Ο στρατηγός Μανουέλ Νoριέγκα υπήρξε ένας στυγνός δικτάτορας, ένας δολοφόνος, καταδικασμένος για ξέπλυμα μαύρου χρήματος και για διακίνηση ναρκωτικών. Για μερικούς από τους φίλους του, ωστόσο, συμπεριλαμβανομένης της Αγγλίδας μπαλαρίνας Dame Margot Fonteyn, ήταν απλώς… ένας αδίστακτος απατεώνας.

Στη δεκαετία του 1980, όταν το παρατσούκλι του ήταν «Pineapple Face (Πρόσωπο Ανανάς)» λόγω σοβαρής ακμής, αντέδρασε στις ΗΠΑ, με αποκορύφωμα όταν γύρισε ένα μαχαίρι γύρω από το κεφάλι του και δήλωσε ότι ο Παναμά ήταν «σε κατάσταση πολέμου» με την Αμερική. Το τάιμινγκ δεν ήταν καλό. Τα μεγάλα αμερικανικά δίκτυα κινηματογραφούσαν το περιστατικό με το μαχαίρι, γνωρίζοντας βέβαια ότι δεν θα τα πήγαινε ποτέ καλά με έναν πρόεδρο των ΗΠΑ από το Τέξας, τον Τζωρτζ Μπους. Την ίδια στιγμή, ένας άλλος αντι-Αμερικανός δικτάτορας, ο Σαντάμ Χουσεΐν του Ιράκ, ήταν σε διαμάχη με το γειτονικό Κουβέιτ και ανέπτυσσε τις δυνάμεις του για μια πιθανή εισβολή (που έκανε το επόμενο έτος, το 1990). Ο πρόεδρος Μπους λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 1989, διέταξε τον αμερικανικό στρατό να εισβάλει στον Παναμά. Ο Νοριέγκα κρύβεται για δύο εβδομάδες και στη συνέχεια παραδίδεται.

Οδηγείται στο Μαϊάμι, όπου καταδικάζεται σε 40 χρόνια κάθειρξη, για εμπορία ναρκωτικών, εκβιασμούς και νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Τελικά εκδόθηκε από τις ΗΠΑ, επειδή τόσο η Γαλλία όσο και ο Παναμάς ζήτησαν την έκδοσή του με άλλες κατηγορίες. Οι ΗΠΑ ήταν ευτυχείς, καθώς ήθελαν να απαλλαγούν από αυτόν και να τον δουν να ολοκληρώνει την καταδίκη και ποινή του αλλού.

Εκδίδεται λοιπόν στο Παρίσι το 2010 και καταδικάζεται σε φυλάκιση επτά ετών για ξέπλυμα μαύρου χρήματος, αγοράζοντας πολυτελή διαμερίσματα του Παρισιού με εισπράξεις από φάρμακα αξίας 3 εκατομμυρίων δολαρίων. Όπως και οι ΗΠΑ, όμως, έτσι και η Γαλλία, αφού απέδωσε τη δική της δικαιοσύνη, τον «απελευθέρωσε» εκδίδοντάς τον τον Σεπτέμβριο του 2011, στην πατρίδα του στον Παναμά, όπου έφθασε στις 11 Δεκεμβρίου εκείνου του έτους.

Αν και ο Νoριέγκα περίμενε μια θριαμβευτική υποδοχή από τους πρώην υποστηρικτές του, αυτό δεν συνέβη. Ο Παναμάς τον φυλάκισε για 20 χρόνια. Στις αρχές του 2017, βγήκε από τη φυλακή για μια προσωρινή περίοδο κατ ‘οίκον περιορισμού ώστε να υποβληθεί σε εγχείρηση για να αφαιρέσει έναν καλοήθη όγκο στον εγκέφαλο. Στις αρχές Μαρτίου, λέγεται ότι ήταν σοβαρά άρρωστος και σε κώμα μετά από επιπλοκές. Οι γιατροί αποφάσισαν να επιχειρήσουν περαιτέρω χειρουργικές επεμβάσεις για να θεραπεύσουν την εγκεφαλική αιμορραγία, αλλά πέθανε αργά τη Δευτέρα στο νοσοκομείο Santo Tomas του Παναμά, ανακοίνωσε ο ο πρόεδρος του Παναμά, Χουάν Κάρλος Βαρέλα. Ήταν 83 ετών.

Ποιος ήταν ο στρατηγός Νοριέγκα

Ο Manuel Antonio Noriega Morena γεννήθηκε το 1934 (αν και κάποιες βιογραφίες, που επεξεργάστηκαν από αυτόν, ισχυρίζονται ότι γεννήθηκε τέσσερα χρόνια αργότερα) στην εργατική συνοικία El Chorrillo της πόλης του Παναμά, την οποία αργότερα θα έκανε τη βάση του. Ο πατέρας του ήταν λογιστής που είχε μεταναστεύσει από την Κολομβία. Ο Νοριέγκα ήταν μεικτής ισπανικής, αμερικανικής και αφρικανικής καταγωγής και το σκοτεινό του δέρμα του εξασφάλιζε την υποστήριξη των αγροτών και της εργατικής τάξης σε μια χώρα που κυριαρχείται από τους λεγόμενους rabiblancos, την οικονομική ελίτ των κυρίως ισπανικής καταγωγής.

Σε ηλικία πέντε ετών, ο Νοριέγκα εγκαταλείφθηκε από τον πατέρα του. Το αγόρι έλπιζε να γίνει γιατρός, αλλά, λόγω έλλειψης πόρων, κατέληξε στην Περουβιανή Στρατιωτική Ακαδημία στη Λίμα. Αφού εντάχθηκε στην Εθνική Φρουρά του Παναμά το 1967, στάλθηκε για εκπαίδευση στη διάσημη Σχολή της Αμερικής (SOA) στο Fort Benning της Γεωργίας, γνωστής για την εκπαίδευση κάποιων από τους πιο αδίστακτους στρατιωτικούς δικτάτορες της Λατινικής Αμερικής, συμπεριλαμβανομένου του Πινοσέτ της Χιλής.

Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970, ο Νοριέγκα είχε γίνει κάτι σαν προστατευόμενος από τον στρατιωτικό ηγέτη του Παναμά Ομάρ Τορίχος, ο οποίος τον διόρισε επικεφαλής των διαβόητων υπηρεσιών Πληροφοριών G-2. Όταν ο Τορίχος πέθανε σε ένα ανεξήγητο αεροπορικό δυστύχημα το 1981, τον διαδέχθηκε ο Νοριέγκα. Εκείνη την εποχή μάλλον τον στρατολόγησε η CIA, που είχε ισχυρή παρουσία στον Παναμά προκειμένου να εποπτεύει τη Διώρυγα.

Το 1983, αφού προήχθη σε συνταγματάρχης, διοικεί την Εθνοφρουρά και ουσιαστικά κυβερνά τη χώρα, μια άνοδος που αποδείχθηκε μη αναστρέψιμη: ως το 1989 βρέθηκε δίπλα σε έξι προέδρους της Δημοκρατίας, πολύ λιγότερο ισχυρούς από εκείνον.

Εκείνη την περίοδο ο Νοριέγκα ζούσε με τη σύζυγό του Φελισιδάδ και τα τρία τους παιδιά σε μια πολυτελή κατοικία, η οποία διέθετε και έναν μίνι ζωολογικό κήπο, ένα ιδιωτικό καζίνο και πίστα χορού. Οι αντίπαλοί του κατήγγειλαν ότι επρόκειτο για έναν «ψυχρό δικτάτορα» και έναν «ψυχοπαθή», ο Νοριέγκα ασκούσε σκληρή καταστολή στο εσωτερικό του Παναμά, ενώ παράλληλα έστελνε πολλά χρήματα στο εξωτερικό.

Με αντάλλαγμα χρήματα (τα ποσά των οποίων δεν μπορούν ποτέ να γνωστοποιηθούν) βοήθησε να πάρουν αμερικανικά όπλα, στρατιωτικό εξοπλισμό και μετρητά οι αντι-κομμουνιστικές δυνάμεις στην Κεντρική Αμερική, συμπεριλαμβανομένων των Αμερικανικών υποστηριγμάτων που «πολεμούσαν» τους Σαντινίστας στη Νικαράγουα.

Η CIA ήξερε ότι ο Νοριέγκα βοηθούσε και συνεργαζόταν με τους Κολομβιανούς εμπόρους ναρκωτικών αλλά αδιαφορούσαν καθώς τους προσέφερε σημαντική βοήθεια. Ήταν η εποχή που οι Αμερικανοί είχαν ως προτεραιότητα την αναχαίτιση του κομμουνισμού αντί της εισαγωγής της κοκαΐνης στη χώρα τους. Έτσι οι υπηρεσίες του Νοριέγκα στους εμφύλιους πολέμους της Κεντρικής Αμερικής θεωρήθηκαν πιο σημαντική από τη ζημιά που η κοκαΐνη προκαλούσε όλο και περισσότερο στους δρόμους των ΗΠΑ.

Ως αποτέλεσμα του πλούτου και της εξουσίας του, ο Νοριέγκα κέρδισε γρήγορα φίλους, όπως την Αγγλίδα μπαλαρίνα Dame Margot Fonteyn, που έζησε στην Πόλη του Παναμά με τον σύζυγό της Dr Roberto Arias, ο οποίος ήταν πολιτικός και διπλωμάτης (κατηγορήθηκε για λαθρεμπόριο όπλων και ουίσκι) και πυροβολήθηκε από έναν πολιτικό αντίπαλο το 1964, που τον καθήλωσε σε αναπηρικό καροτσάκι μέχρι το θάνατό του το 1989.

Ο Ιούνιος του 1987 αποτέλεσε μια καμπή: τεράστιες διαδηλώσεις κατά της διαφθοράς και υπέρ της δημοκρατίας πραγματοποιούνται σε όλη τη χώρα. Στις 30 Ιουνίου η αμερικανική κυβέρνηση τον εγκατέλειψε. Λίγους μήνες αργότερα, τον Φεβρουάριο του 1988 κατηγορήθηκε για διακίνηση ναρκωτικών από τις ΗΠΑ. Έτσι ο Νοριέγκα, υιοθετεί πλέον μια αντιαμερικανική ρητορική, παραμένει στην εξουσία και αψηφά την Ουάσινγκτον, η οποία επιβάλει οικονομικές κυρώσεις στον Παναμά.

Ο Νοριέγκα απέδωσε το ρήγμα στις σχέσεις του με τις ΗΠΑ στην άρνησή του να συνδράμει σε σαμποτάζ κατά της κυβέρνησης στη Νικαράγουα. Τον Ιούνιο του 1986 οι New York Times δημοσίευσαν ένα πύρινο άρθρο στο οποίο αναφερόταν μεταξύ άλλων, ότι ο Νοριέγκα εμπλεκόταν σε παράνομο ξέπλυμα χρήματος και υποθέσεις ναρκωτικών, ενώ παρείχε και οπλισμό σε παράνομες ομάδες ανταρτών στη Λατινική Αμερική. Με βάση τις ίδιες πληροφορίες και τα στοιχεία που έτσι κι αλλιώς κατείχαν οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, αφού για χρόνια συνεργάζονταν, αποκαλύφθηκε πως ο δικτάτορας του Παναμά συνδέονταν με υπόθεση δολοφονίας πολιτικών αντιπάλωνν. Επιπλέον, τον κατηγόρησαν πως τα τελευταία 15 χρόνια παρείχε ταυτόχρονα μυστικές πληροφορίες στις ΗΠΑ και την Κούβα….

Μια από τις πλέον πολύκροτες υποθέσεις, που σηματοδοτεί και την πτώση του, συνέβη στα τέλη της δεκαετίας του ’80, όταν διέταξε την εκτέλεση ενός από τους πιο ξεκάθαρους αντιπάλους του, του αντιφρονούντα γιατρού Ούγκο Σπανταφόρα. Ο ακτιβιστής γιατρός αποκεφαλίστηκε όταν απείλησε να αποκαλύψει τις σχέσεις του δικτάτορα με λαθρέμπορους ναρκωτικών, όπως οι Pablo Escobar και Carlos Lehder. Το κεφάλι του είχε πριονισθεί με μαχαίρι κρεοπωλείου και δεν βρέθηκε ποτέ.

Δεν ήταν όμως το μόνο θύμα του. «Τα Τάγματα της Αξιοπρέπειας» έβγαιναν συχνά στους δρόμους του Παναμά για να εκφοβίσουν τους αντιπάλους του Νοριέγκα. Όμως στην περίπτωση του υποψηφίου της αντιπολίτευσης Guillermo “Billy” Ford, που δέχθηκε δολοφονική επίθεση με σιδερένιες ράβδους από τους άνδρες του Νοριέγκα, τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά. Δύο Αμερικανοί φωτογράφοι – ο Les Stone και ο Ron Haviv – ήταν παρόντες. Φωτογράφησαν το περιστατικό και η φωτογραφία εμφανίστηκε στο εξώφυλλο του περιοδικού TIME στις 22 Μαΐου 1989. Ήταν η αρχή του τέλους του.

Ο Νοριέγκα ήταν υπεύθυνος για εκατοντάδες δολοφονίες και άλλες τόσες εξαφανίσεις την περίοδο της στρατιωτικής δικτατορίας στον Παναμά, από το 1968 ως το 1989.. «Ο Νοριέγκα άφησε μια τεράστια σκιά» στον Παναμά, παρατήρησε ο Ρομπέρτο Ντίας Χερέρα, πρώην επικεφαλής του στρατού της χώρας. «Είναι δύσκολο κάποιος να πει κάτι καλό για εκείνον. Ήταν βασανιστής πολλών ανθρώπων, όμως τελικά υπήρξε και θύμα της CIA», εκτίμησε.