Σε λίγες μέρες, ο δήμος Νέας Φιλαδέλφειας-Νέας Χαλκηδόνας και οι εκδόσεις «Τόπος», διοργανώνουν έναν πρωτότυπο διαγωνισμό σκιτσογραφίας, όπου το κοινό καλείται να αποστείλει τις γελοιογραφίες και τα σκίτσα του, που θα εκτεθούν στο  Παγκόσμιο Πολιτιστικό Ίδρυμα Ελληνισμού της Διασποράς (Π.Π.Ι.Ε.Δ.). Έπαθλο του διαγωνισμού θα είναι ένα τρίωρο εργαστήριο σκιτσογραφίας με το Soloup (κατά κόσμον Αντώνη Νικολόπουλο), γελοιογράφο, κομίστα και δημιουργό του άλμπουμ «Δημιουργικές Ασάφειες», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Τόπος».

Το Tvxs.gr μίλησε με το Soloup για το έργο του, το ρόλο του σκιτσογράφου και τη λογοκρισία στην καλλιτεχνική έκφραση, σε μια συνέντευξη εφ’ όλης της ύλης.

– Αν και έχετε σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες και είστε διδάκτορας Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας, αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το χώρο της γελοιογραφίας και των κόμικς. Ποια ήταν η πρώτη σας επαφή με το σκίτσο και τι σας οδήγησε σε αυτή την επαγγελματική επιλογή;

Ακούγεται κοινότοπο, αλλά μου άρεσε να σκιτσάρω από το δημοτικό. Ίσως να ήμουν και λιγάκι από αυτό που λέμε σήμερα… ΔΕΠΥ (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας), μόνο που η δική μου διάσπαση προσοχής ήταν ευτυχώς τα σκιτσάκια. Πιο συστηματικά βέβαια, άρχισα να ασχολούμαι τα χρόνια που ήμουν φοιτητής στην Πάντειο. Τότε ήταν που χρησιμοποίησα για πρώτη φορά και την υπογραφή Soloup. Όσο για το διδακτορικό, ίσως και να μην το αποφάσιζα ποτέ αν δεν ήταν και πάλι για τα σκίτσα, την ιστορία και την σημειολογία τους. Έτσι κατέληξα να κάνω ένα επάγγελμα που μόνο σαν επάγγελμα δεν το βλέπω.

– Ποιος είναι ο ρόλος ενός γελοιογράφου εν έτει 2018; Η παραγωγή πρωτοπόρας τέχνης ή ο κοινωνικός και πολιτικός σχολιασμός; Μπορούν τελικά αυτά να συνυπάρξουν;

Η γελοιογραφία πάντα ήταν και τα δύο: από τη μια, κομμάτι της δημοσιογραφίας, από την άλλη, τέχνη. Αυτή η διπλή φύση της τη διαχωρίζει την ίδια στιγμή και από τα δύο, αυτονομώντας την ως μέσο. Έτσι, ενώ έχει μέσα της το καλλιτεχνικό και το σατιρικό στοιχείο, δεν παύει να ασχολείται με την εκάστοτε πολιτική συγκυρία, όπως ακριβώς η δημοσιογραφία. Μια δημοσιογραφία όμως, που συχνά ενοχλεί περισσότερο, αφού είναι από τη φύση της – λόγω της σάτιρας – ανατρεπτική και, σε ένα βαθμό, αντιεξουσιαστική. Από την άλλη, η ενασχόλησή της με το εφήμερο την κάνουν να φαίνεται ως κάτι υποδεέστερο από τις «μεγάλες» τέχνες.

– Ποιο είναι το μυστικό μιας καλή γελοιογραφίας;

Αν ξέραμε το μυστικό, εμείς οι γελοιογράφοι, θα κάναμε κάθε μέρα καλές γελοιογραφίες. Το προσπαθούμε βέβαια καθημερινά, αλλά δεν βγαίνει πάντα. Μπορεί να σου αρέσει μια ιδέα και να μην έχει την ανταπόκριση που θα περίμενες. Αντίθετα, μπορεί να κάνεις κάτι που το θεωρείς μέτριο και να έχει εξαιρετική επιτυχία.  Σίγουρα πάντως παίζουν ρόλο τα υλικά της ημέρας που σου προσφέρονται και τα συμβάντα της επικαιρότητας για να τις «μαγειρέψεις». Τη γελοιογραφία έτσι θα την περιέγραφα περισσότερο ως συγκυριακή διαίσθηση, παρά ως συνταγή.

– Έχει επηρεαστεί το έργο σας από άλλους δημιουργούς της 9ης τέχνης; Αν ναι, ποιοι είναι αυτοί;

Αν μιλάμε πια για τα κόμικς, ναι είναι πάρα πολλοί που με επηρέασαν και συνεχίζουν να με επηρεάζουν. Κι επειδή ασχολούμαι παράλληλα με διαφορετικά είδη, εκτός δηλαδή από τη γελοιογραφία, με τα χιουμοριστικά κόμικς, τα στριπάκια, τα graphic novels, έχω πολλούς δημιουργούς με διαφορετικά στιλ που θαυμάζω στην κάθε φόρμα. Δεν αποφεύγω να αναφέρω ονόματα αλλά πραγματικά είναι πάρα πολλά, ξένων αλλά και Ελλήνων.

– Σε όλη τη διάρκεια της μέχρι τώρα πορείας σας έχετε συνεργαστεί με πλήθος εντύπων (Βαβέλ, Γαλέρα, Ποντίκι κ.ά.) και ιστορικούς δημιουργούς, όπως ο Γιάννης Καλαϊτζής. Τι κρατάτε από τις συνεργασίες αυτές και με ποιο τρόπο θεωρείτε ότι επηρέασαν το έργο σας;

Κάθε έντυπο έχει μια εσωτερική, δική του ισορροπία. Κάθε φορά λοιπόν, υπάρχει μια ξεχωριστή χημεία με τους συναδέλφους και τους ανθρώπους του. Την ίδια ώρα, κάθε συνεργασία αποτελεί ένα κομμάτι δικό μας, συνδεδεμένο με όσα πράγματα κάναμε τα χρόνια που δουλέψαμε ή δουλεύουμε σε αυτά. Θα έλεγα έτσι ότι αγαπάω όλα τα έντυπα που εργάστηκα, τώρα το «Ποντίκι» και τη «Σχεδία», παλαιότερα το «Βήμα», το «Γκολ», φυσικά τη «Βαβέλ» και την «Γαλέρα», αφού αποτελούν κομμάτια της ζωής μου. Μου έδωσαν εκτός από τις αφορμές για δημιουργία, πολλές εμπειρίες και ακόμα περισσότερους φίλους. Όσο για τον Γιάννη Καλαϊτζή, υπήρξε πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Δάσκαλος, φίλος, συνάδελφος, κάτι σαν πατέρας για τα σκίτσα. Με δίδαξε και με διδάσκει ακόμα η ίδια η στάση της ζωής του. Η «ηθική» και η πολιτική στάση απέναντι στα πράγματα. Αυτή η στάση ίσως είναι και το μεγαλύτερο δώρο που έκανε σε μένα και σε πολλούς ακόμα σκιτσογράφους ο Γιάννης.

– Έχετε δημιουργήσει σειρά από σκίτσα για το βιβλίο της νεοελληνικής γλώσσας της Γ’ Γυμνασίου. Θεωρείτε πως τα παιδιά στην Ελλάδα έρχονται επαρκώς σε επαφή με την τέχνη της γελοιογραφίας και του κόμικ μέσω του σχολείου, ή αυτές αντιμετωπίζονται με ελαφρότητα σε σχέση με άλλες τέχνες;

Εκτός από τα βιβλία που αναφέρετε, έχω συχνά την ευκαιρία να δουλεύω με παιδιά της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης- αλλά και σε πανεπιστήμια- κάνοντας εργαστήρια για τα σκίτσα. Συνήθως τα παιδιά γνωρίζουν τα κόμικς στον δικό τους ελεύθερο χρόνο. Το σχολείο δεν είναι ο πλέον κατάλληλος χώρος ούτε έχει προβλεφθεί στο επίσημο πρόγραμμά του κάτι τέτοιο.  Φυσικά υπάρχουν και εξαιρέσεις, αλλά τότε σχεδόν πάντα υπάρχει από πίσω κάποιος φωτισμένος δάσκαλος ή καθηγητής που τρέχει, από δικό του μεράκι, κάποια σχετική δραστηριότητα. Παρ’ όλα αυτά, όταν τα κόμικς και τα σκίτσα μπαίνουν στην τάξη- όπως ας πούμε μέσα από εργαστήρια- το μάθημα παύει να είναι μάθημα αλλά χρόνος συνδημιουργίας. Μετατρέπεται σε παιχνίδι, με εμφανή τα θετικά αποτελέσματα στα ίδια τα παιδιά που συμμετέχουν, αλλά και την εκπαιδευτική διαδικασία.

– Τα τελευταία χρόνια, η γελοιογραφία και τα κόμικς στην Ελλάδα αναπτύσσονται ραγδαία, με όλο και περισσότερους δημιουργούς και projects (π.χ. περιοδικό Μπλε Κομήτης, Comicdom Con κ.ά.) να κάνουν την εμφάνισή τους. Γιατί πιστεύετε ότι χρειάστηκαν τόσα χρόνια  ώστε να μπορούμε να μιλάμε για κάτι τέτοιο;

Από τη δεκαετία του ’80, τα χρόνια της «Βαβέλ» και του «Παρά Πέντε», γίνονται σημαντικά πράγματα για τα κόμικς στην Ελλάδα. Αυτό που συμβαίνει και παρατηρείτε τώρα, είναι ακριβώς η ωρίμανση, η ενηλικίωση του Μέσου των κόμικς. Σήμερα η συχνότητα των σχετικών εκδηλώσεων, η ποιότητα όσο και οι αριθμοί των τίτλων που κυκλοφορούν κάθε χρόνο, είναι ένα δείγμα πραγματικής «ανάπτυξης» σε αυτήν την τέχνη, αποτέλεσμα του κόπου και της καλλιτεχνικής συνεισφοράς πολλών δημιουργών.

– Η έκδοση του πρώτου σας graphic novel, «Αϊβαλί», οδήγησε σε μια δικαστική διαμάχη με τους κληρονόμους των δικαιωμάτων του έργου του Φώτη Κόντογλου. Πιστεύετε πως η τέχνη στην Ελλάδα κινδυνεύει από τη λογοκρισία, κι αν ναι, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να την υπερασπιστούμε; Η δυσάρεστη αυτή εμπειρία έχει λειτουργήσει αποτρεπτικά για εσάς στο να ξεκινήσετε ένα αντίστοιχο project;

Το θέμα που τέθηκε με το «Αϊβαλί», έβγαλε στην επιφάνεια τις ανεπάρκειες της Ελληνικής δικαιοσύνης και νομολογίας- εκτός των άλλων- και σε θέματα τέχνης. Γιατί η κραυγή του Munch ή η Guernica του Picasso όταν ενσωματώνεται σε ένα νεότερο έντεχνο έργο θεωρείται πολιτισμική αναφορά, ενώ κάτι αντίστοιχο στην Ελλάδα θεωρείται «κλοπή»; Τώρα το θέμα της λογοκρισίας που θίγετε, είναι ακόμα πιο πολύπλοκο και πολυδιάστατο. Υπάρχουν περιπτώσεις που συμβαίνει, έμμεσα ή άμεσα και με διαφορετικές αφορμές κι αιτιάσεις. Συχνά όμως, συμβαίνει η βλακεία να είναι ακόμα μεγαλύτερη από την λογοκρισία. Όπως στις περιπτώσεις παραεκκλησιαστικών ομάδων -πολλές φορές με θεσμική ανοχή- που απαγορεύουν θεατρικά έργα, συγγραφείς ή ακόμα και καταστρέφουν πίνακες και αγάλματα, με προφανή φανατισμό και απροκάλυπτη άγνοια. Απαγορεύουν κάτι που δεν κατανοούν, ούτε μπήκαν ποτέ στον κόπο να κατανοήσουν. Απαγορεύουν να σκέφτονται κάποιοι διαφορετικά. Τι να πεις. Η αντίσταση σε τέτοιες μορφές απαγόρευσης είναι κάτι περισσότερο από επιβεβλημένη. Είναι θέμα αξιοπρέπειας και πολιτισμού, γιατί εν τέλει αφορά την ίδια την ελευθερία της έκφρασης, τη δική μας ελευθερία να υπάρχουμε και να συνυπάρχουμε.

–  Η τελευταία σας έκδοση (πέρα από τις δημοσιεύσεις σας στο Ποντίκι), ήταν οι «Δημιουργικές Ασάφειες», ένα ασπρόμαυρο γελοιογραφικό άλμπουμ αφιερωμένο στα μνημονιακά χρόνια, που καλούσε τον αναγνώστη να συνεισφέρει προσθέτοντας χρώματα. Πως οδηγηθήκατε στη σύλληψη αυτή;

Ζώντας πλέον στην εποχή του διαδικτύου, όλα έχουν γίνει… διαδραστικά. Τα πάντα χωράνε συζήτηση, παντού συνυπάρχουν διαφορετικές απαντήσεις με την ενεργή συμμετοχή αναγνωστών και θεατών. Έχοντας ως αφετηρία αυτήν την ιδέα, φτάσαμε στις «Δημιουργικές ασάφειες», ένα γελοιογραφικό άλμπουμ στο οποίο μπορούν να παρεμβαίνουν δημιουργικά οι αναγνώστες του, χρωματίζοντας, συμπληρώνοντας εκείνοι τις ατάκες, σκιτσάροντας σώματα πολιτικών. Ακόμα κατασκευάζοντας αρθρωτές κούκλες, παίζοντας παιχνίδια αλλά και ένα επιτραπέζιο παιχνίδι. Το «Βγάλε τον Μήνα» ή αλλιώς “Survivor of the month”. Ένα παιχνίδι που παίζουμε έτσι κι αλλιώς όλοι μας κάθε μήνα με τους φόρους, τον ΕΦΚΑ, τον ΕΝΦΙΑ, τα τέλη, τα δάνεια, τις ουρές στις τράπεζες και το άγχος να φτάσουν τα λεφτά για τις υποχρεώσεις μας μέχρι και το τέλος του μήνα. Τουλάχιστον με τις «δημιουργικές Ασάφειες» και το χιούμορ, βγάζουμε λίγο το άχτι μας με όλα αυτά που μας έχουν φορτώσει τα μνημόνια και τα προαπαιτούμενα, χωρίς όμως να μοιρολατρούμε και να απεμπολούμε την πολιτική μας ματιά.

–  Σε λίγες μέρες θα διεξαχθεί ένας διαγωνισμός γελοιογραφίας με αφορμή τις «Δημιουργικές Ασάφειες», στον οποίο το έπαθλο θα είναι ένα τρίωρο εργαστήριο γελοιογραφίας μαζί σας. Πείτε μας μερικά λόγια γι’ αυτό.

Όπως σας είπα, οι «Δημιουργικές Ασάφειες» είναι ένα διαδραστικό άλμπουμ. ΤΙ πιο φυσικό από το να γίνει και μια έκθεση και ένας διαγωνισμός ερασιτεχνών, αναγνωστών, που πιάνουν οι ίδιοι την πένα και κάνουν τις δικές τους γελοιογραφίες. Έτσι ο Δήμος Νέας Φιλαδέλφειας- Νέας Χαλκιδόνας και οι εκδόσεις «Τόπος» – οι εκδόσεις που κυκλοφόρησαν το άλμπουμ – συνεργάζονται  και συνδιοργανώνουν αυτόν τον διαγωνισμό. Όσοι επίδοξοι σκιτσογράφοι θέλουν να συμμετέχουν μπορούν να στείλουν τα σκίτσα τους μέχρι τις 20 Απριλίου. Τα εγκαίνια της έκθεσης θα γίνουν το Σάββατο 28 Απριλίου στη Νέα Φιλαδέλφεια, στο Παγκόσμιο Πολιτιστικό Ίδρυμα Ελληνισμού της Διασποράς (Π.Π.Ι.Ε.Δ.), Δεκελείας 152 & Ατταλείας . Όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να βρουν περισσότερες πληροφορίες και τους όρους συμμετοχής στις εκδόσεις «Τόπος» και στον Δήμο Νέας Φιλαδέλφειας.

– Έχετε στα σκαριά κάποιο νέο project, κι αν ναι, θα μπορούσατε να μοιραστείτε μερικές πληροφορίες πάνω σε αυτό;

Πράγματι, αυτόν τον καιρό δουλεύω πυρετωδώς πάνω σε ένα αρκετά διαφορετικό αφηγηματικό κόμικς. Ένα νέο μεγάλο graphic novel. Αν θέλετε και όνομα, μέχρι αυτή τη στιγμή ο πιθανότερος τίτλος του είναι «Ο Συλλέκτης». Τώρα για το που και το πότε, θα εξαρτηθεί από τους ρυθμούς της δουλειάς, αλλά και από μια σειρά άλλων συγκυριών. Ελπίζω σύντομα να σας έχω περισσότερα νέα.

Σκίτσα και εξώφυλλα από το αρχείο του Soloup.

Πληροφορίες για το διαγωνισμό:
 
ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΙ ΟΡΟΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ
 
Μπορείτε να λάβετε μέρος στον διαγωνισμό:
 
-Με υλικό που θα βρείτε στο άλμπουμ Δημιουργικές ασάφειες (σ. 38-39, 85-87, 90-91) ή που μπορείτε να κατεβάσετε από την ιστοσελίδα των εκδόσεων ΤΟΠΟΣ (www.toposbooks.gr).
-Με εντελώς δικές σας γελοιογραφίες (από μία έως τρεις) που θα μας στείλετε ηλεκτρονικά στο [email protected] ή μέσω ταχυδρομείου στη διεύθυνση: Εκδόσεις Τόπος, Πλαπούτα 2 & Καλλιδρομίου, 114 73 Αθήνα, με την ένδειξη: ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΑΣ.
 
Τα έργα θα αξιολογηθούν από επιτροπή και θα εκτεθούν στο Παγκόσμιο Πολιτιστικό Ίδρυμα Ελληνισμού της Διασποράς (Π.Π.Ι.Ε.Δ.), Δεκελείας 152 & Ατταλείας, Νέα Φιλαδέλφεια, από τις 28 Απριλίου – 6 Μαΐου 2018. Η βράβευση των 16 καλλιτεχνών που θα παρακολουθήσουν το workshop γελοιογραφίας θα γίνει το Σάββατο 28 Απριλίου 2018 στο Π.Π.Ι.Ε.Δ. ώρα 18:00. 
 
Καταληκτική ημερομηνία αποστολής των έργων: Παρασκευή 20 Απριλίου 2018.
 
Αποστολή έργων:

– Σε περίπτωση ψηφιακής αποστολής μέσω email τα έργα πρέπει να είναι σε εκτυπώσιμη ανάλυση (300 dpi). Τα έργα που θα αποσταλούν μέσω ταχυδρομείου δεν θα επιστραφούν. Γι’ αυτό προτιμήστε να στείλετε καλές αναπαραγωγές διαστάσεων Α4 ή Α3.  
 
– Κάθε συμμετοχή πρέπει να περιλαμβάνει το ονοματεπώνυμο και το τηλέφωνο επικοινωνίας ή/και email του διαγωνιζόμενου. Σε διαφορετική περίπτωση θα θεωρηθεί άκυρη.
 
– Ο διαγωνισμός διαρκεί από τις 16/3/2018-20/4/2018.