Η εμπλοκή της Ρωσίας στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές, αλλά και σε άλλες εκλογικές αναμετρήσεις στην Ευρώπη και οι θέσεις της στη διεθνή γεωστρατηγική σκακιέρα, με δυναμικές παρεμβάσεις σε Ουκρανία και Συρία, έχουν καταγραφεί αναλυτικά. Αντίθετα δεν έχει λάβει την αναμενόμενη προσοχή μια άλλη πτυχή της ρωσικής πολιτικής. Κι αυτή είναι η ενεργειακή πολιτική της Ρωσίας. 

Ως ο δεύτερος μεγαλύτερος παραγωγός φυσικού αερίου στον κόσμο, η Ρωσία έχει πράγματι μεγάλη επιρροή στις ευρωπαϊκές χώρες καθώς μπορεί ανά πάσα στιγμή να απειλήσει και να διακόψει την παροχή. Ένας νέος αγωγός που σχεδιάζει να κατασκευάσει η Μόσχα θα μπορούσε να αυξήσει εκπληκτικά αυτό το πλεονέκτημα καθώς θα αύξανε το μερίδιο της Ρωσίας στην αγορά φυσικού αερίου της Γερμανίας πάνω από το 50%. Αυτή η πολιτική, και ιδιαίτερα αυτός ο αγωγός αποτελεί μια πρόκληση για τις ΗΠΑ, σημειώνει το Politico σε άρθρο του. Σημειώνεται πως το ζήτημα των αγωγών, και η ειδικότερα η συνεργασία ευρωπαϊκών και ρωσικών εταιρειών στην κατασκευή τους, υπήρξε και μια από τις βασικές αιτίες που η Ευρώπη αντέδρασε στις νέες κυρώσεις που επέβαλαν οι ΗΠΑ. 

Ο Nord Stream 2

Στα τέλη Απριλίου, ο ρωσικός κολοσσός φυσικού αερίου Gazprom υπέγραψε μια οικονομική συμφωνία για τον αγωγό Nord Stream 2, ο οποίος θα μεταφέρει φυσικό αέριο από την περιοχή δυτικά της Αγίας Πετρούπολης και διαμέσου της Βαλτικής Θάλασσας απ’ ευθείας στη Γερμανία, απ’ όπου και θα κατανέμεται στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. 

Οι υποδομές φυσικού αερίου είναι δαπανηρές και πολύπλοκες στην κατασκευή και αφού δημιουργηθούν μπορούν να διαμορφώσουν τόσο τις ροές, όσο και τις σχέσεις μεταξύ των χωρών για δεκαετίες. Αν ο αγωγός Nord Stream 2 περάσει από τον περιβαλλοντικό έλεγχο, το έργο θα αυξήσει την εξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τους Ρώσους και θα ενισχύσει σημαντικά, σε σημείο ελέγχου, τη σχέση της Ρωσίας με τους Ευρωπαίους, που μέχρι σήμερα αποτελούσαν τους στενότερους συμμάχους των ΗΠΑ. 

Ο Nord Stream 2 θα ισχυροποιήσει την ήδη επιβλητική θέση της Ρωσίας στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου, θέση που κατέχει χάρη στον αγωγό Nord Stream 1, που ακολουθεί μια παρόμοια πορεία διαμέσου της Βαλτικής Θάλασσας. Το 2016, η Ρωσία παρείχε το 34% του φυσικού αερίου που κατανάλωνε η Ευρώπη και ο Nord Stream 2 θα μπορούσε να διπλασιάσει αυτό το ποσοστό. Συνολικά ο νέος αγωγός θα μπορούσε να προσφέρει ενέργεια σε 26 εκατομμύρια νοικοκυριά το χρόνο στην Ευρώπη. 

Ενεργειακή εξάρτηση

Ένας αναλυτής υποστηρίζει ότι ο Nord Stream 2 θα αυξήσει το μερίδιο της Ρωσίας στη γερμανική αγορά σε πάνω από 50%, από 43% που ήταν το 2015. Η Πολωνία ήδη εισάγει περισσότερο από τα 2/3 του φυσικού αερίου που καταναλώνει από την Gazprom. Οι υποστηρικτές του Nord Stream 2 επισημαίνουν επίσης ότι η προμήθεια εγχώριου φυσικού αερίου στην Ευρώπη αναμένεται να μειωθεί κατά 50% κατά τα επόμενα 20 χρόνια. Ο αγωγός λοιπόν θα καλύψει ένα σημαντικό ποσοστό αυτού του κενού και θα εμβαθύνει την ευρωπαϊκή εξάρτηση από τη Ρωσία, αποθαρρύνοντας τις εισαγωγές από αλλού. 

Στο αντίπαλο στρατόπεδο των ΗΠΑ, μέχρι στιγμής έχουν θέσει στο επίκεντρο τις στρατιωτικές δαπάνες και την παραπληροφόρηση που κατηγορείται πως προωθεί η Ρωσία για να εξυπηρετήσει δικά της συμφέροντα. Το Κογκρέσο έχει επικεντρωθεί κυρίως στο ζήτημα της παρέμβασης της Ρωσίας στις αμερικανικές εκλογές και τις κυρώσεις κατά της χώρας. 

Η επιτυχία του Nord Stream 2, όμως, είναι μια υπενθύμιση ότι η ασφάλεια εξαρτάται από πολύ περισσότερα πράγματα, απ’ ότι η στρατιωτική δύναμη και τον έλεγχο της ενημέρωσης, αναφέρει το Politico, που βλέπει στην «πολιτική των αγωγών» προσπάθεια της Ρωσίας να διαιρέσει και να κατακτήσει την Ευρώπη. Αυτό που κάνει το Κρεμλίνο τόσο έξυπνο, παρατηρεί, είναι ότι η Gazprom έχει δημιουργήσει ένα έργο πραγματικά ελκυστικό επιχειρηματικά για μια σειρά από ευρωπαίους εισαγωγείς αερίου. 

Τρία «όπλα»

Η κατασκευή του Nord Stream 2 ενισχύει τη Ρωσία με τρεις τρόπους . Κατ’ αρχάς θα αυξήσει την επιρροή της Ρωσίας στη Γερμανία και τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Με ένα τόσο μεγάλο μερίδιο στην αγορά του φυσικού αερίου, η Γερμανία καθίσταται, και μάλιστα οικειοθελώς, όμηρος της Ρωσίας, ειδικά αν η δεύτερη αποφασίσει να χειραγωγήσει τις τιμές ή σε πιο ακραία περίπτωση να μειώσει την εξαγωγή. Αυτό είναι μια μεγάλη δύναμη για τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και η Γερμανία δεν θα έπρεπε να υποθέσει ότι η Ρωσία δεν θα επιλέξει ποτέ να προχωρήσει σε μια τέτοια κίνηση. 

Δεύτερον ο Nord Stream 2 θα επιτρέψει στη Ρωσία να παρακάμψει την Ουκρανία κατά την παράδοση φυσικού αερίου προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Με άλλα λόγια, αν η Ρωσία θέλει να αποκλείσει την Ουκρανία από την προμήθεια φυσικού αερίου ώστε να πιέσει για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά της θα μπορούσε να το κάνει χωρίς να επηρεάσει τις προμήθειες φυσικού αερίου σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως θα συνέβαινε σήμερα. Με την ενεργειακή αποσύνδεση, η Ρωσία θα μπορεί να ασκήσει μεγαλύτερη επιρροή πάνω στη Ουκρανία, χωρίς να επηρεάζονται οι παραδόσεις αερίου στους ισχυρούς περιφερειακούς αντιπάλους, όπως η Γερμανία. 

Ο νέος αγωγός θα μπορούσε να αυξήσει τις διαιρέσεις, μεταξύ των χωρών της ΕΕ και να αποδυναμώσει την απόφασή τους για κυρώσεις κατά της Μόσχας, αναφορικά με την προσάρτηση της Κριμαίας. Εμβαθύνοντας τη σύνδεση μεταξύ της ρωσικής αγοράς ενέργειας και της ΕΕ, ο Nord Stream 2 θα μπορούσε να αποκλείσει τους ξένους προμηθευτές και να οδηγήσει τις ευρωπαϊκές χώρες σε μια περίπλοκη οικονομική σχέση με τη Ρωσία. Ήδη ευρωπαϊκές χώρες με ισχυρούς οικονομικούς δεσμούς με την Ρωσία αμφιταλατεύονται αναφορικά με την επιβολή κυρώσεων. Ο αγωγός θα εντείνει τις αντιπαραθέσεις μεταξύ των Ευρωπαίων που ανησυχούν για την κυριαρχία της Ρωσίας στην αγορά και των Ευρωπαίων που θέλουν μια φθηνή ενεργειακή συνεργασία με τη χώρα του Βλαντίμιρ Πούτιν. 

Υπενθυμίζεται πως η Μόσχα έχει ήδη δείξει την προθυμία της να χρησιμοποιήσει τη δύναμη που της δίνει η κυριαρχία της στην αγορά φυσικού αερίου κατά το παρελθόν. Το 2006 είχε διακόψει την παροχή φυσικού αερίου προς την Ουκρανία. Το ίδιο έκανε κατά τη διάρκεια του χειμώνα 2008 – 2009 αλλά και κατά τη σύγκρουση του 2015. Η Ρωσία έχει επίσης προχωρήσει σε διαφορετικές χρεώσεις, σε διαφορετικές χώρες για γεωπολιτικούς λόγους. 

Ενεργειακή ασφάλεια

Λαμβάνοντας υπόψη, τις πιθανές συνέπειες της κατασκευής του Nord Stream 2, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι πολλές ευρωπαϊκές χώρες εξετάζουν τα ζητήματα ενέργειας ως θέματα που αφορούν στην εθνική ασφάλεια. Οι μικρές χώρες της Ανατολικής  Ευρώπης, που συνήθως έχουν μικρότερο λόγο στην χάραξη ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ από τους μεγαλύτερους γείτονές τους είναι πιο ευάλωτες στις πιέσεις της Ρωσίας. Οι πολέμιοι του αγωγού και στις δυο πλευρές του Ατλαντικού, συνεχίζουν να ελπίζουν ότι οι ευρωπαϊκοί ενεργειακοί κανόνες θα μπορούσε να ματαιώσει, έστω και την τελευταία στιγμή την κατασκευή του αγωγού. Αλλά σήμερα, με μόνο εμπόδιο μια περιβαλλοντική μελέτη είναι σχεδόν βέβαιο ότι η κατασκευή θα προχωρήσει. 

Η αντίδραση των ΗΠΑ

Οι ΗΠΑ θα πρέπει να βρουν άλλους τρόπους να εξισορροπήσουν την αυξανόμενη επιρροή της Ρωσίας, ξεκινώντας με την υποστήριξη στην Ευρώπη ώστε να διαφοροποιήσει την τύχη της από την Gazprom. Ήδη οι ΗΠΑ κατευθύνονται προς την κατασκευή τερματικών σταθμών εξαγωγής υγροποιημένου φυσικού αερίου, ώστε να προωθήσουν μια παγκόσμια ρευστότητα που θα μειώσει το ρόλο των διμερών συμβάσεων, που επιτρέπουν σε χώρες όπως η Ρωσία να εξασφαλίζουν ευνοϊκούς όρους. μ Τον Ιούνιο, μια πολωνική εταιρεία παρέλαβε ένα φορτίο υγροποιημένου φυσικού αερίου από την εταιρεία Cheniere Energy. Ήταν η πρώτη πρώην σοβιετική χώρα που έλαβε απευθείας φορτίο από αμερικανική εταιρεία. 

Η ανάγκη αυξημένης ενεργειακής ανθεκτικότητας θα γίνει ιδιαίτερα αισθητή κατά τη διάρκεια μιας κρίσης ή κατά της διάρκειας μιας απόπειρας της Μόσχας να ασκήσει πιέσεις στην Ευρώπη και όπως επισημάνει το Politico, η ενεργειακή πολιτική της Ρωσίας  απειλεί πραγματικά τα συμφέροντα των ΗΠΑ και χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Αν η Ουάσινγκτον αγνοήσει αυτό το δεδομένο τότε η Μόσχα είναι αυτή που θα επωφεληθεί.