Το βάρος στην τήρηση της συμφωνίας μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας ρίχνει το κείμενο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής, στο οποίο επισημαίνεται για το προσφυγικό πως οι 28 χώρες – μέλη της ΕΕ αποφάσισαν «να περιορίσουν τις προσφυγικές ροές, να προστατεύσουν τα εξωτερικά σύνορα, να μειώσουν τις παράνομες διελεύσεις και να διασφαλίσουν την ακεραιότητα της ζώνης Σένγκεν». Η Ελληνική κυβέρνηση, μέσω διπλωματικών πηγών, εμφανίζεται ικανοποιημένη από το κείμενο συμπερασμάτων καθώς με το κείμενο κλείνει οριστικά η συζήτηση για τη Σένγκεν, επισημαίνεται η ανάγκη για επιτάχυνση των διαδικασιών μετεγκατάστασης και για αξιοποίηση του μηχανισμού επανεγκατάστασης των προσφύγων απευθείας από την Τουρκία. Σύμφωνα με τις πληροφορίες το Βερολίνο δεσμεύτηκε, μετά από το ελληνικό αίτημα, να μην υπάρξει μεταβολή στο σημερινό status των συνόρων, εν αναμονή και της συνόδου ΕΕ – Τουρκίας, που προγραμματίζεται για τις 6 Μαρτίου. Το πρωί της Παρασκευής ο Αλέξης Τσίπρας θα έχει συνάντηση με την Άνγκελα Μέρκελ και τον Φρανσουά Ολάντ. 

Όπως επισημαίνεται στο κείμενο συμπερασμάτων, που δημοσιεύει η Real, «η γρήγορη και πλήρης εφαρμογή του σχεδίου δράσης ΕΕ- Τουρκίας παραμένει κεντρική προτεραιότητα, ώστε να περιοριστούν οι διακινητές και τα δίκτυά τους. Η Τουρκία έχει κάνει βήματα για την εφαρμογή του πλάνου, κυρίως σε σχέση με την πρόσβαση των Σύρων στην αγορά εργασίας και την ανταλλαγή πληροφοριών με την ΕΕ». Ωστόσο σημειώνεται ότι «οι ροές προς την Ελλάδα παραμένουν υπερβολικά υψηλές» και η Τουρκία καλείται να δράσει προς αυτή την κατεύθυνση. Παράλληλα το Συμβούλιο της ΕΕ «καλωσορίζει τη συμμετοχή του ΝΑΤΟ για την αναγνώριση, έλεγχο και επιτήρηση των παράνομων διελεύσεων στο Αιγαίο» και δηλώνει πως η Frontex θα συνεργαστεί στενά μαζί του.

Σε ό,τι αφορά τις τρίτες χώρες το κείμενο συμπερασμάτων σημειώνει πως «πρέπει να δοθούν κίνητρα για την επαναπροώθηση των μεταναστών σε αυτές», ενώ αναφέρεται πως θα πρέπει να παρασχεθεί επιπλέον ανθρωπιστική στήριξη στις γειτονικές της Συρίας χώρες. Ακόμη επισημαίνουν πως θα πρέπει να μπει τέλος στην πολιτική της μετακύλησης του προβλήματος από τη μία χώρα στην άλλη και ζητά συντονισμό μεταξύ των κρατών της περιοχής των Βαλκανίων.

Ακόμη ζητείται η πλήρης εφαρμογή της συνθήκης Σένγκεν και η άρνηση εισόδου σε άτομα που δεν πληρούν τα κριτήρια. Για τα κράτη υποδοχής προσφύγων, όπως η Ελλάδα, η ΕΕ δεσμεύεται για παροχή βοήθειας για να ολοκληρωθούν τα κέντρα καταγραφής στα σύνορα και επισημαίνεται πως «πρέπει να διασφαλιστεί η καταγραφή του 100%». Τα κράτη που διενεργούν τους ελέγχους πρέπει να ταυτοποιούν τους εισεργόμενους έναντι βάσεων δεδομένων ασφαλείας, και να φιλοξενούν προσωρινά τους αιτούντες άσυλο, «ώστε να λειτουργήσει ο μηχανισμός μετεγκατάστασης». Για το ζήτημα της μετεγκατάστασης, επισημαίνεται πως οι πρόσφυγες δεν έχουν δικαίωμα να ζητήσουν σε ποιο κράτος θέλουν να εγκατασταθούν, ενώ τονίζεται πως σύντομα θα παρασχεθεί και ανθρωπιστική βοήθεια, μέσω του ΟΗΕ, στους πρόσφυγες που βρίσκονται στη διαδρομή, στα Βαλκάνια.

Τέλος οι 28 δεσμεύονται για ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής ακτοφυλακής και συνοριοφυλακής, πριν το τέλος της Ολλανδικής Προεδρίας και ζητούν από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων να αναζητήσει τρόπους να συνεισφέρει στο προσφυγικό και υπογραμμίζουν πως η στρατηγική «θα φέρει αποτελέσματα μόνο όταν όλα της τα στοιχεία επιδιωχθούν από κοινού και μόνο αν οι θεσμοί και τα κράτη μέλη δράσουν από κοινού σε πλήρη συντονισμό». Οι 28 ανακοινώνουν μάλιστα ότι η πολιτική ασύλου της ΕΕ θα επικαιροποιηθεί με προτάσεις που θα παρουσιαστούν το Μάρτιο.

Ικανοποίηση της Ελλάδας: Κλείνει οριστικά το θέμα Σένγκεν

Ελληνικές διπλωματικές πηγές, τις οποίες επικαλείται το Αθηναϊκό Πρακτορείο, δηλώνουν ικανοποιημένες από το περιεχόμενο του κειμένου των τελικών συμπερασμάτων της συνόδου κορυφής. Και αυτό διότι, όπως εξηγούσαν, σε σχέση με το προσφυγικό η Ελλάδα κατάφερε να επιτύχει τους τέσσερις βασικούς στόχους που εξαρχής είχε θέσει.

Ειδικότερα, οι ίδιες πηγές δήλωναν ικανοποιημένες από την αναφορά που υπάρχει στα τελικά συμπεράσματα σε σχέση με τη διασφάλιση της ακεραιότητας της συνθήκης του Σέγκεν, γεγονός που, όπως υπογράμμισαν, κλείνει την συζήτηση περί αποβολής. Οι ίδιες πηγές ανέφεραν πως είναι επίσης σημαντική η αναφορά στην ανάγκη αποφυγής μονομερών και μη συντονισμένων ενεργειών από τις χώρες μέλη, η αναφορά στην ανάγκη επιτάχυνσης της μετεγκατάστασης (relocation) των προσφύγων και τελος η αναφορά στην αξιοποίηση του μηχανισμού επανεγκατάστασης (resettlement) των προσφύγων απευθείας από την Τουρκία.

Οι ίδιες πηγές σημείωναν εξάλλου ότι ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας λαμβάνοντας τον λόγο κατά τη διάρκεια της συνόδου δεν έκρυψε την ενόχληση της Ελλάδας από την αναντιστοιχία λόγων και πράξεων στο ευρωπαικό επίπεδο. Ειδικότερα, ο Αλέξης Τσίπρας τόνισε ότι από τις 66.000 θέσεις μετεγκατάστασης που αναλογούν στην Ελλάδα, ως τώρα έχουν μετεγκατασταθεί λιγότεροι από 250 πρόσφυγες. Τόνισε επίσης οτι δεν υπάρχει κανένα στοιχείο για το πόσες θέσεις έχουν καλυφθεί από τις 50.000 θέσεις που είχαν συμφωνηθεί για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων (Σλοβενία, Κροατία, Σερβία, ΠΓΔΜ). Επισήμανε, επίσης, ότι από τον Νοέμβριο που έγινε η αξιολόγηση της Ελλάδας ως προς το αν τηρεί τις δεσμεύσεις της, η Ελλάδα είχε λάβει λιγότερο από το 1/4 από τα στελέχη και τον εξοπλισμό που είχε ζητήσει ήδη από τον Ιούλιο για τη φύλαξη των συνόρων.

«Η Ελλάδα έχει τονίσει από το καλοκαίρι την ανάγκη να υπάρχει πίεση στις χώρες προέλευσης μεταναστών, για επιστροφές (Μαρόκο, Πακιστάν Αλγερία) και δεν έχει γίνει ούτε μία επιστροφή» σημείωσε επίσης ο Αλέξης Τσιπρας, υπογραμμίζοντας ότι κάποιοι από τους εταίρους άσκησαν τους προηγούμενους μήνες κριτική στην Ελλάδα σε έντονο ύφος. «Δεν ακούγεται σήμερα η ίδια κριτική στην Τουρκία» πρόσθεσε απευθυνόμενος προς τους ομολόγους του.

Παράγοντες της ελληνικής διπλωματίας έλεγαν, επίσης, οτι παρά το γεγονός ότι οι διατυπώσεις του κειμένου συμπερασμάτων της ΕΕ για το μεταναστευτικό κρίθηκαν άκρως ικανοποιητικές, η Ελλάδα επιφυλάχθηκε λίγο πριν το πέρας της συνεδρίασης να δώσει την έγκρισή της στο τελικό κείμενο συμπερασμάτων (που αφορούσε τόσο το μεταναστευτικό όσο και τις σχέσεις ΕΕ – Βρετανίας), αν δεν υπήρχε ρητή δέσμευση ότι σε καμία χώρα μέλος της ΕΕ δεν θα κλείσουν τα σύνορα. Κατόπιν αυτού, η Γερμανία πρότεινε να γίνει στις 6 Μαρτίου μια έκτακτη σύνάντηση κορυφής, με τη συμμετοχή και της Τουρκίας. Δεσμεύθηκε επίσης οτι ως τότε δεν θα υπάρξει καμία μεταβολή σε σχέση με το σημερινό status σε σχέση με τον έλεγχο των συνόρων. Η εξέλιξη αυτή θεωρείται θετική για την ελληνικη διπλωματία, καθώς, όπως δήλωναν αρμόδιες πηγές, έως τις 6 Μαρτίου θα υπάρξει χρόνος για να λειτουργήσει πλήρως η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας, καθώς και να αποδώσει η απόφαση περί της συμμετοχής του ΝΑΤΟ, ώστε να περιοριστούν οι προσφυγικές ροές και η παράνομη διακίνηση από την θάλασσα.

Επιπλέον, οι ίδιες πηγές σημείωναν οτι η σύνοδος ΕΕ – Τουρκίας μεταφέρει εκ των πραγμάτων το κέντρο βάρους της διαχείρισης του προσφυγικού και την πίεση για την υλοποίηση των συμφωνημένων στην Τουρκία. Με βάση τα παραπάνω, η Ελλάδα αναμένεται ότι θα ζητήσει από όλες τις εμπλεκόμενες χώρες δέσμευση αντίστοιχη με αυτήν της Γερμανίας ότι έως τις 6 Μαρτίου δεν θα υπάρξει μεταβολή στο σημερινό στάτους, σε ότι αφορά τα σύνορα. Σε διαφορετική περίπτωση δεν θα δώσει, οπως βεβαίωναν σήμερα ελληνικές διπλωματικές πηγές, την έγκρισή της για το τελικό κείμενο συμπερασμάτων (Μεταναστευτικό και Σχέσεις ΕΕ – Βρετανίας), η έκδοση του οποίου απαιτεί ομοφωνία από όλα τα κράτη μέλη.

Ολόκληρο το κείμενο

Αναλυτικά το κείμενο συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής για το προσφυγικό όπως δημοσιεύεται στη Real:

II. ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ

4. Ως ανταπόκριση στη μεταναστευτική κρίση που αντιμετωπίζει η ΕΕ, ο στόχος πρέπει να είναι η ταχεία αναχαίτιση των ροών, η προστασία των εξωτερικών συνόρων, η μείωση της παράνομης μετανάστευσης και η διαφύλαξη της ακεραιότητας του χώρου Σένγκεν. Στο πλαίσιο αυτής της ολοκληρωμένης προσέγγισης, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αξιολόγησε, με βάση λεπτομερείς εκθέσεις της Προεδρίας και της Επιτροπής, την πρόοδο της εφαρμογής των κατευθυντήριων γραμμών που συμφωνήθηκαν τον Δεκέμβριο.

5. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εκφράζει την ικανοποίησή του για την απόφαση του ΝΑΤΟ να βοηθήσει στην αναγνώριση, παρακολούθηση και επιτήρηση των παράνομων διελεύσεων στο Αιγαίο Πέλαγος και καλεί όλα τα μέλη του ΝΑΤΟ να υποστηρίξουν ενεργά το μέτρο αυτό. Η ΕΕ και ιδίως ο FRONTEX θα πρέπει να συνεργάζονται στενά με το ΝΑΤΟ.

6. Η πλήρης και ταχεία εφαρμογή του σχεδίου δράσης ΕΕ-Τουρκίας εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα, προκειμένου να αναχαιτισθούν οι μεταναστευτικές ροές και να καταπολεμηθούν τα δίκτυα διακινητών και λαθρεμπόρων. Η Τουρκία έχει λάβει μέτρα για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης, ιδίως όσον αφορά την πρόσβαση των σύρων προσφύγων στην τουρκική αγορά εργασίας και την ανταλλαγή δεδομένων με την ΕΕ. Ωστόσο, οι ροές των μεταναστών που φθάνουν στην Ελλάδα από την Τουρκία εξακολουθούν να είναι υπερβολικά υψηλές. Επιβάλλεται σημαντική και διαρκής μείωση του αριθμού των παράνομων εισόδων από την Τουρκία στην ΕΕ. Αυτό απαιτεί περισσότερες και αποφασιστικές προσπάθειες και από την πλευρά της Τουρκίας για την αποτελεσματική εφαρμογή του σχεδίου δράσης. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο χαιρετίζει τη συμφωνία που επιτεύχθηκε όσον αφορά τη διευκόλυνση για τους πρόσφυγες στην Τουρκία και καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν ταχέως τα προγράμματα προτεραιότητας. Σημειώνει επίσης με ικανοποίηση την πρόοδο όσον αφορά την κατάρτιση αξιόπιστου εθελοντικού προγράμματος εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους με την Τουρκία.

7. Επιπλέον,
α) όσον αφορά τις σχέσεις με εμπλεκόμενες τρίτες χώρες, οι ολοκληρωμένες και ειδικά προσαρμοσμένες δέσμες κινήτρων που αναπτύσσονται αυτή τη στιγμή για συγκεκριμένες χώρες προκειμένου να διασφαλίζονται αποτελεσματική επιστροφή και επανεισδοχή απαιτούν την πλήρη στήριξη της ΕΕ και των κρατών μελών. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί επίσης την Επιτροπή, την Ύπατη Εκπρόσωπο και τα κράτη μέλη να παρακολουθούν και να αντιμετωπίζουν τυχόν παράγοντες που είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε μεταναστευτικές ροές

β) η εφαρμογή και η επιχειρησιακή επακολούθηση της συνόδου της Βαλέτας, ιδίως του συμφωνηθέντος καταλόγου των 16 δράσεων προτεραιότητας, πρέπει να συνεχιστούν και να ενταθούν

γ) θα πρέπει να εξακολουθήσει να παρέχεται ανθρωπιστική βοήθεια στους σύρους πρόσφυγες και στις χώρες που γειτονεύουν με τη Συρία. Πρόκειται για επείγουσα παγκόσμια ευθύνη. Σε αυτό το πλαίσιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εκφράζει ικανοποίηση για την έκβαση της διάσκεψης σχετικά με τη στήριξη προς τη Συρία και την ευρύτερη περιοχή, που έλαβε χώρα στο Λονδίνο στις 4 Φεβρουαρίου, και καλεί την Επιτροπή, τα κράτη μέλη και όλες τις άλλες συνεισφέρουσες χώρες να εφαρμόσουν ταχέως τις δεσμεύσεις τους

δ) οι συνεχείς και επίμονες παράτυπες μεταναστευτικές ροές κατά μήκος της οδού των δυτικών Βαλκανίων εξακολουθούν να δημιουργούν σοβαρές ανησυχίες, απαιτώντας περαιτέρω συντονισμένη δράση και τερματισμό της προσέγγισης της διέλευσης χωρίς διατυπώσεις (wave-through), καθώς και της εφαρμογής μέτρων χωρίς συντονισμό κατά μήκος της οδού, λαμβανομένων υπόψη των ανθρωπιστικών επιπτώσεων για τα θιγόμενα κράτη μέλη. Είναι επίσης σημαντικό να παραμείνουμε σε εγρήγορση όσον αφορά ενδεχόμενες εξελίξεις σχετικές με άλλες οδούς, ώστε να μπορούμε να αναλάβουμε ταχεία και συντονισμένη δράση

ε) το Συμβούλιο ενέκρινε σύσταση στις 12 Φεβρουαρίου 2016. Είναι σημαντικό να αποκατασταθεί με συντονισμένο τρόπο η ομαλή λειτουργία του χώρου Σένγκεν, με πλήρη στήριξη των κρατών μελών που αντιμετωπίζουν δύσκολες συνθήκες. Θα πρέπει να επανέλθουμε σε μια κατάσταση όπου όλα τα μέλη του χώρου Σένγκεν εφαρμόζουν πλήρως τον κώδικα συνόρων του Σένγκεν και αρνούνται στα εξωτερικά σύνορα την είσοδο σε υπηκόους τρίτων χωρών οι οποίοι δεν πληρούν τις προϋποθέσεις εισόδου ή δεν έχουν υποβάλει αίτηση ασύλου μολονότι είχαν τη δυνατότητα να το πράξουν, λαμβανομένης ταυτοχρόνως υπόψη της ιδιομορφίας των θαλάσσιων συνόρων, μεταξύ άλλων με την εφαρμογή του θεματολογίου ΕΕ-Τουρκίας.

στ) με τη βοήθεια της ΕΕ, η σύσταση και η λειτουργία κέντρων πρώτης υποδοχής βελτιώνονται σταδιακά όσον αφορά την ταυτοποίηση, την καταγραφή, τη λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων και τους ελέγχους ασφαλείας επί προσώπων και ταξιδιωτικών εγγράφων ωστόσο, πρέπει πολλά ακόμη να γίνουν, ιδίως να καταστούν πλήρως λειτουργικά τα κέντρα πρώτης υποδοχής, ώστε να εξασφαλιστεί η πλήρης ταυτοποίηση και καταγραφή όλων των εισόδων σε ποσοστό 100% (συμπεριλαμβανομένων συστηματικών ελέγχων ασφαλείας σε ευρωπαϊκές βάσεις δεδομένων, ιδίως το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν, όπως απαιτείται από το ενωσιακό δίκαιο), να εφαρμοστεί πλήρως η διαδικασία μετεγκατάστασης, να αναχαιτισθούν οι δευτερεύουσες ροές παράτυπων μεταναστών και αιτούντων άσυλο και να παρασχεθούν οι σημαντικές εγκαταστάσεις υποδοχής που απαιτούνται για τη φιλοξενία των μεταναστών υπό ανθρώπινες συνθήκες μέχρι την αποσαφήνιση της κατάστασής τους. Οι αιτούντες άσυλο δεν έχουν το δικαίωμα να επιλέγουν το κράτος μέλος στο οποίο θα ζητούν άσυλο.

ζ) η ανθρωπιστική κατάσταση των μεταναστών κατά μήκος της οδού των δυτικών Βαλκανίων απαιτεί επείγουσα δράση, με χρήση όλων των διαθέσιμων ενωσιακών και εθνικών μέσων για τη βελτίωσή της. Προς τον σκοπό αυτό, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θεωρεί απαραίτητο να αποκτήσει η ΕΕ ικανότητα να παρέχει ανθρωπιστική βοήθεια εσωτερικώς, σε συνεργασία με οργανώσεις όπως η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, ώστε να στηριχθούν οι χώρες που αντιμετωπίζουν μεγάλο αριθμό προσφύγων και μεταναστών, με βάση την εμπειρία της Υπηρεσίας Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εκφράζει την ικανοποίησή του για την πρόθεση της Επιτροπής να υποβάλει συγκεκριμένες προτάσεις το συντομότερο δυνατόν.

η) όλα τα στοιχεία που συμφωνήθηκαν τον περασμένο Δεκέμβριο θα πρέπει να εφαρμοσθούν γρήγορα, μεταξύ άλλων οι αποφάσεις σχετικά με τη μετεγκατάσταση και μέτρα για τη διασφάλιση της επιστροφής και επανεισδοχής. Όσον αφορά την πρόταση για «Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή», θα πρέπει να επιταχυνθούν οι εργασίες προκειμένου να επιτευχθεί πολιτική συμφωνία κατά την Ολλανδική Προεδρία και να καταστεί το νέο σύστημα λειτουργικό το συντομότερο δυνατόν.

θ) το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων να αναπτύξει με γοργούς ρυθμούς ιδέες, σε συνεργασία με την Επιτροπή, σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο αυτή θα μπορούσε να συμβάλει στην ανταπόκριση της ΕΕ.

8.Η συνολική στρατηγική που συμφωνήθηκε τον Δεκέμβριο θα αποφέρει αποτελέσματα μόνον εάν όλα τα στοιχεία της επιδιώκονται από κοινού και εάν τα θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη ενεργούν μαζί και με πλήρη συντονισμό. Παράλληλα, πρέπει να σημειωθεί πρόοδος προς τη μεταρρύθμιση του ισχύοντος πλαισίου της ΕΕ, ώστε να εξασφαλίζεται ανθρώπινη και αποτελεσματική πολιτική ασύλου. Για τον σκοπό αυτό, μετά τη σημερινή διεξοδική συζήτηση θα ενταθούν οι προετοιμασίες ώστε να καταστεί δυνατή μια συζήτηση εφ’ όλης της ύλης στην επόμενη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, όπου, με βάση οριστικότερη αξιολόγηση, πρέπει να καθορισθούν περαιτέρω κατευθύνσεις και επιλογές.