Ενώ οι κάτοικοι της Μόσχας και της Αγίας Πετρούπολης ερίζουν για το αν ήταν οι Σοβιετικοί ή οι Τσάροι που αυτοί που όρισαν τη ρωσική κουλτούρα, οι κάτοικοι του Νόβγκοροντ πιστεύουν ότι ήταν οι Βίκινγκς. 

Πριν από εκατό χρόνια, η επανάσταση οδήγησε τη Ρωσία από την ιμπεριαλιστική εποχή, στην κομμουνιστική εποχή και από τους αιώνες των Τσάρων, στα σοβιετικά κόκκινα αστέρια. Στην Αγία Πετρούπολη, τα υπερπολυτελή παλάτια θυμίζουν τον πλούσιο τρόπο ζωής των Ρώσων αυτοκρατόρων, ενώ στη Μόσχα τα αυστηρά κτίρια θυμίζουν τη ζωή υπό το κομμουνιστικό καθεστώς. 

Παρότι έχει περάσει ήδη ένας αιώνας από τότε που οι Ρώσοι βρέθηκαν στο σταυροδρόμι μεταξύ αυτών των δύο μεγάλων φάσεων της ιστορίας του έθνους τους, εξακολουθούν να διαφωνούν μεταξύ τους για το ποια χρονική περίοδος αλλά και ποια πόλη είχε τη μεγαλύτερη επίδραση στον σημερινό ρωσικό πολιτισμό και πυροδότησε στους πολίτες τον «βαθύ τους πατριωτισμό». Όμως, ενώ οι κάτοικοι της Μόσχας και της Αγίας Πετρούπολης υποστηρίζουν, στην πρώτη περίπτωση ότι ήταν οι Σοβιετικοί, και στην δεύτεροι ότι ήταν οι Τσάροι, που αυτοί που επηρέασαν βαθιά το έθνος, οι κάτοικοι του Μέγα Νόβγκοροντ ή απλώς Νόβγκοροντ, επιμένουν ότι ήταν οι Βίκινγκς. 

Με την πρώτη ματιά, το Νόβγκοροντ (που βρίσκεται περίπου 200 χιλιόμετρα νότια της Αγίας Πετρούπολης κατά μήκος του ποταμού Βολκόφ) δείχνει «παγωμένο» στη σοβιετική εποχή, χωρίς να υπονοεί ότι θα μπορούσε να βρίσκεται σε κάποιο ξεχωριστό μέρος. Ο σιδηροδρομικός σταθμός φαίνεται ήσυχος, ενώ οι δρόμοι με τα περίεργα κτίρια, δείχνουν αφρόντιστοι.

Είναι μόνο μέσα στο οχυρωμένο κάστρο, στο φρούριο του Νόβγκοροντ (Novgorod Kremlin) – πρόκειται για μια από τις παλαιότερες οχυρωμένες ακροπόλεις της Ρωσίας – που θα νιώσει κανείς την αίσθηση της ιστορικής σημασίας αυτής της περιοχής. Σύμφωνα με τους κατοίκους του Νόβγκοροντ, αυτό είναι το σημείο, όπου γεννήθηκε η Ρωσία. 

Κατά τον 9ο αιώνα, το Νόβγκοροντ ήταν ένας ακμάζων εμπορικός οικισμός κατά μήκος ενός μεγάλου βαραγγιανού (μεσαιωνικός όρος για τους Βίκινγκς) εμπορικού δρόμου, μεταξύ Σκανδιναβίας και Ελλάδας. Το Νόβγκοροντ έσφυζε από ζωή καθώς οι έμποροι αντάλλασσαν εξωτικά υφάσματα, μέταλλα, κρασιά και κεχριμπάρι από τη Μεσόγειο, με πολυτελής γούνες από ερμίνες, ζιμπελίνες και κουνάβια για τις οποίες η πόλη ήταν διάσημη. 

Ωστόσο, ήταν ένας τόπος ανομίας και οι συγκρούσεις ήταν κοινές μεταξύ των κατοίκων του Νόβγκοροντ και των κοντινών κοινοτήτων. Προσπαθώντας να αποκαταστήσουν την τάξη οι κάτοικοι κάλεσαν τον τότε ισχυρό Βαράγγο αρχηγό, πρίγκιπα Ρούρικ να δημιουργήσει μια τίμια και δίκαιη κυβέρνηση. O Ρούρικ ταξίδεψε από τη Γιουτλάνδη (σημερινή Δανία) για να πάρει τον έλεγχο της πόλης το 862.

Μετά το θάνατο του Ρούρικ το 879, ο συγγενής του Όλεγκ πήρε την εξουσία και διεύρυνε την αυτοκρατορία κατακτώντας εδάφη τόσο προς το βορρά – εκεί που τώρα βρίσκεται η Αγία Πετρούπολη – όσο και προς το νότο – εκεί που τώρα βρίσκεται το Κίεβο, δηλαδή περισσότερα από 1.000 χιλιόμετρα μακριά από το Νόβγκοροντ. Επίσης ένωσε τα γύρω σλαβικά και φινλανδικά φύλα σχηματίζοντας το Κράτος των Ρως ή την Κιέβινη Ρωσία. 

Το Νόβγκοροντ ευημερούσε και χάρη σε ένα μεγάλο βαθμό αυτονομίας που δόθηκε από τους ηγέτες του Κράτους των Ρως, η πόλη ήταν ελεύθερη να αναπτύξει το δικό της νομοθετικό σύστημα. Οι ηγέτες του εκλέγονταν και είχαν συγκεκριμένη χρονικά θητεία, όντως ουσιαστικά η πρώτη δημοκρατική κυβέρνηση στην περιοχή που τώρα βρίσκεται η Ρωσία. 

Σήμερα, οι μεσαιωνικοί τοίχοι από κόκκινα τούβλα του Κάστρου του Νόβγκοροντ – ένα Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO – «αγκαλιάζουν» το μουσείο της πόλης, που περιλαμβάνει εκθέσεις και έργα τέχνης για την ιστορία της, καθώς την αυλή του Γιάροσλαβ, όπου λειτουργούσε μια τεράστια αγορά το 16ο αιώνα.

Στην καρδιά του κάστρου βρίσκεται το Μνημείο της Χιλιετίας της Ρωσικής Πολιτείας και στην κορυφή του ένα άγαλμα του πρίγκιπα Ρούρικ. Αγάλματα άλλων μεγάλων μορφών, όπως ο Μιχαήλ Ρωμάνοφ και η Μεγάλη Αικατερίνη περιστρέφονται χρονολογικά γύρω του, δημιουργώντας μια σπείρα που αποτυπώνει τη ρωσική ιστορία. Η πρωταρχική φιγούρα, ωστόσο, ήταν πάντα ο Ρούρικ. 

«Ο Ρούρικ στη σύγχρονη Ρωσία είναι ένα είδος συμβολικής μορφής», εξηγεί στο BBC ο Αντριάν Σελίν, καθηγητής και ανώτερος ερευνητής στο Τμήμα Ιστορίας της Ανώτατης Σχολής Οικονομικών της Αγίας Πετρούπολης. Με την πάροδο του χρόνου, ο Ρούρικ έγινε ένας θρύλος με τέτοιο συμβολισμό που η Σοβιετική Ένωση εναντιώθηκε στην τεκμηρίωσή του ως ιδρυτή της Ρωσίας, χαρακτηρίζοντας την ύπαρξη του ως μια «εφεύρεση» των βιβλίων ιστορίας. «Οι Σοβιετικές αρχές απέρριψαν τον Ρούρικ ως πραγματικό πρόσωπο, λόγω της προφοράς του ονόματός του, που ακούγεται γερμανικό ή σκανδιναβικό, όχι σλάβικο, όπως οι σημερινοί Ρώσοι αναγνωρίζουν τον εαυτό τους», λέει ο Σελίν. 

Αλλά οι κάτοικοι του Νόβγκοροντ, επιμένουν ότι ο πρίγκιπας Ρούρικ ήταν πραγματικό πρόσωπο και ήταν αυτός και οι συγγενείς του που διαμόρφωσαν και καθιέρωσαν πολλά από τα συνδετικά στοιχεία της ρωσικής κουλτούρας. Ταυτόχρονα, με τον ισχυρισμό ότι το Νόβγκοροντ είναι η γενέτειρα της Ρωσίας υπάρχει κι ένας δεύτερος, ότι αποτέλεσε ένα σημαντικό κέντρο για τη διάδοση της ρωσικής ορθόδοξης θρησκείας.

Ο Βλαντίμιρ ο Μέγας, ηγεμόνας του Κράτους των Ρως μεταξύ του 980 και του 1015 πήρε την απόφαση να ενώσει το λαό του κάτω από μια κοινή θρησκεία μετά από μια σειρά συγκρούσεων μεταξύ χριστιανών και ειδωλολατρών. Αφού έστειλε μελετητές θρησκειών σε όλο τον κόσμο, ο Βλαντίμιρ επέλεξε τον ορθόδοξο χριστιανισμό. Σήμερα η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία παίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στη ρωσική κουλτούρα και πολιτική, με τους ορθόδοξους ιερείς να καθαγιάζουν ακόμη και τα ρωσικά όπλα. 

Λίγο μετά την καθιέρωση της ορθοδοξίας στο Κράτος των Ρως από τον Βλαντίμιρ τον Μέγα, άρχισε η κατασκευή του καθεδρικού ναού της Αγίας Σοφίας, λέγεται η «Η Σοφία του Θεού», που αποτελεί την παλαιότερη εκκλησία της χώρας. Η στέρεη πέτρινη κατασκευή του καθεδρικού ναού, επιλέχθηκε για να υπογραμμίσει τόσο τη σεμνότητα, όσο και τη δύναμη του λαού του Νόβγκοροντ. Στο μεταξύ, ο καθεδρικός ναός της Αγίας Σοφίας ήταν ένας από τους πρώτους που διέθεταν τους βολβοειδείς θόλους που μπορεί κανείς να δει στους πιο διάσημους ναούς της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένου του διάσημου καθεδρικού ναού του Αγίου Βασιλείου στη Μόσχα, ο οποίος κατασκευάστηκε περισσότερα από 500 χρόνια αργότερα μετά την Αγία Σοφία. 

Αν όμως το Νόβγκοροντ είχε τόσο σημαντική συμβολή στην κουλτούρα του ρωσικού έθνους, γιατί εκτοπίζεται από τη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη, τόσο συχνά στην ιστορική αφήγηση της Ρωσίας; «Το Νόβγκοροντ δεν έγινε μέρος της Ρωσίας παρά μόνο το 1478 όταν κατελήφθη από τη Μόσχα», λέει η Νάνσι Κόλμαν, καθηγήτρια ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ και συγγραφέας του «Ρωσική Αυτοκρατορία 1450 – 1801».  

Στα μέσα του 13ου αιώνα, οι δυνάμεις της Μογγόλης (γνωστοί ως Τάταροι) εισέβαλαν στο Κράτος των Ρως, επέβαλαν την κυριαρχία τους στα εδάφη και αντικατέστησαν τη δημοκρατική κοινωνία με τη φεουδαρχική. Αυτό προκάλεσε την αποσύνθεση του κράτους και την άνοδο της εξουσίας του Μεγάλου Δουκάτου της Μόσχας. 

Το Νόβγκοροντ που έγινε πόλη – κράτος μετά την διάλυση του Κράτους των Ρως, απειλήθηκε από την αυξανόμενη δύναμη της Μόσχας. Η σύγκρουση μεταξύ των δυο μεσαιωνικών κρατών κορυφώθηκε το 1471, όταν ο ελλιπούς οργάνωσης στρατός του Νόβγκοροντ συγκρούστηκε με τις μοσχοβίτικες δυνάμεις στη λεγόμενη «Μάχη του Σέλον». Το Νόβγκοροντ υπέστη τέτοιες απώλειες που οι ηγέτες του αναγκάστηκαν να παραχωρήσουν την κυριαρχία στους Μοσχοβίτες. Κι έτσι, η ανεξαρτησία του Νόβγκοροντ χάθηκε και οι δημοκρατικά εκλεγμένοι ηγέτες του αντικαταστάθηκαν από τους βασιλείς της Μόσχας. Ο Ρώσος συγγραφέας του 19ου αιώνα, Αλεξάντερ Χέρζεν, σημείωνε ότι αν το Νόβγκοροντ ήταν αυτό που είχε καταλάβει τη Μόσχα, δεν θα είχε υπάρξει ποτέ η Ρωσική Αυτοκρατορία. 

Ωστόσο, η επιρροή του Κράτους των Ρως παρέμεινε. Το Μεγάλο Δουκάτο της Μόσχας συνέχισε να αναφέρεται στη γη του ως «Ρως», όνομα το οποίο εξελίχθηκε στο «Ρωσία», μεταξύ του 14ου και του 16ου αιώνα. Το όνομα διατηρήθηκε ισχυρό έως ότου ο Πέτρος ο Α’ ή Μέγας Πέτρος (Πιότρ Αλεξέγιεβιτς Ρομάνοφ) εγκαθίδρυσε την Ρωσική Αυτοκρατορία και άλλαξε την έδρα της εξουσίας, μεταφέροντάς την, στην νεόδμητη Αγία Πετρούπολη, στις αρχές του 1700. Κι ενώ οι Σοβιετικοί εγκατέλειψαν το όνομα Ρωσία υπέρ του «Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατικών» (ΕΣΣΔ) το 1917, αυτό επανήλθε και πάλι μετά την πτώση της ΕΣΣΔ το 1991. 

Οι κάτοικοι του Νόβγκοροντ πάντως δεν ξεχνούν τις ρίζες τους. Ακόμη και εκτός του κάστρου μικρά κομμάτια πολιτιστικής κληρονομιάς αναμειγνύονται με τη σύγχρονη ζωή. Στο Λαϊκό Θέατρο «Kudesy» της πόλης γίνονται παραστάσεις με παραδοσιακούς χορούς του Νόβγκοροντ και μουσική που έχει τις ρίζες της στον πολιτισμό των Βαράγγων, των Βίκινγκς δηλαδή, ενώ η ιστορική και εθνογραφική λέσχη «Rhat» διδάσκει κατασκευή όπλων και πανοπλιών από την εποχή του πρίγκιπα Ρούρικ. 

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σε μια χώρα με τόσο ευρεία γεωγραφική εμβέλεια, η προέλευση του ρωσικού πολιτισμού θα συνεχίσει να αποτελεί ζήτημα συζήτησης και διαφωνίας. Για όσους ζουν στο Νόβγκοροντ τουλάχιστον, η ιστορία και η ταυτότητά τους προέρχονται από θρύλους.