Ο Άρθουρ Κλαρκ, συγγραφέας του «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος», δεν ήταν άνθρωπος που κρυβόταν από τα φώτα. Αναφερόταν στο γραφείο του ως «η κάμαρα του εγώ μου» και αγόρασε ένα αρχοντικό για να στεγάσει τα αρχεία του, γνωστά και ως «Clarkives». Παρ’ όλα αυτά, όταν η συζήτηση αφορούσε το μέλλον, αρνιόταν κατηγορηματικά να του πιστωθούν οποιεσδήποτε προβλέψεις. 

Περιέγραψε το διαδίκτυο, τους τρισδιάστατους εκτυπωτές και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο πολύ πριν αυτά υπάρξουν. Αλλά, σύμφωνα με τον ίδιο, αυτά δεν ήταν προβλέψεις, μόνο υποθέσεις. Αφήνοντας στην άκρη την ετυμολογία, ο Κλαρκ έκανε περισσότερα από οποιονδήποτε άλλο συγγραφέα – από την εποχή του Γουέλς και του Βερν – ώστε να φανταστεί το μέλλον, κερδίζοντας ένα φανατικό παγκόσμιο κοινό κατά το ταξίδι του αυτό. 

Ως συγγραφέας, είχε για πρώτη φορά περιγράψει την ιδέα ενός μικρού «προσωπικού πομποδέκτη» που θα επέτρεπε σε κάποιον να έρθει σε επαφή με οποιονδήποτε άλλον πάνω στον πλανήτη και επιπλέον θα είχε τη δυνατότητα μιας παγκόσμιας χαρτογράφησης που θα βοηθούσε το χρήστη του να βρει το δρόμο του οπουδήποτε κι αν βρισκόταν. Ο Κλαρκ έγραψε το σχετικό δοκίμιο το 1959 και δεν ήταν τίποτα άλλο από μια περιγραφή του κινητού τηλεφώνου και των εφαρμογών πλοήγησης. 

Μόλις πέντε χρόνια αργότερα, σε μια συνέντευξη στο Horizon του BBC TV, προέβλεπε την τηλεεργασία και την τηλεϊατρική. Συνέχισε με προβλέψεις όπως οι τραπεζικές συναλλαγές μέσω ίντερνετ, το επαναχρησιμοποιούμενο διαστημικό σύστημα και τον «ιό της χιλιετίας» (το πρόβλημα που ίσως προέκυπτε στα υπολογιστικά συστήματα κατά την αλλαγή των ημερομηνιών μετά την 31η Δεκέμβρη του 1999 και την έναρξη του 2000). 

Περίπου μια δεκαετία μετά το θάνατό του, εξακολουθεί να είναι ο πιο διάσημος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας. Και φυσικά το σπουδαιότερο έργο του είναι το «2001: η Οδύσσεια του Διαστήματος». Η ιδέα ξεκίνησε από το «The Sentinel», μια σύντομη ιστορία που έγραψε για έναν διαγωνισμό του BBC το 1948. Δεν κέρδισε, αλλά το 1964, ο Κλαρκ, σε συνεργασία με τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ, την ανέπτυξαν, δημιουργώντας ένα μυθιστόρημα κι ένα σενάριο παράλληλα. 

Διαβάστε επίσης: 

• Στάνλεϊ Κιούμπρικ: Πρωτότυπος, προκλητικός, καινοτόμος
• Όταν ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ επαναπροσδιόρισε την Έβδομη Τέχνη: «2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος»

Το σενάριο έγινε ταινία, που παραμένει έως και σήμερα ο ορισμός του διαστημικού σινεμά. Επίσης, ήταν η ταινία που προέβλεψε το iPad, το λογισμικό του ηλεκτρονικού υπολογιστή που μπορεί να διαβάζει τα χείλη και τους διαστημικούς σταθμούς. Υπάρχουν κι άλλες προβλέψεις που ακόμη δεν έχουν γίνει πραγματικότητα, όπως ο διαστημικός τουρισμός, που πολλοί υποστηρίζουν ότι είναι κοντά, ή η αναστολή των ζωτικών λειτουργιών για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. 

Ο Άρθουρ Κλαρκ

Προς το τέλος της ζωής του, ο Κλαρκ υποστήριξε ότι το «2001: η Οδύσσεια του Διαστήματος» είναι ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματά του. Ωστόσο, στο κομμάτι των προβλέψεών ήταν απλώς ένα από τα πολλά έργα του. Στο «Πρελούδιο του Διαστήματος» (Prelude to Space) του 1947, προέβλεψε με ακρίβεια το έτος που εκτοξεύτηκε ο πρώτος πύραυλος στο φεγγάρι, το 1959. 

Υπάρχει επίσης ένας μακρύς κατάλογος, εφευρέσεων, gadgets και ιδεών που εμφανίζονται στις σελίδες των μυθιστορημάτων και των διηγημάτων του που ξεκινάει με τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγό και καταλήγει στον όρο Zero G (Zero Gravity: μηδενική βαρύτητα), έναν όρο – αν όχι και μία έννοια – που δημιούργησε ο ίδιος.  

Αρχή και τέλος

Γιος ενός αγρότη του Σόμερσετ, ο Κλαρκ γεννήθηκε το 1917 σε έναν κόσμο όπου τα σόναρ, τα σταυρόλεξα και τα σουτιέν ήταν καινούργιες εφευρέσεις. Η παιδική ηλικία του ήταν γεμάτη με περιοδικά επιστημονικής φαντασίας, αστρονομικές αναζητήσεις (έφτιαξε το δικό του τηλεσκόπιο από χαρτόνι) και απολιθώματα, ένα χόμπι που ξεκίνησε όταν ο πατέρας του, του έδωσε μια κάρτα από πακέτο τσιγάρων που είχε πάνω έναν δεινόσαυρο. Ο Κλαρκ είχε επίσης μια συλλογή με κρυστάλλους ενώ η μητέρα του, που δούλευε στο τοπικό ταχυδρομείο, του έμαθε τον κώδικα Μορς. 

Έχασε τον πατέρα του όταν ήταν μόλις 13. Όταν τελείωσε το σχολείο, λίγα χρόνια μετά, τα χρήματα για να πάει στο πανεπιστήμιο είχαν κάνει φτερά. Αντ’ αυτού, ο Κλαρκ κατέληξε το 1936 στο Λονδίνο, να εργάζεται ως δημόσιος υπάλληλος. Μέχρι τότε ήταν μέλος της Βρετανικής Διαπλανητικής Εταιρείας, μιας ομάδας που έβρισκε γοητευτική την ιδέα του διαστημικού ταξιδιού πολύ πριν αυτή αρχίσει να φαντάζει ρεαλιστική. Έγραφε τα δελτία τύπου της ομάδας και παράλληλα έγραφε διηγήματα σε fanzines (ερασιτεχνικά περιοδικά που ασχολούνται με θέματα ειδικού ενδιαφέροντος, π.χ. επιστημονική φαντασία).

Όταν ξεκίνησε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, προσφέρθηκε εθελοντικά να υπηρετήσει στην πολεμική αεροπορία της Βρετανίας, όπου έγινε ειδικός στην τεχνολογία των ραντάρ. Το 1945, βασισμένος στις εμπειρίες του έγραψε ένα άρθρο στο Wireless World, στο οποίο υπογράμμισε τη δυνατότητα εύρεσης μιας τροχιάς, περίπου 23.000 μιλίων από τη Γη, που θα επέτρεπε σε ένα δορυφόρο να παραμείνει σταθερός και να μεταδίδει ραδιοτηλεοπτικά σήματα. Οι δορυφόροι τώρα τρέχουν σε μια τροχιά που ονομάζεται τροχιά Κλαρκ. 

Μετά τον πόλεμο, πήρε υποτροφία στο King’s College, του Λονδίνου, μία πρώτη στα μαθηματικά και μια δεύτερη στη φυσική. Μέχρι τη δεκαετία του 1950, εξέδωσε μυθιστορήματα και κέρδισε βραβεία. Στα τελευταία του χρόνια, η φήμη του κατέπεσε πλήρως. Κατηγορήθηκε για τον πλουσιοπάροχο τρόπο ζωής του στη Σρι Λάνκα – χωρίς φορολογία – με υπηρέτες και οικιακούς βοηθούς. Και στη συνέχεια ήρθαν κατηγορίες για παιδεραστία. 

Το «εγώ» του

Κάποια από τα πράγματα που έχει οραματιστεί εξακολουθούν να βρίσκονται μακριά από την πραγματικότητα. Για παράδειγμα, η ζωή στη Σρι Λάνκα τον ενέπνευσε να γράψει το 1979 τη νουβέλα «Τα σιντριβάνια του παραδείσου», στο οποίο ο «προφήτης» όπως ήταν ένα από τα παρατσούκλια του, αναφέρει ένα «ασανσέρ για το διάστημα», δηλαδή ένα σύστημα μεταφοράς από πλανήτη σε πλανήτη στο διάστημα που θα καταστούσε άχρηστα τα διαστημόπλοια. Οι ανθρώπινοι οικισμοί στον Άρη ή στην Αφροδίτη στους οποίους αναφέρεται είναι σαφώς μακριά ακόμη και επιπλέον ακόμη αναζητούμε το κλειδί για να διαβάσουμε τις γλώσσες των φαλαινών και των δελφινιών που σύμφωνα με τον ίδιο θα είχαμε βρει έως το 1970. 

Δουλεύοντας σε γραφεία και αργότερα καθηλωμένος σε αναπηρικό καροτσάκι από Μεταπολιομυελιτιδικό Σύνδρομο τα ταξίδια τον κατέβαλαν πολύ. Έτσι ονειρευόταν για χρόνια την τηλεμεταφορά. Πολύ πριν την δούμε στο Star Trek, το οποίο άντλησε την έμπνευσή του από αυτόν. Προέβλεψε επίσης το – αποτυχημένο είναι η αλήθεια – πρότζεκτ της δεκαετίας του 1980 που ήταν η δημιουργία ενός αεροπλάνου που θα μπορούσε να φτάσει από την Αγγλία στην Αυστραλία σε 48 λεπτά και τις επιτυχημένες προσεληνώσεις του Apollo. 

Φαντάστηκε επίσης μηχανές που θα μεταφέρουν τεράστια φορτία σε ένα στρώμα αέρα και αργότερα αγόρασε το δικό του Χόβερκραφτ. «Νόμιζα ότι το Χόβερκραφτ θα ήταν πραγματικά μεγάλο. Μάλιστα αγόρασα ένα. Αυτό ήταν λάθος. Τα αεροσκάφη αυτά είναι υπέροχα πάνω από τον πάγο και εξαιρετικά για στρατιωτικούς σκοπούς αλλά δεν είναι καθολικά χρήσιμα με τον τρόπο που εγώ είχα σκεφτεί ότι θα είναι», είπε κάποτε στην Daily Telegraph.

Πώς όμως σκεφτόταν τι θα γίνει στο μέλλον; Όπως εξήγησε στο Horizon του BBC το 1964: «το να προσπαθείς να προβλέψεις το μέλλον είναι μία μάλλον αποθαρρυντική και επικίνδυνη υπόθεση. Αν μια πρόβλεψη ακούγεται λογική, η τεχνολογική πρόοδος είναι βέβαιο ότι θα την κάνει να φανεί γελοία συντηρητική. Αλλά αν, με κάποιο θαύμα, καταφέρει κάποιος να προβλέψει το μέλλον ακριβώς όπως αυτό θα ξεδιπλωθεί, τότε οι προβλέψεις του θα φανούν τόσο παράλογες και τόσο μακρινές που όλοι θα γελάσουν μαζί του και θα τον περιφρονήσουν». 

Οι «υποθέσεις» του Κλαρκ, όπως αυτός τις ονόμαζε, γενικά έβριθαν τρομερών λεπτομερειών: στην πρόβλεψη ενός διαστρικού ταξιδιού πολύ πέρα από το δικό μας ηλιακό σύστημα, για παράδειγμα, φροντίζει να εξετάσει ακόμη και το κόστος των γευμάτων και της διασκέδασης κατά την πτήση. Είναι ένας τρόπος σκέψης που πιθανότατα τροφοδοτείται από την αδυναμία του να ασχοληθεί με οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτό που πραγματικά τον ενδιαφέρει. 

Στην αρχή της καριέρας του, μοιραζόταν ένα διαμέρισμα στον Gray’s Inn Road του Λονδίνου με συναδέλφους του, συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας. Του κόλλησαν το παρατσούκλι «εγώ», λόγω της ικανότητάς του να αποφεύγει κάθε διάσπαση της προσοχής. Όταν έγινε αρκετά μεγάλο όνομα για να δώσει συνέντευξη, έστελνε τους δημοσιογράφους στο σπίτι τους φορτωμένους με ερευνητικά έγγραφα. Κι ενώ ένας άλλος άνθρωπος θα μπορούσε να έχει απλώς ως χόμπι τις καταδύσεις, ο Κλαρκ έπαθε τέτοια εμμονή που κατέληξε στη Σρι Λάνκα να ανακαλύπτει αρχαία ερείπια στον βυθό της θάλασσας και να ανοίγει σχολή καταδύσεων. 

Ξεκινώντας από την παιδική του ηλικία, αφοσιώθηκε στο είδος του. Όπως γράφει στην έκθεσή του – κυκλοφόρησε με την μορφή βιβλίου το 1962 – «Profiles of the Future»: «Τα γεγονότα του μέλλοντος δύσκολα μπορούν να οραματιστούν εκείνοι που δεν είναι εξοικειωμένοι με τις φαντασιώσεις του παρελθόντος». Κι αυτό οδηγεί στο πραγματικό μυστικό πίσω από την παράξενη ικανότητα του Κλαρκ: τη φαντασία του. 

Για το σκοπό αυτό, αν και κράτησε τις μεγαλύτερες προφητείες του για τα επιστημονικά του έργα, το γράψιμο των μυθιστορημάτων επιστημονικής φαντασίας ήταν απολύτως ζωτικής σημασίας για τη διαδικασία, καθώς επέτρεπε στο μυαλό του να ταξιδεύει πολύ πέρα από τη σφαίρα των ιδεών που φάνταζαν άμεσα εφαρμοζόμενες. 

Κάποτε υποστήριξε ότι αν και περίπου το 1% των αναγνωστών επιστημονικής φαντασίας θα ήταν αξιόλογοι προφήτες, σχεδόν το 100% των αξιόλογων προφητών θα ήταν αναγνώστες ή συγγραφείς έργων επιστημονικής φαντασίας. Το 1962 δήλωσε: «Το μοναδικό πράγμα για το μέλλον, για το οποίο μπορούμε να είμαστε σίγουροι είναι ότι το μέλλον θα είναι εντελώς φανταστικό». Είναι κάτι που έχει ξαναειπωθεί, αλλά επαναλαμβάνεται κυρίως γιατί ο Κλαρκ χρησιμοποίησε τη λέξη «φανταστικό» όχι τόσο για τον θαυμαστό κόσμο που πρόκειται να έρθει αλλά για την μακροχρόνια φύση του. 

Πηγή: BBC