Υπό κλοιό πιέσεων βρέθηκαν τη Δευτέρα τα κυριότερα χρηματιστήρια στην Ευρώπη, εν μέσω της έντονης πολιτικής αβεβαιότητας, ως απόρροια του κρίσιμου δημοψηφίσματος στην Ιταλία για τη συνταγματική μεταρρύθμιση στις 4 Δεκεμβρίου. Όσοι πλησιάζει η ημέρα της κάλπης, οι φόβοι για κυβερνητική κρίση στη χώρα, και οι επιπτώσεις που θα έχει στην ευρωζώνη, εντείνονται.

Ο Ματέο Ρεντσι που προωθεί τη συνταγματική μεταρρύθμιση έχει δηλώσει πως αν επικρατήσει το «όχι» θα αποχωρήσει από την πρωθυπουργία. Οι εξελίξεις από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ενδέχεται να προκαλέσουν έντονες πιέσεις στην ιταλική οικονομία αλλά και ολόκληρη την ευρωζώνη.

Στόχος της συνταγματικής μεταρρύθμισης είναι να διευκολυνθεί η διακυβέρνηση της χώρας. Επί της ουσίας καταργείται η Γερουσία και έτσι τα νομοσχέδια δεν θα πρέπει να εγκρίνονται και από τα δύο σώματα (βουλή και Γερουσία) γεγονός που προκαλεί σε πολλές περιπτώσεις σημαντικές καθυστερήσεις. Οι επικριτές της μεταρρύθμισης ωστόσο προειδοποιούν για υπερβολική ενίσχυση των εξουσιών της ιταλικής κυβέρνησης.

Γιατί όμως το δημοψήφισμα ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στην ιταλική οικονομία και τις αγορές; Όπως σημειώνει η Deutsche Welle, αν ο Ματέο Ρέντσι παραιτηθεί από την πρωθυπουργία, η Ιταλία θα βρεθεί αντιμέτωπη με μια κυβερνητική κρίση, που θα προκαλέσει και την άμεση αντίδραση των χρηματαγορών. Την ίδια στιγμή εκφράζονται φόβοι ακόμα και για νέες εκλογές στις οποίες ενδέχεται να ενισχυθεί το ευρωσκεπτικιστικό κίνημα των «Πέντε Αστέρων» του ηθοποιού Μπέπε Γκρίλο. Πρόκειται για ένα ακόμη ενδεχόμενο, που θα προκαλεί νευρικότητα στις αγορές.

Γιατί όμως η ιταλική οικονομία είναι τόσο ευάλωτη;

Εδώ και αρκετά χρόνια, όπως σημειώνει η Deutsche Welle, η ιταλική οικονομία αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω χαμηλής παραγωγικότητας, νεποτισμού και διαφθοράς. Η ανάπτυξη βρίσκεται σε υπερβολικά χαμηλά επίπεδα. Το 2017 αναμένεται να φθάσει μόλις το 0,9%. Το σημαντικότερο πρόβλημα είναι ωστόσο το δημόσιο χρέος της χώρας, το οποίο είναι με 133% του ΑΕΠ, το δεύτερο σε ύψος μετά το ελληνικό. Την ίδια στιγμή τα κόκκινα δάνεια στην κατοχή των ιταλικών τραπεζών φθάνουν τα 300 δισεκατομμύρια.

Ποια είναι τα χειρότερα σενάρια;

Η ιταλική οικονομία είναι η τρίτη σε ισχύ οικονομία στην ευρωζώνη. Τυχόν κλυδωνισμοί δεν αποκλείεται να έχουν επιπτώσεις και σε άλλες χώρες της ευρωζώνης. Δυστυχώς στην περίπτωση της Ιταλίας, λόγω μεγέθους της οικονομίας, δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει ούτε ένα πακέτο στήριξης, όπως στην περίπτωση της Ελλάδας, της Ιρλανδίας ή της Πορτογαλίας.

Υπάρχουν μάλιστα ειδικοί που μιλούν ακόμα και για πιθανή έξοδο της Ιταλίας από την ευρωζώνη. Ο αμερικανός νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς έλεγε σε συνέντευξή του ότι «οι Ιταλοί συνειδητοποιούν ότι η Ιταλία δεν μπορεί να λειτουργήσει εντός του ευρώ».

Απαισιόδοξος είναι και ο γερμανός οικονομολόγος Χανς-Βέρνερ Ζιν: «Οι πιθανότητες μακροπρόθεσμης παραμονής της Ιταλίας στο ευρώ μειώνονται χρόνο με το χρόνο». Ενδεικτική και η εκτίμηση της οικονομικής εφημερίδας Financial Times, ότι το δημοψήφισμα της 4ης Δεκεμβρίου αποτελεί «κλειδί για το μέλλον του ευρώ».