Ο Γιώργος Χατζιδάκις απάντησε στον Κούγια με το Χατζιδακικό ύφος, αυτό που κληροδότησε ο Μάνος Χατζιδάκις σε μια Ελλάδα διψασμένη τότε για ένα άλλο ήθος στον πολιτισμό και στην κοινωνία.

Και κατάφερε να διαμορφώσει συνειδήσεις, να εμπνεύσει μια άλλη αισθητική, να κάνει τον κόσμο να ορίσει ένα άλλο μέτρο στη σχέση του με την τέχνη και την ίδια του τη σχέση με τον διπλανό. Με τον λόγο του – συμπεριληπτικό, ενωτικό, ουσιαστικό και συχνά πύρινο – με τη μεγάλη τέχνη του και κυρίως με την στάση του απέναντι στους ανθρώπους, τις εξουσίες και την ίδια τη ζωή.

Κούγιες υπήρχαν και τότε και «Αυριανές» που τον κρεμούσαν στα μανταλάκια. Δεν ήταν και τόσο ευρύχωρη για το μέγεθός του η εποχή, κάθε άλλο. Ωστόσο, ο Χατζιδακικός σπόρος ήταν πιο παραγωγικός, πιο γόνιμος για το αύριο μιας ολόκληρης κοινωνίας και καθώς περνούσαν τα χρόνια η ύπαρξή του μπήκε στο πάνθεον των ημίθεών μας. Των φωτεινών μας οδηγών, που υπήρξαν η ζωντανή απόδειξη πως μπορούμε να είμαστε κάτι πιο μεγάλο, πως μπορούμε να κρατήσουμε από την κληρονομιά μας μόνο τα ωφέλιμα και να καλπάσουμε προς το μέλλον με οδηγό τους νέους ανθρώπους που θα είναι πια ελεύθεροι να είναι ο εαυτός τους και εμποτισμένοι με ένα άλλο ήθος.

Ο Χατζιδάκις εμπιστεύτηκε τους νέους και τις νέες, όχι θεωρητικά μα στην πράξη. Κανείς από τη γενιά του δεν το έπραξε περισσότερο από εκείνον και κανένας ομότεχνός του από τις επόμενες γενιές δεν έδωσε τόσο χώρο χωρίς φόβο και συμπλέγματα σε νέα παιδιά (με εξαίρεση τη Μικρή Άρκτο του Π. Καρασούλου). Σε μια χώρα που και στην τέχνη, μας περισσεύουν οι καρεκλοκένταυροι, αυτή η τεράστια προσωπικότητα κατάφερε να πείσει πολλούς, πως η ιερή διεργασία της τέχνης που ανυψώνει, μπορεί να γίνει οδηγός ζωής.

Μετά το θλιβερό γεγονός με τον Κούγια, ο οποίος προκειμένου να υπερασπιστεί τον Δ. Λιγνάδη αναρωτήθηκε αν έκρυψε ποτέ ο μεγαλύτερος Έλληνας συνθέτης, ο Μάνος Χατζιδάκις, ότι η παρέα του ήταν παιδιά 15 – 16 – 17 – 18 χρονών, έριξα μια ματιά γύρω μου. Αναρωτήθηκα πόσοι και πόσες θα ταυτιστούν με τον Κούγια ή αν θέλετε, προσπάθησα να ζυγίζω πόσος Κούγιας και πόσος Χατζιδάκις μας περιβάλλει.

Κι η ζυγαριά μου δεν δικαίωσε δυστυχώς το φορτίο του μεγάλου συνθέτη.

Στις οθόνες μας έπαιζε νυχθημερόν η υπόθεση Πισπιρίγκου, υποκουλτούρα στο φουλ, φιλοκυβερνητική προπαγάνδα… τα μικρά, τα ελάχιστα, τα επικίνδυνα φαιδρά. Ο πολιτισμός, το Χατζιδακικό πνεύμα αν θέλετε, πουθενά.

Και στα  κόμματα όμως, ο πολιτισμός σχεδόν – για να μην πω απόλυτα επί της ουσίας – απών. Δεν θα σταθώ στην κ. Μενδώνη η οποία έχει καταφέρει να έχει σχεδόν σύσσωμο τον καλλιτεχνικό κόσμο απέναντί της. Θα γράψω όμως για το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης αυτό που άκουσα πριν λίγες μέρες σε μια παρουσίαση βιβλίου από την Ευγενία Λουπάκη: Στο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ δεν υπήρξε κανένα τραπέζι, καμία συζήτηση για τον πολιτισμό. Σχέδιο πολιτιστικής πολιτικής σοβαρό, πουθενά από κανέναν. Οι καλλιτέχνες εμφανίζονται ως αστροπελέκια ή ως κράχτες στα ψηφοδέλτια προεκλογικά, επιλέγονται συχνά όχι με βάση την καλλιτεχνική τους αξία ή την προσωπικότητά τους αλλά με κριτήριο την αναγνωρισιμότητά τους.

Ταυτόχρονα, κανένας πολιτικός αρχηγός, δε βάζει σε προτεραιότητα  στον λόγο του την  αισθητική και ηθική κατρακύλα στην οποία μας συμπαρασύρουν τα συμφέροντα του κάθε καναλάρχη και της παρέας του τα αποτελέσματα της απουσίας σύνδεσης του πολιτισμού με την Παιδεία. Βέβαια, πώς να μιλήσουν αν στο επίπεδο αυτό συντονίζεται συχνά και ο πολιτικός διάλογος;

Τον Σεπτέμβριο του 1987,  σε εκδήλωση στο Καλλιμάρμαρο, ο Χατζιδάκις μίλησε δημοσίως εναντίον του κιτρινισμού της εφημερίδας που «μολύνει τον ελλαδικό χώρο με αναίδεια, χυδαιότητα, τραμπουκισμό και κολακεία συμπολιτών μας».

Σήμερα διαθέτουμε περισσότερες Αυριανές από αυτές που μπορούμε να καταναλώσουμε. Κι όμως καταναλώνονται αχόρταγα, γιατί δεν φαίνεται να ενοχλεί τόσο αυτή η  αισθητική παρακμή. Γιατί οι έχοντες δημόσιο λόγο (κι εδώ θα συμπεριλάβω και αρκετούς καλλιτέχνες) δεν εννοούν τον πολιτισμό στην ευρεία του έννοια. Αλλά κυρίως γιατί όσοι-ες διαγκωνίζονται για την εξουσία, θεωρούν ότι κάνουν το χρέος απέναντι στην τέχνη με το να παρακολουθήσουν μια παράσταση στο Ηρώδειο ή στο Θέατρο Τέχνης και να ανταλλάξουν χειραψίες με τους καλλιτέχνες που τους στηρίζουν πολιτικά.

Συγγνώμη αλλά αυτό από μόνο του, αποτελεί την ταφόπλακα του Χατζιδακικού πνεύματος. Και του Θεοδωρακικού αν θέλετε.

Οπότε, προσωπικά λίγο με απασχολεί το δηλητήριο του Κούγια, αν η παρακαταθήκη του Χατζιδάκι μένει ανυπεράσπιστη.