Γεννημένος στις 4 Απριλίου του 1957, ο Άκι Καουρισμάκι είναι μέσα από τις ταινίες του, επίκαιρος όσο ποτέ, δίνοντας φωνή στους φτωχούς και αδύναμους αυτού του κόσμου, οι οποίοι παρά τις κακοτυχίες τους δεν εγκαταλείπουν την ελπίδα. Βαθιά ουμανιστικό, ανεπιτήδευτο και γενναιόδωρο στον θεατή, το Σινεμά του Φινλανδού δημιουργού υμνεί με μινιμαλισμό, χιούμορ και νοσταλγία τις ανθρώπινες αξίες, ισορροπώντας εύστροφα ανάμεσα στην κωμωδία και την τραγωδία.

«Καλή τύχη σε αυτούς που ασχολούνται με τον ψηφιακό κινηματογράφο, αλλά εγώ το βλέπω σαν να κάνεις βουτιά φορώντας μπότες. Ο κινηματογράφος βασίζεται στο φως, στον ηλεκτρισμό. Για μένα ο κινηματογράφος είναι φως. Είμαι πια μεγάλος για να βουτάω φορώντας μπότες. Οι νέοι είναι νέοι και έχουν την ενέργεια για να το κάνουν.» – Είχε δηλώσει χαρακτηριστικά ο Άκι Καουρισμάκι, στο 53ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης, ενώ σε πρόσφατη συνέντευξή του, αναφέρει σχετικά:

«Θα πεθάνω χωρίς να αλλάξω άποψη. Δεν πρόκειται να φτιάξω ποτέ μια ψηφιακή ταινία σε αυτή τη ζωή. Το σινεμά είναι φτιαγμένο από φως. Είμαι σκηνοθέτης, όχι δημιουργός pixel […] Φυσικά, καταλαβαίνω ότι για τα popcorn ακροατήρια, η εργατική τάξη δεν αποτελεί ένα αισθησιακό ή εμπορικό θέμα. Δεν θα μπορούσα όμως να γράψω διαλόγους για την μεγαλοαστική τάξη καθώς δεν θα ήξερα τι να πω. Δεν ξέρω για τι πράγματα μιλάνε. Δεν ξέρω αν μιλάνε καν. Ίσως απλά ψωνίζουν. Ψωνίζουν και αγοράζουν μετοχές. Μετοχές και κάλτσες. Βρίσκω ιδιαίτερα βαρετούς τους πλούσιους ανθρώπους.»

Χαρακτηριστική είναι η τριλογία του προλεταριάτου από τον Άκι Καουρισμάκι – με τις ταινίες «Shadows in Paradise» (1986), «Ariel» (1988) και «The Match Factory Girl» (1990) – όπου ο Φινλανδός σκηνοθέτης, εξερευνά με κωμικοτραγική διάθεση τη φινλανδική εργατική τάξη. Καταδικασμένους αντιήρωες, σε αδιέξοδες δοκιμασίες, έρωτες μετ’ εμποδίων, αλλά και με όνειρα για ένα καλύτερο αύριο.

Παρομοίως, στην τριλογία των χαμένων – «Drifting Clouds» (1996), «The Man Without a Past» (2002), «Lights in the Dusk» (2006) – ο δημιουργός φέρνει στο προσκήνιο τον άνθρωπο του περιθωρίου ο οποίος παρά τις κακοτυχίες του, διαθέτει απρόσμενα αποθέματα θάρρους και αλληλεγγύης.

Παρά την ειρωνική, κυνική όψη του, το σύμπαν του Καουρισμάκι είναι διαποτισμένο από ανθρωπιά και ρομαντισμό. Με καμβά του τον κοινωνικό ρεαλισμό, αφηγείται ιστορίες με χρώματα τολμηρά, ρετρό αναφορές που «σφραγίζουν» τα στυλιζαρισμένα πλάνα του και υπόγεια αίσθηση του χιούμορ.

Έτσι, με φόντο την υποβαθμισμένη πλευρά του Ελσίνκι, στο «Crime and Punishment» (1983) ο δημιουργός φιλτράρει με τη δική του οπτική το ομώνυμο έργο του Ντοστογιέφσκι, ενώ στο «La Vie De Boheme» (1992) διασκευάζει τη νουβέλα «Scenes de la vie de boheme» που ενέπνευσε την όπερα του Πουτσίνι.

Στην ταινία «Leningrad Cowboys Go America» (1989) χτίζει ένα φαρσικό, σουρεαλιστικό road movie με πρωταγωνιστές τα μέλη της πιο ανορθόδοξης μπάντας του κόσμου, ενώ στο χωρίς διάλογους ασπρόμαυρο «Juha» (1999) επιστρέφει στην αθωότητα μιας από τις μεγαλύτερες εμμονές του, το βωβό σινεμά.

Η ταινία του «Le Havre» (2011), μια λυτρωτική ιστορία διάσωσης ενός παράνομου έφηβου Αφρικανού μετανάστη, είναι ίσως η πιο αισιόδοξη στιγμή της καριέρας του δημιουργού. Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά και ο ίδιος, μιλώντας εξ ονόματος των ηρώων του: «Όταν πλέον δεν υπάρχει ελπίδα, δεν υπάρχει και λόγος για να είμαστε απαισιόδοξοι».

«Μετά τη λάντζα, μπήκα στη δημοσιογραφία. Θαύμαζα τους δημοσιογράφους γιατί νόμιζα ότι κάποιος θα μπορεί να αλλάξει τον κόσμο λέγοντας την αλήθεια. Δυστυχώς, μετά δούλεψα στο χειρότερο περιοδικό που υπήρχε και έχασα κάθε τέτοια ψευδαίσθηση. Αργότερα έμαθα ότι υπάρχουν διαφορετικά είδη δημοσιογράφων, τα οποία δεν πρέπει να συγχέονται, ωστόσο ήδη μέχρι τότε είχα πλέον κάνει μια χειρότερη επιλογή επαγγέλματος, αυτή του κινηματογραφιστή.» – Άκι Καουρισμάκι / Aki Kaurismäki

O Aνθρωπος χωρίς Παρελθόν / The Man Without a Past
Σκηνοθεσία – Σενάριο: Άκι Καουρισμάκι
Πρωταγωνιστούν: Markku Peltola, Kati Outinen, Juhani Niemelä
Χώρα Παραγωγής: Φιλανδία, Γερμανία, Γαλλία
Έτος Παραγωγής: 2002
Διάρκεια: 97 λεπτά

Ένας άνδρας φτάνει σε μια πόλη και πέφτει θύμα βίαιου ξυλοδαρμού. Όταν ξυπνάει στο νοσοκομείο, έχει χάσει τη μνήμη του και ξεκινά την περιπλάνηση σε έναν άγνωστο κόσμο, όπου γίνεται δεκτός από μια ομάδα αστέγων που του φέρονται με αμέριστη κατανόηση και καλοσύνη. Εκεί φτιάχνει σιγά – σιγά μία καινούργια ζωή, γνωρίζει τον έρωτα και όταν πια η αστυνομία συνθέτει το παζλ του χαμένου του παρελθόντος, αυτό θα είναι το τελευταίο θέμα που τον απασχολεί.

Μια μοναδική ταινία που δεν αρκείται σε έναν χαρακτηρισμό. Απλή αλλά και ουσιαστική, μελαγχολική αλλά και χαρούμενη, φιλοσοφική αλλά και ανθρώπινη, ο «Aνθρωπος χωρίς Παρελθόν» του Άκι Καουρισμάκι, δείχνει έναν ολοκληρωμένο σκηνοθέτη που υποστηρίζει ανοιχτά όλα όσα θεωρεί σημαντικά στη ζωή – την ανθρώπινη αξία, τον αλληλοσεβασμό, την αξιοπρέπεια και την αγάπη – και τα μεταδίδει με τον καλύτερο τρόπο.

Η ταινία διακρίθηκε στο Φεστιβάλ Καννών το 2002 με το Μέγα Βραβείο της διοργάνωσης, χαρίζοντας παράλληλα το Βραβείο Α΄ Γυναικείου Ρόλου στην πρωταγωνίστρια Kati Outinen. Από τις ελάχιστες ταινίες που καταπιάνονται με το θέμα της αμνησίας, όχι για να αποκαλύψουν σταδιακά το παρελθόν του ήρωα, αλλά για να εξερευνήσουν το αβέβαιο μέλλον του. Η ταινία αποτελεί το δεύτερο μέρος της λεγόμενης «φιλανδικής τριλογίας» του δημιουργού, με πρώτη το «Drifting Clouds» του 1996.

Φώτα στο Σούρουπο / Lights in the dusk
Σκηνοθεσία – Σενάριο: Άκι Καουρισμάκι
Πρωταγωνιστούν: Τζάνε Χουτιάνεν, Μαρία Χεισκάνεν, Μαρία Τζαρβενχάιμ
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Τίμο Σαλμίνεν
Μοντάζ: Άκι Καουρισμάκι
Κοστούμια: Ούτι Χαργιουπατάνα
Μουσική: Μέλροουζ
Χώρα Παραγωγής: Φιλανδία
Έτος Παραγωγής: 2006
Διάρκεια: 78 λεπτά

Μοναχικός και συναισθηματικά αδέξιος υπάλληλος εταιρίας security στο σημερινό Ελσίνκι, πέφτει θύμα της γοητείας μίας ξανθιάς femme fatale και των εγκληματιών σχεδίων του γκάνγκστερ φίλου της. Ανυποψιάστος για την παγίδα που του έχουν στήσει, θα βρεθεί μπροστά στην πιο δυσάρεστη περιπέτεια της ζωής του, αντιμετωπίζοντάς την, όπως πάντα, με στωικότητα και ηθική ακεραιότητα.

Παντρεύοντας το μελλόδραμα με το νουάρ, ο βετεράνος του φιλανδικού σινεμά Άκι Καουρισμάκι, υπογράφει ένα ακόμη μινιμαλιστικό δράμα για τα παθήματα ενός άντρα που ζει στο περιθώριο της κοινωνίας, επενδυμένο με όλα τα χαρακτηριστικά στοιχεία της προσωπικής του γραφής.

Αφηγηματική οικονομία, υποτυπώδης πλοκή, σαρδόνιο χιούμορ, μαύρος ρεαλισμός και ρετρό λουκ. Ο σκηνοθέτης, παρουσιάζει για άλλη μία φορά, τη βαθιά του συμπάθεια για τις αβοήθητες και δυστυχισμένες ψυχές του κόσμου, αλλά και τη μοναδική του δεξιότητα στην εμπνευσμένη χρήση της μουσικής, που εδώ αποτελείται από τραγούδια του Φιλανδού κιθαρίστα & συνθέτη, Αντέρο Ζακοϊλα και ήχους τανγκό από δύο αυθεντίες τους είδους, τους «Ensemble mastango» και τον Κάρλος Γκαρντέλ.

Η ταινία «Φώτα στο Σούρουπο» ολοκληρώνει την «τριλογία των ηττημένων» του Καουρισμάκι, μετά από το «Μακριά πετούν τα σύννεφα» και «Άνθρωπος χωρίς παρελθόν». Ήταν υποψήφια για το Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Κανών.  

Το Λιμάνι της Χάβρης / Le Havre
Σκηνοθεσία – Σενάριο: Άκι Καουρισμάκι
Πρωταγωνιστούν: Αντρέ Βιλμς, Κάτι Ούτινεν, Ζαν-Πιέρ
Νταρουσέν, Μπλοντέν Μιγκέλ
Χώρα Παραγωγής: Φινλανδία, Γαλλία, Γερμανία
Έτος Παραγωγής: 2011
Διάρκεια: 103 λεπτά

«Η συγκεκριμένη ιδέα βασάνιζε για αρκετά χρόνια το μυαλό μου, αλλά όταν αποφάσισα να την κάνω ταινία, δεν μπορούσα να αποφασίσω το που θα τη γυρίσω. Είναι κάτι που θα μπορούσε να συμβεί σε οποιαδήποτε ευρωπαϊκό κράτος, εκτός, ίσως από το Βατικανό (αν και τώρα που το σκέφτομαι…). Η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία φαντάζουν ιδανικές περιπτώσεις, καθώς σε αυτά τα κράτη το φαινόμενο της μετανάστευσης προκαλεί και τις περισσότερες εντάσεις. Εκείνο που τελικά αποφάσισα να κάνω, ήταν να επισκεφτώ όλες τις παραθαλάσσιες περιοχές από τη Γένοβα μέχρι και την Ολλανδία, ώσπου στη Χάβρη, την ευρωπαϊκή πόλη των blues, της soul και του rock ’n’ roll, βρήκα αυτό ακριβώς που αναζητούσα.» – Άκι Καουρισμάκι

Ο Μαρσέλ Μαρξ (Αντρέ Βιλμς), ένας μποέμ τύπος που κάποτε φιλοδοξούσε να γίνει γνωστός ως συγγραφέας στο Παρίσι, έχει αποτραβηχτεί στη Χάβρη, το δεύτερο πιο πολυσύχναστο λιμάνι της Γαλλίας. Πλέον μοιράζει την καθημερινότητά του ανάμεσα στο ταπεινό επάγγελμα του λούστρου, τις συχνές του επισκέψεις στο αγαπημένο του μπαρ και τη φροντίδα της Αρλετί (Κάτι Ούτινεν), της βαριά άρρωστης συζύγου του.

Ένα παιχνίδι της μοίρας, όμως, θα τον φέρει πρόσωπο με πρόσωπο με τον Ίντρισα (Μπλοντέν Μιγκέλ), έναν ανήλικο μετανάστη από την Αφρική, τον οποίο αναζητά η αστυνομία. Ο Μαρσέλ, βασισμένος στην έμφυτη αισιοδοξία που τον διακρίνει και στην ανθρωπιά του κοινωνικού του περίγυρου, αναλαμβάνει να τον βοηθήσει να βρει τον δρόμο του. Έστω κι αν χρειαστεί να υποστεί τις συνέπειες των πράξεών του, καθώς τον παρακολουθεί στενά ο επιθεωρητής Μονέ (Ζαν- Πιέρ Νταρουσέν).

Το «Λιμάνι της Χάβρης» είναι ένα γλυκόπικρο ενήλικο παραμύθι δια χειρός Άκι Καουρισμάκι («Φώτα στο Σούρουπο», «Μποέμικη Ζωή», «Μακριά Πετούν τα Σύννεφα»), που έκλεψε τις εντυπώσεις στο 64ο Φεστιβάλ Καννών, εξασφαλίζοντας το Βραβείο της FIPRESCI, αλλά και Εύφημο Μνεία από την Οικουμενική Επιτροπή.

«Ο ευρωπαϊκός κινηματογράφος μοιάζει να αποφεύγει να καταπιαστεί με το φλέγον ζήτημα της μετανάστευσης, το οποίο είναι απόρροια μιας σταθερά επιδεινούμενης παγκόσμιας οικονομικής, πολιτικής και – πάνω απ’ όλα – ηθικής κρίσης. Μετανάστες από διάφορα μέρη του κόσμου, οι οποίοι προσπαθούν να βρουν διέξοδο προς τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αντιμετωπίζονται παραδοσιακά ως πολίτες «Β’ κατηγορίας». Η αλήθεια είναι πως δεν έχω να προτείνω κάποια λύση πάνω στο συγκεκριμένο πρόβλημα, ωστόσο η σφοδρή μου επιθυμία να καταπιαστώ με το θέμα της μετανάστευσης με ενέπνευσε να γυρίσω αυτή την – όπως και να το κάνουμε – όχι και τόσο ρεαλιστική ταινία.» – Άκι Καουρισμάκι

Η Άλλη Πλευρά της Ελπίδας / The Other Side of Hope / Toivon tuolla puolen
Σκηνοθεσία – Σενάριο: Άκι Καουρισμάκι
Πρωταγωνιστούν: Σεργουάν Χάτζι, Σακάρι Κουοσμάνεν, Γιάνε Χιουτιαινεν, Ιλκα Κοιβουλα, Νούπου Κόϊβου, Σιμον Χουσεΐν Αλ-Μπαζουν, Νιρόζ Χάτζι, Λίτζα Πακαρίνεν
Φωτογραφία: Τίμο Σάλμινεν
Μοντάζ: Σάμου Χεϊκίλα
Χώρα Παραγωγής: Φινλανδία, Γερμανία
Έτος Παραγωγής: 2017
Διάρκεια: 100 λεπτά

Ο Κάλεντ, Σύριος μετανάστης, καταφθάνει κρυμμένος σε ένα πλοίο στη Φινλανδία. Έχει χάσει την οικογένεια του στον πόλεμο και ψάχνει την αδερφή του σε όλη την Ευρώπη. Ζητάει άσυλο στη χώρα αλλά απορρίπτεται η αίτησή του. Δραπετεύει από το κέντρο «φιλοξενίας» όπου κρατείται και αντιμετωπίζει τον ρατσισμό και την ξενοφοβία σε κάθε του βήμα. Ο Βίκστρομ, Φινλανδός πωλητής ανδρικών πουκάμισων, εγκαταλείπει τη γυναίκα, το σπίτι και την εταιρεία του. Κερδίζει ένα σεβαστό ποσό σε μια παρτίδα πόκερ και αγοράζει ένα εστιατόριο. Έτσι πραγματοποιεί το όνειρό του και φαίνεται να είναι ευτυχισμένος.

Ο Βίκστρομ δίνει δουλειά στον Κάλεντ και οι δύο άντρες που εγκατέλειψαν τα σπίτια τους, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, συναντιούνται και οι πορείες τους αλλάζουν για πάντα. Για μια στιγμή, η ζωή μάς δείχνει την πιο φωτεινή πλευρά της, αλλά η μοίρα σύντομα παρεμβαίνει και η ταινία ολοκληρώνεται με ένα ανοιχτό τέλος που οδηγεί σε διαφορετικά μονοπάτια…

Ο Άκι Καουρισμάκι περνάει στην «Άλλη Όψη της Ελπίδας» προσεγγίζοντας με αναπάντεχα ευφορικό τρόπο το πιο καυτό πολιτικό θέμα των καιρών μας και φέρνει στο επίκεντρο όλα όσα θα έπρεπε να είναι αυτονόητα: την αλληλεγγύη, τη συντροφικότητα και την αγάπη μεταξύ των ανθρώπων. Aργυρή Άρκτος Σκηνοθεσίας στο 67ο Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ του Βερολίνου και Fipresci Grand Prix από την Διεθνή Ένωση Κριτικών Κινηματογράφου, για την Ταινία Λήξης του 23oυ Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας – Νύχτες Πρεμιέρας.

Πρόκειται για μια γλυκόπικρη κωμωδία που συνορεύει με το δράμα με πρωταγωνιστές έναν πρόσφυγα από τη Συρία που ζητά άσυλο στο Ελσίνκι και έναν μεσήλικα Φιλανδό που αναλαμβάνει να τον βοηθήσει, αλλάζοντας ριζικά τη ζωή του. Το φιλμ αποτελεί το δεύτερο μέρος της σχετικής τριλογίας που εγκαινιάστηκε το 2011 με το «Λιμάνι της Χάβρης».

«Με αυτήν την ταινία προσπαθώ να καταβάλλω κάθε δυνατή προσπάθεια για να αποδομήσω τον ευρωπαϊκό τρόπο που βλέπουν τους πρόσφυγες: είτε ως θλιβερά θύματα είτε ως αλαζονικούς οικονομικούς μετανάστες που εισβάλλουν στις κοινωνίες μας, απλώς για να κλέψουν τις δουλειές μας, τις συζύγους μας, τα σπίτια μας και τα αυτοκίνητά μας. Στην ευρωπαϊκή ιστορία, η δημιουργία και η επιβολή στερεότυπων προκαταλήψεων δημιουργεί μια απειλητική ηχώ. Παραδέχομαι ότι η «Άλλη πλευρά της Ελπίδας» είναι, σε κάποιο βαθμό, μια ταινία που προσπαθεί χωρίς επιμονή να επηρεάσει τις απόψεις και τις θέσεις των θεατών της, προσπαθώντας παράλληλα να χειραγωγήσει τα συναισθήματά τους για να επιτύχει τον στόχο της. Επειδή τέτοιες προσπάθειες συνήθως αποτυγχάνουν, αυτό που θα παραμείνει είναι, ελπίζω, μια σωστή και ελαφρώς μελαγχολική ιστορία που περιβάλλεται από το χιούμορ, όμως με μια άλλη ματιά είναι μια σχεδόν ρεαλιστική ταινία για ορισμένες ανθρώπινες μοίρες τώρα, σε αυτόν τον κόσμο, σήμερα.» – Άκι Καουρισμάκι