Έγινε πολύ συζήτηση τις προηγούμενες ημέρες για μια αποστροφή σε ομιλία του Α. Γεωργιάδη, σύμφωνα με την οποία ο βασιλιάς ήταν αυτός που έκανε αληθινή αντίσταση στη χούντα. Ο αντιπρόεδρος της ΝΔ αρνήθηκε ότι δήλωσε κάτι παρόμοιο και απλώς είχε αναφέρει « επικουρικά το κίνημα του βασιλέως » μιλώντας για την αντίσταση εναντίον της χούντας. Ας ξεκινήσουμε όμως από την αρχή. Ήταν ο βασιλιάς πράγματι αντιστασιακός;

Από τις αρχές του 1967, ο βασιλιάς ετοίμαζε το δικό του πραξικόπημα. Παραθέτω τη μαρτυρία του Μπομπ Κήλυ, πολιτικού συμβούλου εκείνη την εποχή στη πρεσβεία της Αθήνας και αργότερα πρέσβη των ΗΠΑ: «Αυτό που είχε συμβεί τις εβδομάδες πριν(την 21η Απριλίου) ήταν πως ο Βασιλιάς ρώτησε τον Φίλιπς Τάλμποτ, τον πρέσβη, ποια θα ήταν η αντίδραση της κυβέρνησης των ΗΠΑ σε μια εξωκοινοβουλευτική λύση. Στην Ελλάδα, χρησιμοποιούσαμε πάντα αυτούς τους ευφημισμούς, δεν λέγαμε “στρατιωτικό πραξικόπημα”, λέγαμε “εξωκοινοβουλευτικό” ή “εξωσυνταγματικό”, εννοώντας εκτός κανονικών διαδικασιών. Ο Τάλμποτ απέστειλε το μήνυμα στην Ουάσιγκτον».

Η απάντηση της Ουάσιγκτον περνάει από διάφορα, εξαιρετικά ενδιαφέροντα κύματα, που περιγράφονται αναλυτικά στο βιβλίο μου «Μαρτυρίες για τη δικτατορία και την Αντίσταση». Τελικώς το τηλεγράφημα προς τον βασιλιά, φτάνει με την εξής μορφή, διηγείται στη συνέχεια ο Μ. Κήλυ: «Η τελευταία γραμμή που κατέληγε σε μια πολύ αρνητική φράση, “προσπαθήστε να κάνετε κάτι άλλο”, διεγράφη και στη θέση της, στο αρχικό τηλεγράφημα, έγραφαν: “η στάση μας, η αντίδρασή μας θα εξαρτηθεί απ’ τις συνθήκες”. Αυτό ήταν το μήνυμα που απεστάλη».

Ας δούμε όμως τι λέει ο ίδιος ο Φίλιπ Τάλμποτ, πρέσβης των ΗΠΑ εκείνη την εποχή: «Βέβαια, φήμες για πραξικόπημα ακούγαμε επί μήνες και εκφράζονταν ανησυχίες, καθώς πλησίαζαν οι εκλογές, ότι κάτι θα γινόταν… Του είχα επισημάνει το φόβο στρατιωτικού πραξικοπήματος. Επανήλθε αφού είχε συνομιλήσει με την στρατιωτική ηγεσία διαβεβαιώνοντάς με ότι καμία κίνηση δεν θα γινόταν πριν τις εκλογές της 28/5. .. Νομίζω ότι είχε πολύ καλά καταλάβει τη θέση μας ο Κωνσταντίνος… Την πολιτική μας θα την αποφασίζαμε βάσει του αποτελέσματος των εκλογών »

O βασιλιάς ετοίμαζε το δικό του πραξικόπημα με τους στρατηγούς, αλλά τον πρόλαβε ο Παπαδόπουλος με τους συνταγματάρχες. Ο Τζον Ντέι, επίσης διπλωμάτης στην πρεσβεία της Αθήνας εκείνη την εποχή, συνοψίζει ως εξής τη κατάσταση: «Ο (πρέσβης) Τάλμποτ είχε μιλήσει με τον βασιλιά, την άνοιξη του 1967, και του είπε, μάλιστα, ότι οι ΗΠΑ δε συμφωνούσαν με οποιαδήποτε έξω-κοινοβουλευτική κίνηση. Ο Βασιλιάς του είπε, “εντάξει, αν κερδίσει η ΕΡΕ. Αλλά αν κερδίσει το Κέντρο, θα αλλάξω την κατάσταση”. Όταν έγινε το πραξικόπημα, ο βασιλιάς, κατ’ ουσία, αποδέχτηκε τη χούντα. Όχι ευχάριστα, ίσως, αλλά ένιωσε ότι δεν είχε άλλη επιλογή».

Η ορκωμοσία της χούντας

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο βασιλιάς ήταν δυσαρεστημένος με το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου. Όχι όμως γιατί κατέλυσε το Σύνταγμα, το οποίο ήθελε ο ίδιος να καταργήσει αν δεν κέρδιζε τις εκλογές η δεξιά, αλλά επειδή είχε χάσει τη πρωτοβουλία των κινήσεων. Σύμφωνα με άλλες μαρτυρίες που υπάρχουν στο βιβλίο, η χουντική κυβέρνηση έτρεμε τον πρώτο καιρό την αντίδραση των ΗΠΑ αλλά και του βασιλιά, αν ο τελευταίος αρνείτο να την αναγνωρίσει. Προτίμησε αντίθετα να την ορκίσει, διευκολύνοντας αφάνταστα τις ΗΠΑ. Εξηγεί ο Μ. Κήλυ:

«Το γεγονός είναι πως η κυβέρνησή μας αναγνώρισε την ελληνική κυβέρνηση, επειδή ο Βασιλιάς όρκισε το υπουργικό συμβούλιο. Έχω τη φωτογραφία(της ορκωμοσίας) στους φακέλους μου.. ο Βασιλιάς βρισκόταν εκεί και τους όρκισε. Ήταν συνταγματικά νόμιμοι. Έτσι ορίζονται οι κυβερνήσεις»

Για να συμπληρώσει ο τότε Αμερικανός πρέσβης: «Επιδιώξαμε να έρθουμε σε επαφή με τον Βασιλιά την 21η Απριλίου για να μάθουμε πώς είχε η κατάσταση. Τον είδα το απόγευμα εκείνης της ημέρας και συζητήσαμε για το ότι όρκισε νέα κυβέρνηση. Είπε ότι το έκανε με δυσαρέσκεια, αλλά εκτιμούσε ότι σε άλλη περίπτωση, θα ξεσπούσε εμφύλιος στην Ελλάδα. Εφόσον αρχηγός της κυβέρνησης αυτής ήταν ο ίδιος, δεν υπήρχε στρατιωτικό πραξικόπημα, αλλά μάλλον μια νόμιμη κυβέρνηση την οποία κυοφόρησε το πραξικόπημα. ‘Ετσι φαινόταν έως τότε».

Μάλιστα ο βασιλιάς μετέχει στις συζητήσεις για τη σύνθεση της πρώτης χουντικής κυβέρνησης. Ο Νίκος Φαρμάκης, από τους βασικούς συνωμότες και στενός συνεργάτης του Παπαδόπουλου, διηγείται τις στιγμές πριν την ορκωμοσία: «Οπότε μου λέει ο Παπαδόπουλος σε προτείναμε Υπουργό Εξωτερικών και ο Βασιλεύς ο φίλος σου είπε όχι, γιατί είσαι πολύ νέος και να πας Υπουργός Δημοσίας Τάξεως… και με φώναξε ο Βασιλεύς, και οποίος ήταν στον ίδιο χώρο, και μου λέει, Νίκο, άκουσε είσαι πολύ νέος για Υπουργός των Εξωτερικών, πάρε ένα άλλο υπουργείο»

Η αντιστασιακή πράξη του βασιλιά

Η βασική αντιστασιακή πράξη του βασιλιά, μέχρι τον Δεκέμβριο του 1967, ήταν ότι δεν χαμογελούσε όταν φωτογραφιζόταν με την πρώτη χουντική κυβέρνηση. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Παπαδόπουλος εξαγριώθηκε όταν ο βασιλιάς προσπάθησε τότε να τον ανατρέψει, με ένα αντικίνημα τόσο κακά οργανωμένο που ακόμη και οι πέτρες γνώριζαν την ημερομηνία που θα ξεσπούσε. Δεν θα παραθέσω εδώ τις γαργαλιστικές λεπτομέρειες, αλλά τι επεδίωκε να πετύχει ο βασιλιάς, σύμφωνα με τον Μ. Κήλυ:

«Δεν μου έδωσε πολλές επιχειρησιακές λεπτομέρειες, απλώς ότι ο Βασιλιάς αποφάσισε πως η κατάσταση δε λειτουργεί και πως πρέπει να γίνει αλλαγή της κυβέρνησης. Και ότι θα το αναλάβει ο ίδιος και έχει την υποστήριξη όλου του πολιτικού φάσματος, ή του μεγαλύτερού του τμήματος. Η ιδέα ήταν η διακυβέρνηση να παραδοθεί στους στρατηγούς, όχι στους πολιτικούς, κατά το τουρκικό μοντέλο, για κάποιους μήνες, έως ότου ετοιμάσουν το τοπίο για εκλογές»

«Εάν πετύχαινε το αντί-πραξικόπημα », συμπληρώνει ο Τζων Ντέι, «θα σχηματιζόταν μεταβατική κυβέρνηση για να σχεδιάσει το καινούργιο Σύνταγμα. Αυτό θα διαρκούσε ένα χρόνο, δύο, με εξουσία, όχι δικτατορική, αλλά έστω, μη-κοινοβουλευτική». Μέχρι δηλαδή να αλλάξει ο συσχετισμός και να μην πάρουν οι Παπανδρέου την εξουσία.

Πράγματι, στην επίμαχη πρόσφατη ομιλία του, ο Α. Γεωργιάδης δεν ανέφερε τον βασιλιά ως τον μοναδικό αντιστασιακό. Η είδηση ούτε μεταδόθηκε ούτε αναπαρήχθη σωστά. Από αυτή την άποψη έχει δίκιο να διαμαρτύρεται και δικαιούται επανόρθωσης. Αλλά πριν αναλάβει τη θέση του αντιπροέδρου, είχε υιοθετήσει τόσες φορές τις θέσεις της χούντας ώστε παρόμοιες αποστροφές  να ακούγονται φυσιολογικές. Παραθέτω ορισμένες από αυτές:

«Δεν αντέχω τα παραμύθια, δεν υπήρξε ούτε ένας νεκρός στο Πολυτεχνείο», «Επί χούντας η δραχμή ήταν ισχυρό νόμισμα», «το πολυτεχνείο είναι ο μύθος επί του οποίου στήθηκε η ιδεολογική ηγεμονία της αριστεράς», χώρια το κορυφαίο ότι επί χούντας, μιας διοίκησης από τις πιο διεφθαρμένες και ανίκανες που είχε ποτέ η χώρα,  η οικονομία «ήταν κούκλα», την οποία κατέστρεψε μάλιστα η μεταπολιτευτική «σοσιαλμανία» του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Πρόκειται για απόψεις που αντιστρέφονται την ιστορία και τις θέσεις  της ΝΔ και της συντηρητικής παράταξης, που έχει το δικό της σεβαστό μερίδιο στην αντιδικτατορική αντίσταση. Για αυτό είναι καλύτερα ο κ. Γεωργιάδης να αποφεύγει να αναφέρεται στη δικτατορία, γιατί εύκολα παρεξηγείται. Στο σπίτι του κρεμασμένου δεν μιλάνε άλλωστε για σχοινί.

ΥΓ Το βιβλίο παρουσιάζεται σήμερα στα Βριλήσσια και η μάχη της μνήμης ενάντια στη λήθη συνεχίζεται με τις εκθέσεις για τον λιμό της Αθήνας. Οι « Μαρτυρίες για την δικατορία και την Αντίσταση » θα παρουσιαστούν στις αρχές Νοεμβρίου στη Χανιά, το Ηράκλειο και τον Αγιο Νικόλαο Κρήτης.

• Ο «Άγνωστος Λιμός της Αθήνας» και οι «Μαρτυρίες από την Δικτατορία και την Αντίσταση» στα Βριλήσσια
• Ο «Άγνωστος Λιμός της Αθήνας» στο Βόλο