To Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ καταδίκασε ομόφωνα τις πρόσφατες δηλώσεις και προθέσεις του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του επικεφαλής της Τουρκοκυπριακής πλευράς Ερσίν Τατάρ για το άνοιγμα τμήματος της περιφραγμένης περιοχής στα Βαρώσια στην κατεχόμενη Κύπρο.

Πέρα από τις τυπικές πολιτικές αντιδράσεις και τις συνηθισμένες κινήσεις σε επίπεδο διπλωματίας, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τρία σημεία: Στα Κατεχόμενα, η αντιπολίτευση ύψωσε, για πρώτη φορά, φωνή στη «μητέρα» Τουρκία  Αντίθετα χλιαρή χαρακτηρίστηκε η αντίδραση στην κοινωνία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Και τέλος η Ευρώπη συνεχίζει να αντιδρά στα «χαρτιά», στέλνοντας αντιφατικά μηνύματα και πατώντας σε «δύο βάρκες».

Το Tvxs.gr επικοινώνησε με τον Κύπριο Ευρωβουλευτή του ΔΗΚΟ (S&D), Πρόεδρο Πολιτικής Επιτροπής για τη Μεσόγειο και μέλος της Αντιπροσωπείας στη Μικτή Κοινοβουλευτική Επιτροπή ΕΕ-Τουρκίας, Κώστα Μαυρίδη, αλλά και τον Κύπριο διεθνολόγο και πρώην Γραμματέα του Συμβουλίου Γεωστρατηγικών Μελετών της Κυπριακής Δημοκρατίας, Πέτρο Ζαρούνα για να αναλύσουν τις εξελίξεις, αλλά και τις ευθύνες Αθήνας και Λευκωσίας.

Σχολιάζοντας την ευρύτερη «απάθεια» της κυπριακής κοινωνίας κατά των επεκτατικών κινήσεων Ερντογάν-Τατάρ, ο Κύπριος Ευρωβουλευτής πιστεύει ότι η ενεργός και δυναμική δράση «έχουν συστηματικά ευνουχιστεί και μερικώς ενοχοποιηθεί ως ακραίες και επιζήμιες από το πολιτικό σύστημα, το οποίο κατά τα άλλα αποδείχτηκε βουτηγμένο στην διαφθορά τόσο σε επίπεδο μεγάλων κομμάτων (ΔΗΣΥ-ΑΚΕΛ) και με προεξάρχοντα τον Πρόεδρο της Κύπρου στα διαβατήρια, στο κούρεμα καταθέσεων κ.ά».

Όπως παρατηρεί, παράλληλα, για δεκαετίες «έχει ορθά μεν προωθηθεί στην εκπαίδευση η κουλτούρα ανοχής στην διαφορετικότητα, η οποία όμως στρεβλωμένα παραγκώνισε ως δήθεν περιθωριακές και εθνικιστικές αξίες, τις πανανθρώπινες αξίες του ελληνικού πολιτισμού για ελευθερία και δημοκρατία και κατ΄επέκταση υποβάθμισε τον λαϊκό αγώνα και την ενεργό δράση του πολίτη μέσω μιας συλλογικής πολιτικής και ιστορικής αμνησίας».

Ευρωπαϊκή αντίδραση στα χαρτιά;

Ο κ. Μαυρίδης εμφανίζεται προβληματισμένος και για τη στάση της ΕΕ. Η τουρκοκυπριακή κοινότητα απολαμβάνει των πλεονεκτημάτων του Προγράμματος Οικονομικής Βοήθειας της ΕΕ βάσει της  απόφασης  του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του 2004 (Κανονισμός 389/2006) για διευκόλυνση των διαπραγματεύσεων με στόχο τη συνολική   διευθέτηση   του  Κυπριακού. Αν και ο Τατάρ με τις κινήσεις παραβιάζει τους όρους του Προγράμματος, η ΕΕ συνεχίζει και χρηματοδοτεί, με τον κ. Μαυρίδη να υπογραμμίζει πως η αλληλεγγύη της Κομισιόν και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου φαίνεται πως είναι μόνο στα χαρτιά «σαν η Κύπρος να μην αποτελεί ισότιμο κράτος μέλος της ΕΕ, σαν η επέλαση του νέο-οθωμανικού επεκτατισμού στα κατεχόμενα να μην αφορά έδαφος της ΕΕ».

Για τον Ευρωβουλευτή του ΔΗΚΟ, η αποτυχία της ΕΕ είναι μεν η πολιτική κατάληξη των διαφορετικών συμφερόντων αλλά είναι και συντριπτική αποτυχία των δύο κρατών μελών της ΕΕ, Κύπρου και Ελλάδας. «Δεν χρειάζεται καν σύγκριση της στάσης της ΕΕ με άλλες περιπτώσεις και την επιβολή κυρώσεων για να καταδειχθεί η αποτυχία μας» λέει. «Το πλέον αξιοσημείωτο όμως είναι πως η αποτυχία στο θέμα της επιβολής ουσιαστικών κυρώσεων στην Τουρκία δεν προέκυψε επειδή χάσαμε την μάχη στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, αλλά ότι δεν δώσαμε την μάχη. Όταν απειλείσαι με εθνικό αφανισμό και παραβιάζονται θεμελιώδη κυριαρχικά δικαιώματα από ένα κράτος που ήδη κατέχει σχεδόν την μισή Κύπρο, η μάχη δεν περιορίζεται στην καλή πρόθεση των εταίρων μας όπως της Γερμανίας» τονίζει.

Από την πλευρά του ο διεθνολόγος και πρώην Γραμματέας του Συμβουλίου Γεωστρατηγικών Μελετών της Κυπριακής Δημοκρατίας, Πέτρος Ζαρούνας κρίνει τη στάση του ύπατου εκπροσώπου της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ ως κατ΄αρχήν ικανοποιητική, υπογραμμίζοντας όμως πως «θα πρέπει να αναμένουμε και το τι θα πραξει η ΕΕ μετά τη προεδρική δήλωση του Συμβουλίου Ασφαλείας για να έχουμε μία συνολική εικόνα». Αυτό που προβληματίζει τον Κύπριο διεθνολόγο είναι το Βερολίνο σε ότι αφορά τα γεγονότα και την απουσία κριτικής από την καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ. «Στα αρνητικά της γερμανικής στάσης προστίθεται και η παρεμπόδιση σε επίπεδο COREPER (σημ: Επιτροπή Μόνιμων Αντιπροσώπων στην ΕΕ) της προσπάθειας για έκτακτη σύγκλιση του Συμβουλίου Υπουργών Εξωτερικών» επισημαίνει.

Εντοπίζοντας τους σωστούς συνομιλητές στην άλλη πλευρά

Στο άκουσμα των αποφάσεων του Ερντογάν και του Τατάρ είδαμε ότι υπήρξε έντονη αντίδραση της τουρκοκυπριακής «αντιπολίτευσης» στο ψευδοκράτος. Αν και οι ηγέτες της αντιπολίτευσης Μεχμέτ Αλί Ταλάτ (Ρεπουμπλικανικό Τουρκικό Κόμμα) και Μουσταφά Ακιντζί (Κόμμα Κοινοτικής Δημοκρατίας) έχουν υιοθετήσει στο παρελθόν αμφιλεγόμενη πολιτική, προφανώς λόγω της εξάρτησης από την Τουρκία, το γεγονός ότι μποϋκόταραν την επίσκεψη Ερντογάν -καθώς και η ευρύτερη στάση τους στις προκλητικές κινήσεις της Άγκυρας- χαρακτηρίζεται από τους συνομιλητές μας ως ελπιδοφόρο μήνυμα και τολμηρή πράξη. «Η στάση της τουρκοκυπριακής αντιπολίτευσης είναι ελπιδοφόρα» λέει ο κ. Μαυρίδης και αναφέρει πως «για χρόνια επιμένω στην συμμαχία μαζί με εκείνες τις δημοκρατικές δυνάμεις στα κατεχόμενα με κοινή συνισταμένη τον αντικατοχικό αγώνα. Υπάρχουν όντως τέτοιες δυνάμεις αλλά οι κυπριακές κυβερνήσεις των πρόσφατων δεκαετιών προτίμησαν να ‘’επενδύουν’’ στους υπηρέτες της Τουρκίας»

Το πιο πρόσφατο παράδειγμα, όπως αναφέρει ο Ευρωβουλευτής στο Tvxs.gr, είναι η απόφαση του Προέδρου της Κύπρου Νίκου Αναστασιάδη «να συγχαρεί προσωπικά τον εγκάθετο της Τουρκίας Τατάρ -ο οποίος επιβλήθηκε στα κατεχόμενα λόγω των πρωτόγνωρων παρεμβάσεων της Τουρκίας και της μαζικής στήριξης των εποίκων-  ως ‘’εκπρόσωπο της τουρκοκυπριακής κοινότητας’’»

Και ενώ συμβαίνουν αυτά, ο κ. Μαυρίδης υπογραμμίζει ότι υπάρχουν ισχυρές φωνές στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, «ανάμεσά τους ο φίλος Σενέρ Ελτζίλ, Γεν. Γραμματέας Τουρκοκυπρίων Δασκάλων και άλλοι», που «εξηγούν θαρραλέα για πολλοστή φορά τους λόγους που ο Τατάρ δεν εκπροσωπεί τους Τουρκοκύπριους».

Από την πλευρά του «τολμηρές» θεωρεί ο κ. Ζαρούνας τις αντιδράσεις της τουρκοκυπριακής αντιπολίτευσης «απέναντι σ’ ένα αυταρχικό και ισχυρό ηγέτη της Τουρκίας όπως ο Ταγίπ Ερντογάν» ενώ εξηγεί πως πίσω από αυτές κρύβεται η αγωνία της πλειοψηφίας των Τουρκοκυπρίων για το μέλλον τους. «Καθημερινά γίνονται πράγματα στη κατεχόμενη περιοχή που οδηγούν σε σταδιακή ισλαμοποίηση και εκτουρκισμό και απειλούν να εξαλείψουν τους Τουρκοκύπριους ως ξεχωριστή τουρκική κοινότητα με τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά όπως π.χ η κοσμικότητα».

Ο πρώην Γραμματέας του Συμβουλίου Γεωστρατηγικών Μελετών εντοπίζει τις απαρχές της ανησυχίας των Τουρκοκυπρίων στις μαζικές διαδηλώσεις του 2002, τη κριτική αρθρογραφία εναντίον του Ερντογάν και φτάνει μέχρι την εκλογή του Τατάρ με τις ψήφους των εποίκων. «Η ηχηρή αποχή από την ομιλία Ερντογάν στη παράνομη βουλή είναι ακόμα μία αντίδραση και εκτιμώ πως δεν θα είναι η τελευταία για τους Τουρκοκυπρίους» λέει και προβλέπει πως «η απομάκρυνση της προοπτικής για ομοσπονδιακή λύση και ένταξη της κατεχόμενης περιοχής στην ΕΕ θα οδηγήσει και σε νέες αντιδράσεις των Τουρκοκυπρίων». 

Η αποτυχία Αθήνας και Λευκωσίας

«Απέναντι στην επεκτατική Τουρκία, η οποία εκφοβίζει με χρήση στρατιωτικής δράσης, υπάρχει ένα τεράστιο κενό ισχύος από το μέτωπο Ελλάδας-Κύπρου» εκτιμά ο κ. Μαυρίδης το οποίο όμως «δεν καλύπτεται με επιχειρήματα, ψηφίσματα και πολιτικά μηνύματα» λέει. «Δυστυχώς, έχει επικρατήσει ιδιαίτερα στην Κύπρο ένα αφήγημα ότι το πρόβλημα στην μη εξεύρεση λύσης για επανενωμένο κράτος εντός της ΕΕ, είναι ότι δεν θέσαμε ως ελληνοκυπριακή πλευρά τα σωστά επιχειρήματα στην τουρκική ηγεσία. Αυτά τα φαιδρά προβάλλονται  ακόμη και σήμερα» αναφέρει ο ευρωβουλευτής του ΔΗΚΟ, και σημειώνει πως πρόκειται για «εισαγώμενα» επιχειρήματα που έχουν επικρατήσει στην πολιτική σκηνή, ως εάν νέο-οθωμανική Τουρκία είναι η φιλειρηνική Σουηδία».

Η μοναδική ελπίδα, εκτιμά ο κ. Μαυρίδης, βρίσκεται στον «ορθολογισμό επίλυσης πολιτικών προβλημάτων, με ενδυνάμωση όλων των συνιστωσών ισχύος Ελλάδας-Κυπριακής Δημοκρατίας (άμυνα, κοινωνία, παιδεία, οικονομία, διπλωματία, συμμαχίες με κράτη της περιοχής κ.ά.) και ταυτόχρονα με αποδυνάμωση του τουρκικού θηρίου μέσω επιβολής κυρώσεων ξεκινώντας από τις οικονομικές». «Αυτό διδάσκει ο ορθολογισμός με στόχο την αποτροπή και για να δημιουργηθούν προσδοκίες ειρηνικής επίλυσης των προβλημάτων», σημειώνει.

Από την πλευρά του, ο κ. Ζαρούνας παρατηρεί πως Ελλάδα και Κυπριακή Δημοκρατία προχωρούν προσεκτικά με πρώτο στόχο μία αυστηρή δήλωση του προέδρου του Συμβουλίου Ασφαλείας. Για τον διεθνολόγο το επόμενο βήμα θα είναι να έχουμε μία ανάλογη απόφαση σε επίπεδο ΕΕ. «Εκεί τα πράγματα αναμένεται να είναι ακόμα πιο δύσκολα λόγω της στάσης των Γερμανών. Θέλω να ελπίζω ότι πέραν της όποιας καταδίκης θα μπορέσουμε να κερδίσουμε και κάποια πρόσθετα μέτρα κατά της Τουρκίας» καταλήγει.

Πάντως, ο κ. Μαυρίδης εντοπίζει τις τεράστιες ευθύνες σε Αθήνα και Λευκωσία θυμίζοντας πως, ενώ από τον Οκτώβριο 2020 ανατράπηκε η κατάσταση στα Βαρώσια με παράνομο εποικισμό (ΕΕ, ΗΠΑ και άλλοι το αναγνωρίζουν), «ο Πρόεδρος της Κύπρου (με τον πρωθυπουργό της Ελλάδας) εξέφρασαν μόλις τον Ιούνιο 2021 την ικανοποίησή τους για την ‘’αποκλιμάκωση της έντασης στην Αν. Μεσόγειο’’. Και επιπλέον συναίνεσαν στην παραχώρηση του τεχνικού σταδίου για αναβάθμιση των εμπορικών σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας. Προφανέστατα, η αποτυχία δεν είναι κατόπιν μάχης, αφού στην πράξη δεν υπήρξε τέτοια πολιτική στάση (πέραν από επικοινωνιακά τεχνάσματα στο εσωτερικό). Εξάλλου, το κείμενο καταδεικνύει πλήρη συναίνεση στην πολιτική του κατευνασμού».