Διαχρονικά, πριν ακόμα καταλήξουμε να κινούμαστε σε μνημονιακούς ρυθμούς, η κοινή γνώμη της χώρας προσπαθεί να βρει τι είναι αυτό που τροφοδοτεί τις κάθε λογής δυσλειτουργίες του δημόσιου βίου. Προβάλλονται διάφορες  απόψεις: άλλοι υποστηρίζουν ότι φταίει η προβληματική λειτουργία του ελληνικού δημόσιου τομέα με τις βραδείες γραφειοκρατικές δομές και τη ρουσφετολογικό πνεύμα.

Ads

Άλλοι θεωρούν πως όλα πηγάζουν από τη διαπλοκή πολιτικής κι οικονομικής εξουσίας, η οποία εξυπηρετείται από τα διαπλεκόμενα ΜΜΕ. Αναφέρεται, επίσης, η άποψη ότι ευθύνεται το ανορθολογικό θεσμικό πλαίσιο κι η αλυσιτελής λειτουργία της ελληνικής δικαιοσύνης. Σύμφωνα με άλλους, η ρίζα του κακού βρίσκεται  στα ποικιλόμορφα φαινόμενα διαφθοράς, μικρής ή μεγάλης κλίμακας, που συχνά παρουσιάζονται ακόμα κι ως αναπόσπαστο χαρακτηριστικό του ελληνικού DNA. Φέρτε στο μυαλό σας εσείς ποιες πιστεύετε ότι είναι οι αιτίες που έχουν δημιουργήσει αυτό το νοσηρό κλίμα.

Προφανώς όλες οι λογικές απόψεις που μπορούν να προβληθούν έχουν ισχυρή δόση αλήθειας. Αποτελούν εν πολλοίς διαφορετικές όψεις του προβλήματος. Αξίζει να δούμε, όμως, που εδράζονται όλα αυτά τα φαινόμενα κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής παθογένειας, ποιο είναι το «εργαλείο» που τα συντηρεί. Κατά τη γνώμη μου, πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας στο δαιδαλώδες νομικό πλαίσιο της χώρας.

Η γραφειοκρατία λ.χ. δεν προέκυψε από παρθενογένεση αλλά γιατί η παραμικρή –κρατική ή ιδιωτική- δραστηριότητα ρυθμίζεται από σειρά νομοθετημάτων, τα οποία προβλέπουν την εμπλοκή πολλών, συχνά άσχετων μεταξύ τους υπηρεσιών μέχρι την οριστική διεκπεραίωσή της. Αν, επομένως, επιθυμούμε να συρρικνώσουμε τη γραφειοκρατία, δεν πρέπει ν’ απολυθούν χιλιάδες δημόσιοι υπάλληλοι (όπως λανθασμένα πρεσβεύουν οι θιασώτες του νεοφιλελευθερισμού) αλλά να μειώσουμε τον αριθμό των υπογραφών που απαιτούνται για να εκδοθεί ένα δημόσιο έγγραφο μέσω της απλοποίησης σχετικής νομοθεσίας. Είναι αυτονόητο ότι αν μειωθεί ο αριθμός των εμπλεκόμενων υπαλλήλων, θα περιοριστούν τα περιθώρια εμφάνισης φαινομένων διαφθοράς.

Η κακονομία είναι φυσικά ένα άλλο υπαρκτό πρόβλημα – πηγή διαστρέβλωσης της αποτελεσματικής λειτουργίας της διοίκησης αλλά φρονώ ότι η πολυνομία παράγει πολύ πιο έντονα αποτελέσματα, καθώς ουσιαστικά «νομιμοποιεί» μία σειρά στρεβλών φαινομένων. Αν διαθέταμε ένα σαφές, περιεκτικό και κατανοητό νομικό πλαίσιο, ο πολίτης θα γνώριζε με ακρίβεια τα δικαιώματά του κι οι κάθε λογής αρρυθμίες της δημόσιας διοίκησης θα περιορίζονταν αισθητά.

Αντίστοιχα, το ελληνικό σύστημα δικαιοσύνης θα εκσυγχρονιζόταν κι οι δικαστές θα σχημάτιζαν την κρίση τους ευχερέστερα, χωρίς να ταλαιπωρούνται ή να «ελίσσονται» ανάμεσα σε πολυάριθμες, πολλές φορές αντιφατικές διατάξεις. Με άλλα λόγια, η πολυνομία δεν αποτελεί, όπως μονομερώς υπερτονίζεται, μόνο παράγοντα που εμποδίζει την ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία αλλά κυρίως φαινόμενο που στρέφεται κατά του απλού πολίτη.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριάντα μηνών μπουχτίσαμε από δήθεν ευρείες μεταρρυθμίσεις που εισήχθηκαν στην ελληνική κοινωνία. Προσωπικά αδυνατώ να θυμηθώ κυβερνητικό παράγοντα που να έθιξε το ζήτημα της πολυνομίας ως πυλώνα της κακοδιοίκησης, της κρατικής αυθαιρεσίας κι άλλων κοινωνικοοικονομικών αναχρονισμών. Είναι οφθαλμοφανές ότι οποιαδήποτε σοβαρή κι ειλικρινής μεταρρυθμιστική προσπάθεια οφείλει να εκκινήσει από τον περιορισμό της πολυνομίας. Αυτό μπορεί να συμβεί ενδεικτικά με την κωδικοποίηση των νόμων που αφορούν το ίδιο αντικείμενο και την κατάργηση αναχρονιστικών και περιττών διατάξεων. Με τον τρόπο αυτό, θα ενισχυθούν έμπρακτα η ευνομία στη χώρα αλλά κι η απαραίτητη ασφάλεια δικαίου που πρέπει να νιώθει ο πολίτης σε κάθε σοβαρή κοινωνία.

Τα ερωτήματα που αναπόφευκτα προκύπτουν είναι αφενός εάν πραγματικά θέλουμε να εξαλείψουμε την πολυνομία που συχνά εξελίσσεται σε ανομία κι αφετέρου ποιους τελικά βολεύει αυτή. Βολεύει σίγουρα το κράτος, που βρίσκει την ευκαιρία να απεκδύεται των ευθυνών του, καλυπτόμενο κάθε φορά από ένα σαθρό νομικό πολιτισμό. Ευνοεί τους παρατρεχάμενους του κρατικού-κομματικού μηχανισμού, που επωφελούνται του ασαφούς νομικού πλαισίου και λαμβάνουν το «μερίδιο» τους απ’ τη δημόσια περιουσία.

Εξυπηρετεί, επίσης, διάφορες επαγγελματικές ομάδες που αποκομίζουν έσοδα με παρασιτικό τρόπο. Έχω τη βεβαιότητα ότι, αν οι υπουργοί των τελευταίων ετών ξόδευαν την ίδια πολιτική και νομική ενέργεια που σπατάλησαν για την αποδόμηση του ήδη προβληματικού κοινωνικού κράτους και για το ζήτημα της πολυνομίας, η βελτίωση της κατάστασης σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο θα ήταν άμεση και θεαματική. Ήθελαν όμως;
 
O Λευτέρης Ζ. Λαγός είναι δικηγόρος, υποψήφιος διδάκτορας ΕΚΠΑ