Ο Yahya Lindh είναι συγγραφέας και μεταφραστής . Πριν από 20 χρόνια υπήρξε πολεμιστής των Ταλιμπάν και αιχμάλωτος πολέμου από τις αμερικανικές δυνάμεις. Σε άρθρο του στο «The Intercept» αφηγείται τη σφαγή χιλιάδων άοπλων αιχμαλώτων Ταλιμπάν από τις ΗΠΑ, καλώντας τους αρμόδιους να επανεξετάσουν τα γεγονότα που σχετίζονται και με το άλυτο ζήτημα του στρατοπέδου κράτησης του Γκουαντάναμο… 

«Καθώς η κατοχή του Αφγανιστάν υπό την ηγεσία των ΗΠΑ ολοκληρώθηκε, ελπίζω ότι θα αρχίσει η επανεξέταση της ιστορίας αυτής της μακράς και αιματηρής σύγκρουσης. Υπάρχουν δύο ιδιαίτερα προβεβλημένα επεισόδια από την έναρξη του πολέμου που αξίζουν νέας προσοχής λόγω της ιστορικής τους σημασίας καθώς και της άμεσης σχέσης τους με το άλυτο ζήτημα του στρατοπέδου εγκλεισμού του Γκουαντάναμο.

Κατά την τελευταία εβδομάδα του Νοεμβρίου του 2001, περίπου 5.000 άοπλοι, αιχμάλωτοι πολέμου Ταλιμπάν, σφαγιάστηκαν σε δύο στενά διασυνδεδεμένα περιστατικά κοντά στο Μαζάρ-ε-Σαρίφ. Αρκετές δεκάδες επιζώντες ήταν από τους πρώτους κρατούμενους που στάλθηκαν στο Γκουαντάναμο.

Αυτές οι σφαγές έλαβαν εκτεταμένη κάλυψη από τα ΜΜΕ εκείνη την εποχή, αλλά προκάλεσαν ελάχιστη συμπάθεια σε ένα αμερικανικό κοινό που είχε συγκλονιστεί από την 11η Σεπτεμβρίου. Ο δημοσιογράφος Ρόμπερτ Γιανγκ Πέλτον μίλησε εκ μέρους πολλών Αμερικανών όταν είπε: «Θα μπορούσαμε να εξαλείψουμε κάθε Ταλιμπάν στη Γη, χωρίς κανείς να νοιαστεί».

Τώρα που, επιτέλους, η αμερικανική κατοχή στο Αφγανιστάν τελείωσε, ήρθε η ώρα να επαναξιολογηθούν χωρίς πάθος αυτά τα γεγονότα και να λυθεί το ζήτημα των αιχμαλώτων πολέμου μια για πάντα.

Το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2001, υπηρέτησα στο πεζικό των Ταλιμπάν στο βόρειο Αφγανιστάν. Στα μέσα Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου, το Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης.

Η Καμπούλ και πολλές άλλες μεγάλες πόλεις είχαν κατακτηθεί από τη Βόρεια Συμμαχία, ένα καρτέλ πολέμαρχων που περιγράφεται από τον δημοσιογράφο Ρόμπερτ Φισκ ως «σύμβολο σφαγής, συστηματικού βιασμού και λεηλασίας», που θα αποτελούσε τον πυρήνα του συνεργαζόμενου με τους Αμερικανούς καθεστώτος, για τις επόμενες δύο δεκαετίες.

Οι διοικητές μας είπαν ότι οι Ταλιμπάν είχαν αρχίσει να εκκενώνουν τις δυνάμεις τους από τα αστικά κέντρα για να προστατεύσουν τους αμάχους από τις βόμβες Daisy Cutters (βάρους 15.000 λιβρών, τους πυραύλους Tomahawk, τις βόμβες διασποράς και απεμπλουτισμένου ουρανίου. Είδα το κόστος που προκάλεσαν μερικά από αυτά τα όπλα στους Αφγανούς πολίτες με τα ίδια τα μάτια μου.

Μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου, η μεραρχία μας, περίπου 8.000 μουτζαχεντίν, είχε περικυκλωθεί από τη Βόρεια Συμμαχία στο Κουντούζ. Έγινε συμφωνία μεταξύ των διοικητών μας και του πολέμαρχου της Βόρειας Συμμαχίας Αμπντούλ Ρασίντ Ντόστουμ, ο οποίος είχε πρόσφατα θέσει τις δυνάμεις του υπό τις διαταγές της CIA. Η συμφωνία εγγυόταν ασφαλή διέλευση μέσω του Μαζάρ-Σαρίφ προς τη Χεράτ, κοντά στα αφγανικά σύνορα με το Ιράν. Από εκεί, κατάλαβα ότι οι Αφγανοί μουτζαχεντίν θα επέστρεφαν στην πατρίδα τους, ενώ οι ξένοι εθελοντές θα πήγαιναν στις γειτονικές χώρες. Σε αντάλλαγμα, ο Ντόστομ θα έπαιρνε τον έλεγχο της βορειοανατολικής πόλης Κουντούζ χωρίς μάχη.

Η συμφωνία όριζε ότι θα ταξιδέψουμε στη Χεράτ με ένα κομβόι φορτηγών μόνο με τον ελαφρύ οπλισμό μας και αποφασίστηκε ότι η ταξιαρχία των ξένων εθελοντών θα πήγαινε πρώτη. Ήμασταν περίπου το ένα τρίτο Άραβες, ένα τρίτο Ουζμπέκοι και ένα τρίτο Πακιστανοί, με μικρότερο αριθμό άλλων εθνικοτήτων που έφταναν τις μερικές εκατοντάδες. Οι υπόλοιποι μουτζαχεντίν ήταν κυρίως Αφγανοί και επρόκειτο να ακολουθήσουν την ίδια διαδρομή από την Κουντούζ μέσω του Μαζάρ-ε-Σαρίφ προς τη Χεράτ.

Λίγες μέρες νωρίτερα, χιλιάδες μίλια μακριά και εν αγνοία μας, διεμήφθη ο παρακάτω διάλογος σε συνέντευξη Τύπου του Πενταγώνου:

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Κύριε Υπουργέ, είχατε αναφέρει νωρίτερα ότι οι ΗΠΑ δεν είναι διατεθειμένες να διαπραγματευτούν ούτε να δεχτούν κρατούμενους. Θα μπορούσατε απλώς να εξηγήσετε τι εννοούσατε με το «ούτε να δεχτούν κρατούμενους»;

ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΑΜΥΝΑΣ ΝΤΟΝΑΛΝΤ ΡΑΜΣΦΕΛΝΤ: Έχουμε μόνο μια χούφτα ανθρώπους εκεί. Δεν έχουμε φυλακές, δεν έχουμε φύλακες, δεν έχουμε ανθρώπους. Δεν είμαστε σε θέση να δεχόμαστε αιχμαλώτους που μας παραδίδονται. Αν   προσπαθήσουν να το κάνουν (σσ. να παραδοθούν), αρνούμαστε. Αυτό (σσ. οι αιχμάλωτοι) δεν είναι αυτό που πρέπει να κάνουμε εκεί, δηλαδή να αρχίσουμε να δεχόμαστε κρατούμενους και να τους κρατάμε ή με κάποιο τρόπο να τους δικάζουμε. Αυτά είναι για τη Βόρεια Συμμαχία και για τις φυλές στο νότο να κάνουν τις δικές τους κρίσεις.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Δηλαδή, με άλλα λόγια, δεν προτείνετε να πυροβοληθούν;

ΡΆΜΣΦΕΛΝΤ: Ω, θεέ μου, όχι (γέλια)

Ενώ βρισκόμασταν στο δρόμο, αντί να μας επιτρέψουν να περάσει το κομβόι μας όπως είχε συμφωνηθεί, η δύναμη υπό την ηγεσία της CIA επέμεινε να καταθέσουμε τα όπλα μας προτού προχωρήσουμε μέσω του Μαζάρ-ε-Σαρίφ. Μετά από τεταμένες διαπραγματεύσεις και μεγάλο δισταγμό από την πλευρά μας, συμμορφωθήκαμε. Αντί όμως να εκπληρώσουν την δική τους πλευρά της συμφωνίας και να μας αφήσουν να προχωρήσουμε, οι δυνάμεις του Ντόστουμ εξέτρεψαν τα φορτηγά μας προς το φρούριο Καλά – ε – Γιαγκί στα περίχωρα του Μαζάρ-ε-Σαρίφ και άρχισαν να μας δένουν με τα τουρμπάνια μας. Οι ανακριτές της CIA κατέστησαν σαφές ότι αν δεν μιλούσαμε μαζί τους, θα μάς σκότωναν:

Αξιωματικός της CIA, Μάικ Σπαν (MIKE SPANN): Πιστεύετε σε αυτό που κάνετε τόσο πολύ, ώστε να είστε πρόθυμοι να σκοτωθείτε επιτόπου; Πώς σας επιστράτευσαν για να έρθετε εδώ; Ποιος σας έφερε εδώ; Έϊ! Πώς σε λένε; Έϊ: Ποιος σε έφερε εδώ; Ξύπνα! Ποιος σας έφερε εδώ στο Αφγανιστάν; Πώς ήρθες εδώ; Τι; Είσαι μουσουλμάνος; Σηκώστε το κεφάλι σας. Μην με αναγκάζετε να τους κάνω να σας σηκώσουν το κεφάλι…

Σύμβουλος της CIA Ντέιβιντ Τάισον: Μάικ!

Σπαν: Ναι. Δεν θα μου μιλήσει.

Τάισον: Εντάξει. του εξηγήσαμε ότι η απόφαση είναι δική του.

Σπαν: Εξηγούσα στον τύπο ότι θέλουμε απλά να του μιλήσουμε, μάθετε ποια είναι η ιστορία του.

Tάισον: Λοιπόν, είναι μουσουλμάνος. Το πρόβλημα είναι ότι πρέπει να αποφασίσει αν θέλει να ζήσει ή να πεθάνει και να πεθάνει εδώ. Είναι δική του η απόφαση. Μπορούμε να βοηθήσουμε μόνο τα παιδιά που θέλουν να μας μιλήσουν…

Σπαν: Γνωρίζετε ότι οι άνθρωποι εδώ με τους οποίους συνεργάζεστε είναι τρομοκράτες και σκότωσαν άλλους μουσουλμάνους; Πολλές εκατοντάδες μουσουλμάνοι σκοτώθηκαν από τη βομβιστική επίθεση στη Νέα Υόρκη. Αυτό διδάσκει το Κοράνι; Δεν νομίζω. Θα μας μιλήσεις;

Tάισον: Δεν πειράζει, φίλε. Έπρεπε να του δώσω μια ευκαιρία. Είχε την ευκαιρία του.

Οι αδελφοί μας Ουζμπέκοι είχαν απόλυτη επίγνωση της πιθανότητας να σταλούν πίσω σε μια χώρα που ο υπουργός Εξωτερικών Κόλιν Πάουελ χαρακτήρισε «σημαντικό μέλος αυτού του συνασπισμού». Οι πολιτικοί κρατούμενοι στο Ουζμπεκιστάν αντιμετώπισαν βασανιστήρια όπως με μάσκες αερίου και πλαστικές σακούλες, παγωμένο νερό, ξυλοδαρμό με σιδερένια και ξύλινα γκλομπ με καρφιά, εξαναγκαστική ψυχιατρική θεραπεία, ηλεκτροπληξία στα γεννητικά όργανα, αφαίρεση νυχιών χεριών και ποδιών με πένσα, κάψιμο τμημάτων του σώματος, βιασμό, επαναλαμβανόμενες κλωτσιές στο κεφάλι, φάλαγγα, καταναγκαστική εργασία σε χαμηλές θερμοκρασίες και ρήψη σε βραστό νερό.

Όταν κατέστη σαφές ότι είχαμε προδοθεί, μερικοί από τους Ουζμπεκους μουτζαχεντίν κρατούμενους στο φρούριο ξεκίνησαν μια αυθόρμητη και απελπισμένη εξέγερση που θα μπορούσε να είχε ως αποτέλεσμα μόνο τη σφαγή, αλλά όπως είπε ο ποιητής al-Mutanabbi: «Πνίγομαι, δεν θα φοβηθώ μήπως βραχώ».

Όσο τα παραπάνω γεγονότα άρχισαν  να ξεδιπλώνονται, το υπόλοιπο κονβόι συνέχισε στην ίδια διαδρομή. Σταμάτησαν στην έρημο περίπου πέντε μίλια δυτικά του Κουντούζ και περικυκλώθηκαν από τις ειδικές δυνάμεις των ΗΠΑ, μαζί με την «πληρεξούσια» πολιτοφυλακή τους.

Στη συνέχεια, το κονβόι οδηγήθηκε σε ένα διαφορετικό φρούριο, γνωστό ως Qala-e-Zeini, στο δρόμο μεταξύ Μαζάρ-ε-Σαρίφ και Σιμπιργκάν. Οι κρατούμενοι κατέβηκαν από τα φορτηγά και δέθηκαν με τα τουρμπάνια τους. Ο επιζών Αμπντούλ Ραχμάν θυμάται ότι είδε περίπου 50 ανθρώπους θαμμένους ζωντανούς. Ο επιζών Μοχάμαντ Γιουσούφ Αφγάν θυμάται ότι είδε ακόμη περισσότερους κρατούμενους να ξυλοκοπούνται μέχρι θανάτου και άλλους να πνίγονται σε λακούβες με στάσιμο νερό. Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία κλείστηκε σε μεταλλικά κοντέινερ και τους άφησαν να πεθάνουν.

Κάθε ένα από τα κοντέινερ είχε από 200 έως 300 κρατούμενους. Μέχρι να φτάσουν στο Σιμπιργκάν και να ανοίξουν τα κοντέινερ, οι περισσότεροι κρατούμενοι είχαν πεθάνει από ασφυξία. Σε ορισμένα κοντέινερ δεν υπήρχαν επιζώντες. Ένας από τους οδηγούς των φορτηγών θυμάται: «Άνοιξαν τις πόρτες και τα νεκρά σώματα ξεχύθηκαν σαν ψάρια. Όλα τα ρούχα τους ήταν σκισμένα και βρεγμένα».

Τα χιλιάδες πτώματα θάφτηκαν τότε σε ομαδικούς τάφους στην έρημο Ντασ – ε – Λεϊλι έξω από την πόλη. Ένας άλλος μάρτυρας είπε ότι όσοι επέζησαν εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες υπό την επίβλεψη των ειδικών δυνάμεων των ΗΠΑ.

Εμπιστευτικό υπόμνημα του ΟΗΕ που δόθηκε στο Newsweek κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν επιτόπου ήταν «επαρκή για να δικαιολογήσουν μια ολοκληρωμένη ποινική έρευνα», καθώς οι μαζικοί τάφοι περιείχαν «πτώματα Ταλιμπάν αιχμαλώτων που πέθαναν από ασφυξία κατά τη μεταφορά από το Κουντούζ στο Σιμπιργκάν».

Ωστόσο, λόγω «της πολιτικής ευαισθησίας αυτής της υπόθεσης και των σχετικών ζητημάτων ασφαλείας, συνιστάται ανεπιφύλακτα να σταματήσουν όλες οι δραστηριότητες που σχετίζονται με αυτήν την υπόθεση μέχρι να ληφθεί απόφαση σχετικά με τον τελικό στόχο του ζητήματος: ποινική δίκη, επιτροπή εξέρευσης της αλήθειας, κ.λ.π»

Όπως ανέφερε η Susannah Sirkin, αναπληρώτρια διευθύντρια των Υγειονομικών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, το 2009 σε σχετική έκθεση: «Οι τάφοι έχουν αλλοιωθεί, τα στοιχεία έχουν καταστραφεί και οι μάρτυρες βασανίστηκαν και σκοτώθηκαν». Ο ερευνητής της οργάνωσης Nathaniel Raymond πρόσθεσε: «Οι επανειλημμένες προσπάθειές μας για την προστασία των μαρτύρων, την εξασφάλιση αποδεικτικών στοιχείων και την πλήρη έρευνα έχουν αντιμετωπιστεί από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους με καθυστέρηση και εμπόδια».

Ο Abdul Salam Zaeef, πρέσβης της κυβέρνησης των Ταλιμπάν στο Πακιστάν, ο οποίος κρατήθηκε για 3,5 χρόνια στο Γκουαντάναμο, έγραψε αργότερα, ότι από περίπου 8.000 Ταλιμπάν μαχητές που παραδόθηκαν, «μόνο 3.000 μάλλον επιβίωσαν από την αιχμαλωσία». «Ήμουν στο Ισλαμαμπάντ προσπαθώντας να εξασφαλίσω την απελευθέρωσή τους και μίλησα με τον Ντόστουμ αρκετές φορές και με διαβεβαίωσε ότι οι κρατούμενοι θα είχαν καλή μεταχείριση. Πήγα ακόμη και στα Ηνωμένα Έθνη για να τους ενημερώσω για τους κρατούμενους, όπως και στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και τον Ερυθρό Σταυρό».

Οι επιζώντες των δίδυμων σφαγών στο Qala-e-Jangi και το Dasht-e-Leili κρατήθηκαν αρχικά μαζί σε μια υπερπλήρη φυλακή στο Σιμπιργκάν. Κάποιοι σκοτώθηκαν από φύλακες ή πέθαναν από έλλειψη ιατρικής φροντίδας. Άλλοι πέθαναν από πείνα ή ασθένειες, αλλά οι περισσότεροι αργότερα απελευθερώθηκαν. Αρκετές δεκάδες άλλοι θα ήταν μεταξύ των πρώτων πτήσεων μεταφοράς αιχμαλώτων με προορισμό το Camp X-Ray στο Γκουαντάναμο».