Η ανακοίνωση της νέας παλαιστινιακής κυβέρνησης εθνικής ενότητας έγινε δεκτή με συγκρατημένη αισιοδοξία από το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, εκτός από το Ισραήλ. Σημείο κλειδί είναι πως αν και στην κυβέρνηση συμμετέχει η Χαμάς, την οποία Ισραήλ και Δύση χαρακτηρίζουν «τρομοκρατική οργάνωση», η Δύση χαιρέτισε την παλαιστινιακή συνεργασία. Από την πλευρά της η αμερικανική κυβέρνηση κράτησε μια πιο επιφυλακτική θέση σε σχέση με την Ε.Ε, αναγνωρίζοντας ωστόσο την κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Της Μικαέλας Κόλλια 

Το παρελθόν των κυβερνήσεων συνεργασίας

Η νέα παλαιστινιακή κυβέρνηση δεν αποτελεί την πρώτη προσπάθεια σχηματισμού κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Στο παρελθόν, είχαν γίνει βήματα συμπόρευσης μεταξύ της Φατάχ και της Χαμάς, τα οποία, όμως, ναυάγησαν εξαιτίας ιδεολογικών κενών. Οι διαφορές μεταξύ της Φατάχ και της Χαμάς κλιμακώθηκαν το 2005, μετά το θάνατο του Γιασέρ Αραφάτ, με αποκορύφωμα το 2006 όταν η Χαμάς κέρδισε τις εκλογές. Τα δύο μέρη απέτυχαν να καταλήξουν σε συμφωνία για το πώς θα μοιράσουν την κυβερνητική εξουσία. Ένα χρόνο αργότερα, μετά από μια βραχύβια κυβέρνηση εθνικής ενότητας η Χαμάς πήρε τον πλήρη έλεγχο της Γάζας, περιορίζοντας την εξουσία της Φατάχ μόνο στη Δυτική Όχθη.

Ένας από τους λόγους που η κυβέρνηση εθνικής ενότητας του 2006 ήταν βραχύβια ήταν και η απόφαση της Δύσης να διακόψει την παροχή βοήθειας και την υποστήριξή της προς τους Παλαιστίνιους λόγω του ότι η Χαμάς είχε χαρακτηριστεί ως «τρομοκρατική οργάνωση». Η Χαμάς αρνήθηκε να αναγνωρίσει το κράτος τους Ισραήλ και το Ισραήλ επέβαλε έναν σκληρό αποκλεισμό δημιουργώντας στην ουσία μια τεράστια φυλακή με τους Παλαιστίνιους της Λωρίδας της Γάζας να προσπαθούν μέχρι σήμερα να επιβιώσουν με τεράστιες ελλείψεις σε βασικά αγαθά.

Μια νέα προσπάθεια για σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης ενότητας πραγματοποιήθηκε το 2011, αλλά και το 2012, στο Κάιρο και την Ντόχα, αντίστοιχα. Και οι δύο συνομιλίες ναυάγησαν κυρίως για το ποια οργάνωση θα ηγηθεί αυτής της προσωρινής κυβέρνησης που στόχο είχε να προετοιμάσει τις παλαιστινιακές εκλογές. Μέχρι σήμερα τα ιδεολογικά κενά μεταξύ των δύο οργανώσεων  δυσκόλευαν αρκετά τις προσπάθειες για μια ουσιαστική συμφιλίωση. Άλλο ένα εμπόδιο αποτελούσε και το γεγονός ότι η συμφωνία συμφιλίωσης με τη Χαμάς έθετε σε κίνδυνο την οικονομική βοήθεια και τις διπλωματικές σχέσεις των Παλαιστινίων με τη Δύση.

Βήμα προς την αναγνώριση

Οι Παλαιστίνιοι πολίτες, από την πλευρά τους, αναγνωρίζουν τη νέα κυβέρνησης μεταξύ της Φατάχ και της Χαμάς ως ένα σημαντικό σταθμό στην πορεία προς τη συμφιλίωση, αν και αναγνωρίζουν ότι εξακολουθούν να υπάρχουν πολλοί σταθμοί που πρέπει να επιτευχθούν πριν από την επίτευξη πραγματικής ενότητας όλων των Παλαιστινίων.

Η νέα παλαιστινιακή κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να θέσει τέλος στην πολιτική διαίρεση μεταξύ Παλαιστινίων και να εργαστεί για την εφαρμογή της συμφωνίας συμφιλίωσης και τη χάραξη εθνικών σχεδίων. Βασικός ρόλος της κυβέρνησης εθνικής ενότητας είναι η προετοιμασία για τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές στα παλαιστινιακά εδάφη και η ανοικοδόμηση της Λωρίδας της Γάζας. Το γεγονός αυτό δείχνει την πρόθεση της να δώσει προτεραιότητα στην Γάζα, και να σπάσει τον αποκλεισμό που ισχύει από το 2007, όταν ανέλαβε η Χαμάς καθήκοντα διακυβέρνησης.

Παράλληλα, ο Μαμούντ Αμπάς, πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής και ηγετικό στέλεχος της Φατάχ, τόνισε ότι, η εθνική κυβέρνηση παραμένει προσηλωμένη στη διεθνή συμφωνία που υπεγράφη από την Παλαιστινιακή Εθνική Αρχή και στο πολιτικό πρόγραμμα που εγκρίθηκε από τα θεσμικά όργανα της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Κύρια μέριμνα της αποτελεί η διασφάλιση των παλαιστινιακών δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της επαναλειτουργίας όλων των κλειστών κοινωνιών κατά τη διάρκεια της διαίρεσης και η υλοποίηση του κράτους δικαίου.

Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση της Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας, η οποία μετρά επτά χρόνια διακυβέρνησης της περιοχής υπό τον αυστηρό ισραηλινό αποκλεισμό, παραιτήθηκε και καλωσόρισε τη νέα παλαιστινιακή κυβέρνηση εθνικής ενότητας, τονίζοντας την ανάγκη να τερματιστεί η διαίρεση. Σημειώνεται πως μία από τις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η νέα παλαιστινιακή κυβέρνηση είναι η επιδιόρθωση της σχέσης της Γάζας με την Αίγυπτο, η οποία αναμένεται τώρα να ανοίξει το πέρασμα της Ράφα που συνδέει τη Λωρίδα της Γάζας με τον υπόλοιπο κόσμο.

Η αλλαγή στάσης των ΗΠΑ

Σε αντίθεση με οποιαδήποτε από τις άλλες χώρες που διατηρούν την υποστήριξή τους στην Παλαιστινιακή Αρχή, οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν θεσπίσει νόμους που περιόριζαν τη στήριξη σε μια παλαιστινιακή κυβέρνηση υπό την επιρροή ή τον έλεγχο της Χαμάς. Εντούτοις, φαίνεται ότι αυτό δεν ισχύει στην παρούσα περίπτωση. Αντίθετα, αποφάσισαν ότι η απλή στήριξη της κυβέρνησης εθνικής εθνότητας από τη Χαμάς, χωρίς τη συμμετοχή της οργάνωσης, δεν είναι επαρκής λόγος για να σταματήσουν την παροχή βοήθειας και τις επαφές με την Παλαιστινιακή Αρχή, που μέχρι σήμερα αναγνωριζόταν από τη Διεθνή Κοινότητα ως η μόνη επίσημη αρχή των Παλαιστινιών.  

Η κυβέρνηση Ομπάμα με την απόφασή της να στηρίξει την κυβέρνηση εθνικής ενότητας των Παλαιστινίων βρέθηκε αντιμέτωπη με τις αντιδράσεις των ρεπουμπλικάνων, οι οποίοι εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους και κάλεσαν τον Μπαράκ Ομπάμα να αναστείλει αμέσως τη βοήθεια προς την Παλαιστινιακή Αρχή. Απαντώντας σε αυτές τις αρνητικές αντιδράσεις, η αμερικανική κυβέρνηση τόνισε ότι, από τη στιγμή που κανένας από τους υπουργούς ή μέλη του Παλαιστινιακού υπουργικού συμβουλίου δεν είναι μέλος της Χαμάς, δεν υπάρχει καμία νομική υποχρέωση να αναθεωρηθούν οι νόμοι των ΗΠΑ ή να ανασταλεί η βοήθεια προς την Παλαιστινιακή Αρχή. Πρόσθεσαν, όμως, ότι θα συνεχίζουν να αξιολογούν τη σύνθεση και τις πολιτικές της νέας κυβέρνησης και ότι θα αναθεωρούν την προσέγγισή τους αναλόγως.

Επιπλέον, ο υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζον Κέρι, υποστήριξε ότι η στήριξη δεν θα παρέχει καμία νομιμότητα στη Χαμάς, καθώς κανένας από τους υπουργούς της νέας παλαιστινιακής τεχνοκρατικής κυβέρνησης είναι άμεσα συνδεδεμένος με την «τρομοκρατική ομάδα».

Ο «εκνευρισμός» του Ισραήλ

Η παραδοσιακή σχέση Ισραήλ και ΗΠΑ επί κυβερνήσεως Ομπάμα έχει διαρραγεί και σίγουρα δεν βρίσκεται στο καλύτερο επίπεδο, συγκριτικά πάντα με τους άρρηκτους δεσμούς του παρελθόντος. Η ισραηλινή κυβέρνηση έχει ήδη ξεκινήσει επίθεση κατά της διοίκησης του Προέδρου Μπαράκ Ομπάμα, περιγράφοντας την αναγνώριση των ΗΠΑ ως «αμερικανική αφέλεια». Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, εξέφρασε την ανησυχία του, δηλώνοντας «βαθύτατα προβληματισμένος από την ανακοίνωση ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα συνεργαστούν με την παλαιστινιακή κυβέρνηση που υποστηρίζεται από τη Χαμάς».

Μετά την κριτική του Νετανιάχου για τη στάση των ΗΠΑ, η ισχυρή ομάδα πίεσης υπέρ του Ισραήλ, η Αμερικανική Επιτροπή Δημοσίων Υποθέσεων του Ισραήλ (AIPAC), κάλεσε τις ΗΠΑ να προβούν σε ενδελεχή επανεξέταση της συνέχισης της βοήθειας προς την Παλαιστινιακή Αρχή, ώστε να διασφαλίσει τη σωστή και πλήρη εφαρμογή των νόμων αυτών, καθώς, σύμφωνα με τους νόμους των ΗΠΑ, δεν μπορούν να παρέχουν κεφάλαια σε μια παλαιστινιακή κυβέρνηση, στην οποία συμμετέχει ή έχει αθέμιτη επιρροή η Χαμάς. Από την πλευρά της, η αμερικανική κυβέρνηση έμεινε σταθερή στην αρχική απόφαση στήριξης, δηλώνοντας ότι, στο βαθμό που δε θα υπάρξουν αρνητικές συνέπειες στις προσπάθειες συμφιλίωσης, η παλαιστινιακή κυβέρνηση εθνικής ενότητας δεν απειλεί την τεχνοκρατική Παλαιστινιακή Αρχή.

Τα επόμενα βήματα

Η απόφαση των ΗΠΑ να συνεχίσει να συνεργάζεται με την Παλαιστινιακή Αρχή αποτελεί την πιο πρόσφατη ρήξη της Ουάσιγκτον με την ισραηλινή διπλωματία. Μετά την κατάρρευση των ειρηνευτικών  συνομιλιών που προώθησαν οι ΗΠΑ τον Απρίλιο, είναι χαρακτηριστικό ότι ο στενότερος σύμμαχος τους, το Ισραήλ, δε δίστασε να ασκήσει έντονη κριτική στους ανώτατους αμερικανούς αξιωματούχους.

Σύμφωνα με αναλυτές, οι επόμενες ημέρες θα είναι πολύ σημαντικές καθώς θα αναδειχτεί ο τρόπος με τον οποίο η νέα παλαιστινιακή κυβέρνηση θα ασκήσει τα καθήκοντά της, ιδίως στη Λωρίδα της Γάζας, η οποία έχει πληγεί σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας του αποκλεισμού και των παραβιάσεων των δικαιωμάτων των ατόμων και των θεσμών.

Πολλοί χαρακτηρίζουν την κυβέρνηση εθνικής ενότητας ως μια κυβέρνηση απελπισίας που θα χρειαστεί χρόνο και οργανωμένα βήματα για να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη του παλαιστινιακού λαού. Ωστόσο όλοι αναγνωρίζουν πως ο σχηματισμός της εν λόγω κυβέρνησης αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την υποστήριξη της παλαιστινιακής ενότητας και την αποκατάσταση των νόμιμων δικαιωμάτων του παλαιστινιακού λαού, κυρίως το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και την αναγνώρισή τους ως ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος.