Μόλις επέστρεψε από την Ευρωπαϊκή του περιοδεία και η αυθόρμητη ερώτηση μας ήταν αν φοβάται να ταξιδεύει στην Ευρώπη μετά τα τρομοκρατικά χτυπήματα. Ο Γιώργος Νταλάρας δεν θέλει να υποκύψει στον φόβο, παρατηρεί όμως μέσα από τα ταξίδια του αυτά, τις αλλαγές στο τοπίο και εκφράζει βαθιά απογοήτευση για την Ευρώπη που απέχει πολύ από τον Διαφωτισμό που ευαγγελίστηκε.  

Στις 7 Σεπτεμβρίου , ετοιμάζεται να ανέβει στη σκηνή του Θεάτρου Πέτρας για μια συναυλία αφιερωμένη στον Μάνο Λοϊζο με αφορμή τα 80 χρόνια από τη γέννησή του. Στην κουβέντα μας εκφράζει πηγαία την ευγνωμοσύνη του για τον άνθρωπο που τον στήριξε στα πρώτα του βήματα και θυμάται την κόρη του Μυρσίνη παιδί. Μια ζωή τραγούδια, στάδια, συγκροτήματα , που λέει και το τραγούδι,  μεγάλα χειροκροτήματα αλλά και εντάσεις, μια ζωή έντονη, όχι εύκολη.

Τι κρατάει όμως ο Γιώργος Νταλάρας από τον απολογισμό του ως εδώ; «Και τα ωραία και τα λάθη» απαντάει αφοπλιστικά, μιλώντας στο Tvxs.gr. «Aυτά θα διηγούμαι στα εγγόνια μου». Στα άμεσα σχέδιά του μια ακόμα συναυλία στις 27 Σεπτεμβρίου στο Ηρώδειο, για τους σκοπούς του Μαζί για το Παιδί παρέα με τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα , μια μουσική διαδρομή από τη  “Σκόνη” έως τον “Παλιό Στρατιώτη” αλλά και συναυλίες στην Αυστραλία  με τις φιλαρμονικές ορχήστρες Σίδνεϊ και Μελβούρνης. Μέχρι τότε απολαμβάνει τη μεγάλη του αγάπη, τη θάλασσα στη Σύρο με τους δικούς του ανθρώπους κοντά.

Πρόσφατα επιστρέψατε από την Ευρωπαϊκή σας περιοδεία και σύντομα θα ξαναφύγετε για δεύτερο κύκλο συναυλιών. Τραγουδάτε χρόνια στο εξωτερικό. Πως είναι σήμερα η εμπειρία;

Καλυτερεύουν τα πράγματα. Μετά από τόσα χρόνια πιστεύω ότι ο τρόπος για να μεταφέρεις μια εθνική μουσική σε κοινό που δεν μιλάει τη γλώσσα σου, είναι η σταθερότητα, η συνέχεια, η καλών προδιαγραφών παραγωγή, οι καλοί μουσικοί και οι καλοί παραγωγοί ή διεθνή φεστιβάλ που οργανώνουν τέτοιες περιοδείες. Αυτή είναι και η ουσία. Όλα αυτά τα χρόνια είχα την πεποίθηση ότι το κοινό κερδίζεται όχι με εύκολες και ευκαιριακές λύσεις. Δεν κάνουμε ένα είδος μουσικής που είναι μεγάλα εμπορικά διεθνή σουξέ. Απευθύνεσαι σ’ ένα κοινό που ψάχνει να σε βρει.  Επομένως η ουσία είναι να έχεις μια διαφορετική θεματολογία σε κάθε περιοδεία, γιατί στις δικές μας μουσικές το κοινό έρχεται ν’ ακούσει κάτι διαφορετικό.  Από μικρός, ως μουσικός κυρίως, εκτιμούσα αυτό που έκαναν καλλιτέχνες όπως η Amalia (Rodrigues), ο Paco de Lucia, ή η Dulce Pontes αργότερα, άνθρωποι με τους οποίους είχα την τύχη να συνεργαστώ.  Αυτό ήταν το πρότυπό μου.  Δεν επεδίωξα να γίνω διάσημος στο εξωτερικό, αλλά ν’ αποκτήσω ένα κοινό που του αρέσει η μουσική μας, διαλέγοντας κάθε φορά ο ίδιος το θέμα και τις ενορχηστρώσεις. Αυτό το μοντέλο λειτούργησε και είμαι αρκετά ευχαριστημένος. 

Μέσα από τις συναυλίες αυτές αφουγκράζεστε με κάποιο τρόπο τις αλλαγές στην Ευρώπη; Πως βλέπετε το τοπίο σε μια εποχή ισχυρών δονήσεων στην ΕΕ;

Βεβαίως το αντιλαμβάνομαι αυτό με αφορμή αυτές τις συναυλίες και σας ευχαριστώ που το επισημαίνετε.  Ο κόσμος, το κοινό, αλλά και οι συνάδελφοί σας δημοσιογράφοι που με συναντούν, βιώνουν με πολύ αγωνία και ανησυχία αυτή την εξέλιξη του νεοφιλελευθερισμού, των μεγάλων ανισοτήτων, των διαφορετικών ταχυτήτων και της μεγάλης κοινωνικής και πολιτικής πόλωσης. Θα πρέπει να είναι κανείς πολύ στενόμυαλος και συντηρητικός, για να μην αποδεχτεί ότι η Ευρώπη υπολείπεται πολύ του μοντέλου του διαφωτισμού το οποίο ονειρεύτηκε. Τρέχει ιδρωμένη πίσω από τα γεγονότα και τις καταστάσεις, όπως παραδείγματος χάριν το προσφυγικό, για να προλάβει μοιραίες εξελίξεις.  Στην ουσία προσπαθεί να βουλώσει τρύπες. Με στενομυαλιά, χωρίς γενναιοδωρία, χωρίς πολιτική βούληση και χωρίς όραμα.  Ακούστε.  χρήσιμες είναι και οι διαμαρτυρίες και οι συγκεντρώσεις και τα ψηφίσματα, χρειάζεται όμως θεσμική αλλαγή του τοπίου με νέους νόμους για να μην καταρρεύσει η Ευρώπη.

Σε μια Ευρώπη που δέχεται τρομοκρατικά χτυπήματα  ταξιδεύετε άφοβα;

Ναι, αλίμονο αν υποκύψουμε στο φόβο. Έπειτα αυτό είναι και απότοκο καταστάσεων που περιγράψαμε πιο πάνω. Είναι τραγικό, αποτρόπαιο και δυστυχώς σε μια τέτοια εποχή, αναμενόμενο.  Είμαι αισιόδοξος όμως ότι αυτές οι τυφλές ανθρωποθυσίες, σύντομα θα τελειώσουν. 

Με αφορμή το προσφυγικό δηλώσατε πέρσι : «Οταν υψώνεις τείχη, δεν μπορείς μετά να σφυρίζεις αδιάφορα. Η πάταξη της τρομοκρατίας δεν μπορεί να είναι δικαιολογία για ξενοφοβικά σύνδρομα, ρατσισμό και μισαλλοδοξία». Βλέπουμε από τη μία την άκαμπτη στάση της Ευρώπης και από την άλλη ρατσιστικές  διαδηλώσεις νεοναζί πρόσφατα στην Αμερική. Σας φοβίζει η κατάσταση αυτή;

Βεβαίως. Και εκεί είναι στην ουσία το πρόβλημα. Η Αμερική εξύψωσε τόσο το αντίπαλο δέος της τρομοκρατίας που δημιούργησε είδωλα και τα έστησε απέναντι ως μεγάλους εχθρούς.  Αυτό σε μια εποχή χωρίς οράματα, χωρίς πολιτικούς ταγούς, χωρίς ενημέρωση, χωρίς συμπαγές και μαζικό κοινωνικό κίνημα. Αυτό δημιουργεί επικίνδυνες παραφυάδες και ένα περιθώριο, που αντί να απομονώνεται και να χτυπιέται σε κάθε χτύπημα, επειδή ακριβώς δεν υπάρχει ψυχραιμία και γνώση, βγαίνει από την τρύπα του και “κάνει παιχνίδι”.  Δεν συνειδητοποιούν όμως, και αυτό αξίζει να το σκέφτονται και οι Ευρωπαίοι και ειδικά οι νέοι, ότι οι δυνάμεις αυτές είναι ανάλογες. Όσο αυξάνει ο ρατσισμός δε θεσμοθετούνται νόμοι για το προσφυγικό, όσο αυξάνει η ξενοφοβία θα αυξάνουν οι αντιθέσεις, η ένταση, η περιθωριοποίηση, τελικά η τρομοκρατία.  Ναι, με φοβίζει και με ανησυχεί.  Ιδιαίτερα όταν καλλιεργείται σε ένα περιβάλλον οικονομικής και πνευματικής ξηρασίας.  Χρειάζεται ενάργεια.  Να το επισημαίνετε κάθε μέρα σας παρακαλώ, ακόμα και με κίνδυνο να γίνετε γραφικοί.

Πως αισθάνεστε σήμερα όταν ερμηνεύετε τραγούδια της προσφυγιάς;

Συγκινούμαι πάντα, γιατί κατάγομαι από οικογένεια Μικρασιατών. Υπάρχουν πολύ ωραία τραγούδια από διαφορετικές χώρες, από τα λαδίνο, τα φλαμένκο και τα φάντο, μέχρι τα ρεμπέτικα, αλλά και σύγχρονα τραγούδια, που μιλάνε για προσφυγιά και ξενιτεμό και αδικία, που είναι σαν να γράφτηκαν σήμερα, που όσο και αν αισθάνομαι ματαιωμένος ως πολίτης του κόσμου, ακριβώς επειδή είναι τόσο επίκαιρα, δεν παύει να είναι βάλσαμο και παρηγοριά όταν τα τραγουδάς και όταν τα ακούς ή τα διαβάζεις.  Τι να κάνουμε;  “Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολύ”.

Έμαθα πως προετοιμάζεστε για συναυλία με τις συμφωνικές ορχήστρες Σίδνεϊ και Μελβούρνης. Πως προέκυψε;

Είναι ένα άλλο στοίχημα που είχα βάλει εδώ και πολλά χρόνια και πέτυχε αρκετά.  Πριν από 20 ή και παραπάνω χρόνια, σε συνεργασία με τον στενό μου συνεργάτη, μουσικό και φίλο, Κώστα Γανωσέλη, αποφάσισα να μεταφέρω ορισμένα από τα ελληνικά τραγούδια, μπαλάντες της Μεσογείου, σε συμφωνική μορφή. Δουλέψαμε πολύ και ο Κώστας έκανε μια υπέροχη δουλειά.  Ξεκινήσαμε πρώτα με την περίφημη Συμφωνική του Ισραήλ, από όπου και γράφτηκε και ο δίσκος με τα τραγούδια με συμφωνική, και από τότε παίξαμε με μεγάλη επιτυχία πραγματικά σ’ όλο σχεδόν τον κόσμο, με σπουδαίες ορχήστρες και μεγάλους μαέστρους. Και τώρα στην Αυστραλία, ακούγοντας αυτό το υλικό, μας πρότειναν να παίξουμε μ’ έναν πολύ σπουδαίο μαέστρο, Αυστραλό ελληνικής καταγωγής μάλιστα, τον George Ellis.

Σύντομα θα δώσετε μια συναυλία για τον Μάνο Λοϊζο έναν από τους πιο συγκινητικούς δημιουργούς. Τι κρατάτε από αυτόν και τι μας στερεί η απουσία του;

Όλη την αγάπη, την παρέα, τη χαρά και την ευγνωμοσύνη.  Γιατί εκτός από τον Σταύρο Κουγιουμτζή, ο Μάνος Λοΐζος με τον Λευτέρη (Παπαδόπουλο) με στήριξαν όταν ήμουν παιδί ακόμα, στα πρώτα μου βήματα και μου έδωσαν φωνή και υπόσταση αξιοπρεπή σε χρόνια δύσκολα.  Θυμάμαι την Μυρσίνη μωρό και τώρα η κόρη της είναι κορίτσι μεγάλο.  Θα είμαι πάντα δίπλα τους και χαίρομαι διπλά γιατί με τους καλούς μου φίλους και συνεργάτες, Βασίλη Παπακωνσταντίνου και Μίλτο Πασχαλίδη, αλλά με την Ασπασία Στρατηγού, που είναι τόσο καλή λαϊκή τραγουδίστρια, θα τραγουδήσουμε αυτά τα πανέμορφα τραγούδια που δεν έφυγαν από την μνήμη και τα χείλη κανενός όλα αυτά τα χρόνια.

Επιμένετε να επιστρέφετε στο λαϊκό και το ρεμπέτικο. Τι είναι για σας η ρίζα;

Η τροφή, το νερό.  Όταν έχεις μια γερή ρίζα, γίνεσαι ένα γερό και υγιές δέντρο.  Συναντάς άλλα λουλούδια, διασταυρώνεσαι, κάνεις ωραίες ποικιλίες. Καμιά φορά δεν πετυχαίνουν και οι διασταυρώσεις, αλλά οι βάσεις σου είναι εκεί.  Η ρίζα.  Από εκεί τρέφεσαι, αναπνέεις και κοιτάς τον ήλιο κάθε πρωί.

Με ποιο κριτήριο επιλέγετε τα τραγούδια που ερμηνεύετε σήμερα; Προετοιμάζετε νέο δίσκο;

Κάνω συνέχεια δίσκους, όχι για να πουληθούν όπως αντιλαμβάνεστε γιατί είστε και μέσα στη δουλειά, αλλά για να καταγραφούν. Έκανα ένα δίσκο από τα ποιήματα της Αρβελέρ, τα ραγκ ρεμπέτικα του Πλατύραχου και τα τραγούδια του Βαγγέλη Κορακάκη και του Ανδρέα Κατσιγιάννη και της Ελεάνας Βραχάλη και του Γιώργου Σαμπάνη μαζί με τον Μπάμπη Στόκα και συνεχίζω όπου βρω καλά τραγούδια. Και έχω και άλλα τραγούδια έτοιμα, νέων δημιουργών, που όπου να ‘ναι θα κυκλοφορήσουν. Η προτεραιότητα μου είναι να δίνω βήμα σε νέους μουσικούς και πάνω από όλα με νοιάζει ο καλός στίχος.  Νομίζω ότι έχει πολύ μεγάλη σημασία, αυτή την εποχή, να λέμε τραγούδια που έχουν να πουν κάτι.  Το ξέρω, είναι δύσκολο να τ’ ανακαλύψεις με την νοοτροπία του playlist που έχουν τα ραδιόφωνα, αλλά να ξέρετε η καλή προσπάθεια ποτέ δεν πάει χαμένη.

Πως βλέπετε την κοινωνικοπολιτική κατάσταση στη χώρα και τι σημαίνει κρίση κατά τη γνώμη σας και πόσο αισιόδοξος ή απαισιόδοξος είστε;

Είναι τα πράγματα πραγματικά δύσκολα, όμως δεν είναι δικό μας φαινόμενο.  Επειδή ταξιδεύω πολύ, σας λέω ότι κρίση υπάρχει παντού, τεράστια.  Και οικονομική και πολιτική και κρίση αξιών.   Δεν είμαι όμως απαισιόδοξος, δεν μπορώ να είμαι.  Είμαι από 6 χρονών παιδί στο δρόμο δουλεύοντας, έχω ζήσει πράγματα και θάματα, έχουμε φτάσει στον πάτο πολλές φορές και μετά τα έχουμε καταφέρει.  Θέλω να πω μόνο άλλη μια φορά, πόσο τεράστια σημασία έχει η μόρφωση, η παιδεία και η αγωγή, η πολιτική και κοινωνική αγωγή, και πόσο τεράστια ανάγκη έχουμε ν’ αφήσουμε τις στενές κομματικές εξαρτήσεις και τους κομματικούς στρατούς και να δώσουμε βήμα στα νέα παιδιά, αυτό το θαυμάσιο έμψυχο υλικό που οι γονείς τους έφτυσαν αίμα για να τους δώσουν όλα τα εφόδια και λόγω ανέχειας αναγκάζονται να ξενιτεύονται και να διαπρέπουν σε όλους τους τομείς εκτός πατρίδας. Δεν ξέρετε πόσα παιδιά έρχονται και με βρίσκουν στο εξωτερικό, στις συναυλίες, νέοι μετανάστες, white-collars, άνθρωποι μορφωμένοι που επανδρώνουν πανεπιστήμια και νοσοκομεία…

Από που παίρνετε ρεύμα για να συνεχίζετε; Τι σας εμπνέει γενικότερα στη ζωή;

Η θάλασσα, η οικογένεια μου, οι φίλοι μου, οι μουσικές με τις οποίες βασανίζομαι νύχτα μέρα.  Αυτά.

Είστε μια ζωή στο τραγούδι και παραμένετε ακμαίος. Στον απολογισμό σας μετράτε κέρδη , λάθη, χαρές ζημιές; Τι κρατάτε;

Όλα τα κρατάμε. Είναι ένα αμάλγαμα χαράς και λύπης και με καθαρή συνείδηση και μυαλό θα το διηγηθώ σαν εμπειρία στα εγγόνια μου.  Δεν είμαι καλός γλύπτης, μ’ αρέσει όμως η τέχνη. Είμαι περήφανος για αυτό που έφτιαξα, με τα ωραία του και τα λάθη του.

Υπάρχουν όνειρα που δεν τα έχετε πραγματοποιήσει ακόμα;

Ναι, αλλά όχι μεγάλα. Δεν πετάω στα σύννεφα.  Λίγα πράγματα ακόμα.  Και μετά μουσική μόνο για φίλους στο στούντιο και η θάλασσα. Αχ, η θάλασσα! Και η ζωή γύρω απ’ αυτήν. Υπάρχει όμως κι ένα πιο πρακτικό όνειρο που θέλω να δω να πραγματοποιείται, γιατί με βασανίζει από παιδί. Είναι η αυτοδιαχείριση των πνευματικών δικαιωμάτων των δημιουργών, συνθετών και στιχουργών.  Εγώ επέζησα και έζησα από αυτούς τους ανθρώπους και ξέρω την αξία του να κάνουν πλήρες κουμάντο στο έργο τους.  Όσο ζω θα προσπαθώ για αυτό.  Θα είμαι δίπλα τους.