Το τρίτο διεθνές συνέδριο Προφορικής Ιστορίας θα γίνει στην Θεσσαλονίκη από τις 3 μέχρι τις 5 Ιουνίου. Το συνέδριο καλείται «Αντί-αρχεία: επανεξετάζοντας την ιστορία από τα κάτω» κι αφιερώνεται στη μνήμη της ‘Αλκης Κυριακίδου-Νέστορος (1935-1988), πρωτοπόρο λαογράφο και κοινωνική ανθρωπολόγο, η οποία εισήγαγε την προφορική ιστορία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Το σκεπτικό του συνεδρίου

Η «ιστορία από τα κάτω» υπήρξε το σήμα κατατεθέν της προφορικής ιστορίας από τη δεκαετία του 1970. Η απόδοση φωνής σε υποκείμενα και κοινωνικές ομάδες ξεχασμένα από τα επίσημα αρχεία θεωρήθηκε αποτελεσματικό εργαλείο για τον εκδημοκρατισμό της ιστορίας και για τη δημιουργία «αντι-αρχείου», ικανού να αμφισβητήσει τα ηγεμονικά αφηγήματα της κυρίαρχης δημόσιας μνήμης. Αυτή η προσπάθεια εκδημοκρατισμού δεν αφορούσε μόνο τις αφηγήσεις, αλλά και νέους τρόπους συνεργασίας με τοπικές κοινότητες, την ενδυνάμωση των αδύναμων και τη βελτίωση της προσβασιμότητας των «αντι-αρχείων» που δημιουργήθηκαν κατ’ αυτόν τον τρόπο. Στις δεκαετίες του 1980 και του 1990, οι ερευνητές της προφορικής ιστορίας, λαμβάνοντας υπόψη τις πρώιμες κριτικές σχετικά με τους κινδύνους ρομαντικής νοσταλγίας και αφελούς λαϊκισμού (Passerini 1979) στην αναπαράσταση των αδύναμων, προέβησαν σε πιο εκλεπτυσμένες αναλύσεις, εστιάζοντας στη συν-δημιουργία νοημάτων στο πλαίσιο της συνέντευξης και στον ρόλο της υποκειμενικότητας. Αυτή η εξέλιξη συνέβαλε σε σημαντικό βαθμό σε μια καλύτερη κατανόηση της μνήμης. Από την άλλη πλευρά, το πεδίο της βιογραφικής έρευνας εστίασε τα τελευταία 20 χρόνια στις βιογραφίες ως κοινωνικές κατασκευές που συγκροτούνται αφηγηματικά και ανέδειξε τις σύνθετες διαδικασίες του «doing biography». Οι αναλύσεις αυτές παρέχουν ένα ενδιαφέρον θεωρητικό και μεθοδολογικό πλαίσιο για την εμπειρική μελέτη των βιογραφικών αυτοπαρουσιάσεων και των «τεκμηρίων» που προκύπτουν από αυτές (βιογραφικά σημειώματα, συλλογές βιογραφικών μαρτυριών on camera, σελίδες σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, προσωπικά ιστολόγια, κ.ά.).

Προφανώς, η προφορική ιστορία δεν περιορίζεται μόνο σε μια «από τα κάτω» προοπτική, ούτε αποτελούν όλες οι προφορικές μαρτυρίες από μόνες τους ένα «αντι-αρχείο». Η αφηγηματική κατασκευή βιωμάτων επηρεάζεται ταυτόχρονα από προσωπικές εμπειρίες και από το δημόσιο λόγο. Η έννοια του «αντι-αρχείου» διερευνήθηκε πρόσφατα στο πλαίσιο του κινηματογραφικού ντοκιμαντέρ (Amad, 2010) και των καθημερινών συναισθημάτων σχετικά με το τραύμα και τη σεξουαλικότητα (Cvetkovich, 2003), ως τρόπος δημιουργίας νέων αρχείων που τροφοδοτούν νέες μορφές δημόσιας και πολιτικής κουλτούρας, καθώς και δημόσιας μνήμης. Τέτοια νέα αρχεία δημιουργούνται σήμερα παντού από τοπικές συλλογικότητες «από τα κάτω». Το κοινό στοιχείο αυτών των αρχείων με τα «αντι-αρχεία» της προφορικής ιστορίας είναι η κατασκευή και διαφύλαξη αφηγημάτων βιωμένων εμπειριών ανεξάρτητα από τα μεγάλα αφηγήματα που δημιουργούνται από την κρατική εξουσία. Δεδομένου ότι η έννοια του «αντι-αρχείου» θέτει κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με την αυθεντία, την τεκμηρίωση και τη δημοσιότητα, προσφέρει χρήσιμες επισημάνσεις για το πεδίο, τις μορφές και τα εκφραστικά μέσα της ιστορικής έρευνας και της ιστοριογραφίας.

Το πρόγραμμα του συνεδρίου
 

Οι περιλήψεις των εισηγήσεων

Διοργανωτές

    Ένωση Προφορικής Ιστορίας (Ε.Π.Ι.)
    Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
    Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
    Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού
    Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού

Οργανωτική επιτροπή

    Γιώργος Αγγελόπουλος (ΑΠΘ)
    Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν (Πρόεδρος της ΕΠΙ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας)
    Τασούλα Βερβενιώτη (ιστορικός, Ε.Υ. Ομάδων Προφορικής Ιστορίας Αθήνας)
    Βασίλης Δαλκαβούκης (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης)
    Ελένη Ιωαννίδου (Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού)
    Μαρία Καβάλα (ΑΠΘ)
    Ελένη Καλλιμοπούλου (Πανεπιστήμιο Μακεδονίας)
    Παύλος Πανταζής (ΑΠΘ)
    Μάγια Τσαμπρού (ΑΠΘ)
    Συραγώ Τσιάρα (Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης)
    Γιώργος Τσιώλης (ΕΠΙ, Πανεπιστήμιο Κρήτης)