάρουν τα πλούτη του.

Το διαχρονικό αριστούργημα το Κοκτώ θεωρείται δικαίως ως μία από τις σημαντικότερες στιγμές του σινεμά του φανταστικού και εκτός από την ομώνυμη ταινία κινουμένων σχεδίων της Disney το 1991 που προαναφέραμε, ενέπνευσε και την όπερα του Philip Glass το 1994, που ακολουθεί σκηνή σκηνή την ταινία και ουσιαστικά δημιουργεί ένα καινούργιο soundtrack.

«Εγώ εκθέτω τον εαυτό μου και παραιτούμαι απ’ το προνόμιο της ανωνυμίας και της μοναξιάς. Γυρίζω ταινίες για κάποιον μη υπάρχοντα θεατή, και αυτό με βοηθάει να ‘μια ελεύθερος ν’ αντισταθώ.» Ζαν Κοκτώ

Η «Πεντάμορφη Και Το Τέρας» (La belle & la bête) του Ζαν Κοκτώ, διατηρεί την κινηματογραφική της αξία μέχρι σήμερα, αφού εκτός από τον υπέροχο σουρεαλισμό και τον ρομαντισμό έχει να αναδείξει μοναδικές ερμηνείες από τους πρωταγωνιστές, συνοδευόμενες από την υπέροχη μουσική του George Auric.

“Το να ταξιδέψουμε μακριά δεν προσφέρει τίποτα παραπάνω απ’ ότι το ταξίδι από την Αθήνα στη Σπάρτη. Το σώμα μας μοιάζει στέρεο, αλλά τα μόρια που το συνθέτουν είναι χωρισμένα από διαστήματα το ίδιο τεράστια όσο αυτά που μας φαίνονται να χωρίζουν τα άστρα. Το μόνο δυνατό άπειρο είναι μέσα μας. Τα υπόλοιπα δεν είναι παρά κάτι το γραφικό.” Ζαν Κοκτώ

Ο ποιητής, ζωγράφος και σκηνοθέτης, Ζαν Κοκτώ, δημιουργεί μέσα από την ταινία του, μία μαγική ατμόσφαιρα, ενώ παράλληλα ο διευθυντής φωτογραφίας Henri Alekan σπάει κάθε σύμβαση του μέχρι τότε σινεμά του φανταστικού με όχημα την υπέροχη, ασπρόμαυρη φωτογραφία του…

«Η εποχή μας έχει τη συνήθεια να συγχέει την ταχύτητα με τη βιασύνη. Επωφελούμαι για να σας πω τη σημασία που αποδίδω στο λεξιλόγιο σε μια εποχή που χάνει τον ειρμό των ιδεών της, γεγονός που προκαλεί καμιά φορά σοβαρή σύγχυση στη σκέψη. Μια λέξη χρησιμοποιημένη στη θέση μιας άλλης, και να που ξεκινά μια σειρά παρανοήσεων. Έχω συχνά μιλήσει γι’ αυτή την ακατανόητη βιασύνη των νέων, που το περπάτημα τους αποθαρρύνει γιατί αμέτρητα αυτοκίνητα τους περιφρονούν, τους λερώνουν με λάσπη, τους τυφλώνουν με αυθάδη φώτα. Αυτό το μοναχικό βάδισμα στην άκρη του δρόμου τους σπρώχνει προς την παντομίμα του οτοστόπ και τους επιβιβάζει σ’ αυτοκίνητα και σε ταχύτητες που δεν είναι δικές τους. Φαντάζονται ότι κερδίζουν χρόνο και τον χάνουν με τα ξένα προς τους ρυθμούς τους μέσα που χρησιμοποιούν…» Ζαν Κοκτώ

Αναδημοσίευση από το SevenArt

Πηγές:
– Ζαν Κοκτώ, ο Πολύτροπος Ποιητής
Συγγραφείς: Γιάννης Κονταξόπουλος
Εκδότης: Εξάντας
– Ο Κινηματογράφος της Ποίησης / Συζήτηση με τον Αντρέ Φρενιό
Συγγραφείς: Ζαν Κοκτώ
Εκδότης: Αιγόκερως