Κατά την διαβούλευση για το νομοσχέδιο του Υπουργείου πολιτικής Προστασίας και Κλιματικής Αλλαγής ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Εργαζομένων στο ΕΚΑΒ, Χρήστος Αγγελίδης, παρουσίασε την παρακάτω εισήγηση…

Η συζητούμενη νομοθετική πρωτοβουλία έρχεται να καλύψει ένα κενό ιατρικά υποστηριζόμενης διάσωσης το οποίο οι άνθρωποι των επειγόντων έχουμε γνωρίσει καλώς σε όλη του την τραγικότητα. Περιστατικά σαν του αδικοχαμένου Ερμή Θεοχαρόπουλου στα Τζουμέρκα τον Γενάρη είναι σχετικώς σπάνια ωστόσο συγκλονίζουν επειδή ακριβώς αφορούν νέους κι υγιείς συνανθρώπους, που χάνονται σχεδόν αβοήθητοι κατά την διάρκεια μιας δραστηριότητας αναψυχής.

Από την σκοπιά της Πολιτείας ως σύνολο, η ανεπάρκεια αυτή νοείται ως μια υστέρηση από τις αναπτυγμένες τουριστικά κι υγειονομικά χώρες, την οποία αναγνωρίζει κι επιχειρεί να καλύψει.Οπότε για τον σκοπό δύσκολα θα μπορούσε κανείς να έχει αντίρρηση.

Η δε παράδοξη «ευκαιρία» της αξιοποίησης ενός τέτοιου γεγονότος που ευαισθητοποίησεκαι κινητοποίησε, έτσι ώστε να καλυφθεί ένα χρονίζον κενό δεν είναι πρωτοφανής αναναλογιστεί κανείς ότι ακόμη και διεθνή προγράμματα (πχ  ATLS) ξεκίνησαν με παρόμοιες αφορμές. Κι από ότι φάνηκε από την οικουμενική επιτυχία τους τίποτε δεν είναι πιο ισχυρό από μιαιδέα που η ήρθε η ώρα της να πραγματοποιηθεί!

Ωστόσο δράττομαι της ευκαιρίας να τονίσω ότι η υστέρηση αυτή δεν είναι παρά μια μόνο εκδήλωση μιας ευρύτερης βραδυπορίας της χώρας στα θέματα επείγουσας προνοσοκομεικής βοήθειας και περίθαλψης. Είναι κοινή γνώση ότι μεγάλες περιοχές της χώρας όντας πλήρως ή μερικώς ακάλυπτες από το ΕΚΑΒ μειονεκτούν ευρισκόμενες πρακτικώς στην προ ΕΣΥ εποχή.

Αυτό που ίσως δεν είναι κοινή γνώση είναι ότι οι αεροδιακομιδές του ΕΚΑΒ είναι αυστηρά δευτερογενείς δηλαδή γίνονται μόνο από και προς υγειονομικό σχηματισμό. Δεν υπάρχει δηλαδή καμία δυνατότητα να κληθεί το εναέριο 166, ας το ονομάσουμε έτσι, σε περιοχές όπου δεν μπορεί να φθάσει η βοήθεια με τροχοφόρο ή όπου αυτή πρόκειται να φθάσει σε χρόνο μη εύλογο, προκειμένου να παραλάβει τον ασθενή πρωτογενώς μια ιατρική πτήση.

Οι καταγόμενοι από νομούς είτε νησιωτικούς είτε διαθέτοντες ορεινούς οικισμούς βουλευτές είναι σίγουρα εξοικειωμένοι με το γεγονός ότι υπάρχει ένα κομμάτι Ελλάδας που ζει πίσω από τον ήλιο από την άποψη της επείγουσας προνοσοκομειακής. Τι γίνεται σήμερα σε τέτοιες περιπτώσεις; Σήμερα, το κενό «καλύπτει» η Πολιτική Προστασία με πτήσεις όμως μη στελεχωμένες υγειονομικά (ιατρός-διασώστες) που σημαίνει ότι η όποια παροχή ιατρικής βοήθειας ξεκινά μόνο με την άφιξη του ελικοπτέρου στο αεροδρόμιο υποδοχής όπου περιμένει κάποιο ασθενοφόρο του ΕΚΑΒ.

Αυτό σημαίνει ότι στην τραγική θέση του νεαρού Ερμή βρίσκονται καθημερινά κάποιοι Έλληνες, συνήθως γηραλέοι και πολιτικά μη δυνάμενοι να φέρουν το δράμα τους στο επίκεντρο της δημοσιότητας. Αυτοί δεν πέφτουν θύματα κάποιας ριψοκίνδυνης δραστηριότητας αναψυχής αλλά της επιλογής τους να κατοικούν ακόμη στον μακρινό τόπο καταγωγής τους. Η έλλειψη πρωτογενών αεροδιακομιδών (απ’ ευθείας από τον τόπο του συμβάντος) μας διαφοροποιούν αισθητά από τις προηγμένες χώρες της ΕυρωπαϊκήςΈνωσης που διαθέτουν τεράστιους τέτοιους στόλους, αν και το οδικό τους δίκτυο και το γεωγραφικό τους ανάγλυφο είναι συνήθως πολύ πιο βολικό από το ελληνικό.

Επιπλέον από αναπτυξιακή άποψη, ακόμη κι αν αυτό δεν αποτελεί λόγο μετανάστευσης των λιγοστών ηλικιωμένων κατοίκων τους αποτελεί σίγουρα σοβαρό αντικίνητρο παραμονής ή επανεγκατάστασης νεότερων ανθρώπων, ιδιαιτέρως με μικρά παιδιά. Μια προσπάθεια δημιουργίας βάσης πρωτογενών αεροδιακομιδών είχε συζητηθεί μόνο στην Κρήτη προ της δεκαετίας των μνημονίων (περίοδος 2010-1011).

Απέναντι στην υφιστάμενη κατάσταση λειτουργούν οι αεροπορικές βάσεις του ΕΚΑΒ στην Ελευσίνα (κεντρική), στην Ρόδο , στην Σύρο και στο Άκτιο. Οι δύο τελευταίες με σοβαρά προβλήματα από την έλλειψη διαθεσιμότητας μέσων με πιο χαρακτηριστική περίπτωση το Άκτιο όπου διατίθεται για τις ιατρικές πτήσεις όλης της Δυτικής Ελλάδας ένα ελικόπτερο μονοκινητήριο κατασκευής της εποχής του Βιετνάμ (κυριολεκτώ). Σημειώστε ότι αυτό δεν άλλαξε από την άνοιξη του2019, όταν ξεκίνησε εκ των ενόντων η λειτουργία της βάσης. Πολύ περισσότερο έχουν πάψει οριστικά να λειτουργούν οι βάσεις Θεσσαλονίκης και Λέσβου που είχαν λειτουργήσει στο παρελθόν.

Σημειώστε ότι εδώ μιλάμε και για τις εκτελούμενες συνήθεις δευτερογενείς αεροδιακομιδές του ΕΚΑΒ, που τόσο γνωστές έγιναν πρόσφατα με τις κάψουλες κατά την διάρκεια της πανδημίας. Πως σας φαίνεται άραγε αυτό, ακούγοντας τον προγραμματισμό του συζητούμενου ν/σ για έξι νέες βάσεις ελικοπτέρων διάσωσης ανά την Ελλάδα; Σίγουρα θα σας ακούγεται κάπως άνισο κι ασύμμετρο το να προτεραιοποιείται τόσο έντονα η δραστηριότητα αυτή προφανώς όχι σε συνάρτηση με το πόσο πιεστική και μαζική είναι η ανάγκη αλλά μάλλον σε αναλογία με το ποιος είναι ο επισπεύδων Οργανισμός. Ίσως οι επιφυλάξεις αυτές να σας είναι ήδη γνωστές από το Υπ. Υγείας ή τη Διοίκηση του ΕΚΑΒ, αλλιώς τα μαθαίνετε πρώτη φορά από τον συνδικαλιστικό φορέα των εργαζομένων στο αντικείμενο.

Μια δεύτερη παρατήρηση επιστημονικού χαρακτήρα αφορά τον χαρακτήρα υψηλής εξειδίκευσης που χαρακτηρίζει τις υπηρεσίες που πρόκειται να παρασχεθούν. Πως θα σας φαινόταν άραγε μια ιδέα να λειτουργήσει μια ΜΕΘ σε ένα ορεινό Κέντρο Υγείας; Προφανώς θα θεωρείτο τελείως ανορθολογική, δεδομένου ότι το περιβάλλον της ΜΕΘ προυποθέτει έναν ολόκληρο όγκο επί του οποίου έρχεται κι επικάθεται η ΜΕΘ ως κορωνίδα. Πως φαντάζεται λοιπόν κανείς την αποτελεσματική οργάνωση τέτοιων δεξιοτήτων και γνώσεων σαν τις συζητούμενες, από μια Υπηρεσία που το αντικείμενό της δεν της επιτρέπει να διακρίνει καν μεταξύ σκωληκοειδίτιδας κι αμυγδαλίτιδας;

Η θεμελίωση εν κενώ μιας τόσο ειδικής ιατρικής δραστηριότητας θα είναι επισφαλής και θα έχει αξεπέραστα προβλήματα ανάπτυξης. Πρακτικώς θα λειτουργήσει ισοβίως με δάνεια και ξένα μοσχεύματα επιστημονικής γνώσης δεδομένου ότι αυτή δεν θα παράγεται ενδογενώς. Οπότε η ιατρική πλευρά θα έπρεπε να αφορά αποκλειστικά στο ΕΚΑΒ στα πλαίσια της ήδη νομοθετημένης συνεργασίας του με τις άλλες υπηρεσίες που συντονίζονται από τοΥπουργείο Πολιτικής Προστασίας. Αυτή η δημιουργία πανσπερμίας ιατρικών υπηρεσιών μπορεί να απλοποιεί τα πράγματα διοικητικά ωστόσο επιστημονικά είναι ασύμφορη και φοβούμαι αδύνατη.

Η τρίτη παρατήρηση θα ξεκινήσει από έναν σχολιασμό της covid επικαιρότητας. Θα έχετε ίσως προσέξει την παράδοξη είδηση επιστημονικών συνεδρίων για την covid 19 που διοργανώνονται από ιδιωτικά νοσηλευτήρια που δεν έχουν  την εμπειρία νοσηλείας ουδενός τέτοιου ασθενούς. Κατ’ αναλογίαν, η αναζήτηση στην εσωτερική αγορά τεχνογνωσίας για υπηρεσίες εναέριας προνοσοκομειακής ιατρικής δεν μπορεί να παρακάμψει τον μοναδικό φορέα που ασκεί κάτι τέτοιο στη χώρα επί πολλές δεκαετίες! Απευθυνόμενη σε «ειδήμονες» που θα λειτουργούν όχι στη βάση αληθινής πείρας αλλά του περίφημου copy-paste που συχνά σε αυτές τις περιπτώσεις γίνεται κλόπυ-paste. Μάλλον σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να προσφύγει κανείς για κάτι παραπάνω, αποκλειστικά σε άλλες κρατικές υπηρεσίες και με την σαφή πρόβλεψη μετάγγισης της σχετικής τεχνογνωσίας σε εύλογο χρόνο στην αντίστοιχη ελληνική υπηρεσία.

Μια τελευταία παρατήρηση αφορά στην εμπειρία του ΕΚΑΒ με τη χρήση υπηρεσιών της Πολεμικής Αεροπορίας αλλά και του Λιμενικού όσον αφορά τα πλωτά ασθενοφόρα. Θα ήταν ίσως καλύτερα ακόμη και αν τα τροχοφόρα μας μπορούσαν να καλυφθούν τεχνικά από μια εκτός ΕΚΑΒ ειδική υποστήριξη αν και λόγω της πανελλήνιας διασποράς αυτό είναι αδύνατο. Ωστόσο το παράδειγμα της πλοήγησης, συντήρησης επισκευής κλπ των μέσων υπ’ ευθύνη της ΠΑ ή του Λιμενικού οδηγεί σε πιο καλά λειτουργικά αποτελέσματα και σε ασύγκριτα υψηλότερη ασφάλεια επιχειρήσεων (πτήσεων και πλόων) από το ν’ ακολουθούσαμε το μοντέλο άλλων υπηρεσιών που διαθέτουν έναν«αυτοτελή» και καθετοποιημένο στολίσκο η καθεμιά τους.

Στην δική μας εμπειρία η διακλαδικότητα μας απάλλαξε από αξεπέραστα προβλήματα κι επιβλήθηκε από το βαρύ ιστορικό της πτώσης των τριών ελικοπτέρων του ΕΚΑΒ με τραγικά θύματα τους εργαζομένους αλλά και τους διακομιζομένους.

Συμπερασματικά, θεωρώ τη δημιουργία ενός τόσο πλούσιου δικτύου αεροδιακομιδών ως ευκταία αλλά ταυτοχρόνως θεωρώ αδιανόητο το να μην συναρθρωθεί με τις υφιστάμενες λειτουργίες κι ανάγκες. Επίσης θεωρώ τη σύλληψη δημιουργίας μιας ξεχωριστής ιατρικής υπηρεσίας ως επισφαλή λύση, την δε αναζήτηση τεχνογνωσίας επείγουσας προνοσοκομειακής, τουλάχιστον εντός ελληνικών δεδομένων, μάλλον προσχηματική.

Τέλος σας κατέθεσα ήδη και την ημετέρα εμπειρία υπέρ της διακλαδικότητας και της μη ανάμιξης μιας ιατρικού χαρακτήρα και σκοπού υπηρεσίας με τα πολύπλοκα προβλήματα των εναέριων κι άλλων τυχόν απαιτούμενων μέσων όπως ίσως υποδεικνύουν γραφειοκρατικές κι άλλες προσεγγίσεις που επιχειρηματολογούν υπέρ της αυτοτέλειας.

* Ο Χρήστος Αγγελίδης είναι διασώστης (προέδρος της Π.Ο.Π. ΕΚΑΒ)