Δεν μου έχει, δυστυχώς, δοθεί η χάρις της τυφλής πίστης σε μια Ανώτερη Δύναμη για να επιλύω τις μεταφυσικές μου αγωνίες. Και το εννοώ το «δυστυχώς» γιατί πολλές φορές ζηλεύω τους ανθρώπους που πιστευουν – σε ο,τι κι αν πιστεύουν – αφού έχουν κάπου να βασιστούν, κάπου να εναποθέσουν τους πόνους, τους φόβους και τις ανησυχίες τους. Με καταδυναστεύει ο ορθολογισμός μου  – παρόλο που έχει και τις ανατολίτικες επιδράσεις του, δεν θα το αρνηθώ – αλλά και η άρνηση μου να αποδεχτώ την οργανωμένη θρησκεία και τους τρόπους με τους οποίους εκφράζεται αυτή.

Είναι όμως αλήθεια ότι το θεμελιακό εκείνο ερώτημα, πάνω στο οποίο βασίζονται όλες οι θρησκείες του κόσμου, η μια κοινή αγωνία που τις ενώνει όλες μεταξύ τους αλλά και ωσμωτικά με την τέχνη και την δημιουργία, το ερώτημα που μας βασανίζει την κάθε στιγμή της ύπαρξης μας και καθορίζει τον τρόπο που επιλέγουμε να ζούμε, με λίγα λόγια η σχέση μας με τον θάνατο, έχει χαρίσει στην ανθρωπότητα το μεγαλύτερο δώρο: την Τέχνη σε όλες της τις πολυδιάστατες και «θεϊκές» μορφές. Και σε αυτήν την Τέχνη, είτε θρησκευτική είτε κοσμική, έχω εναποθέσει εγώ τις πολλές υπαρξιακές μου ανησυχίες. Και μέσα από αυτήν προσπαθώ να πορευτώ παρόλο που η δύναμη της είναι πιο εγκόσμια ίσως από την δύναμη της πίστης.

Όπως και να ‘χει είμαι και σε μια ηλικία που η ίδια η ζωή μου έχει μάθει κάποια πράγματα, θέλοντας και μη, και δεν αποτελεί πια η Τέχνη το μοναδικό – ούτε καν το κυρίαρχο τολμώ να πω – έναυσμα ενδοσκόπησης και φιλοσοφικής ενατένισης και ανάλυσης. Οι αληθινές εμπειρίες έρχονται και κάθονται, άλλοτε γλυκά κι άλλοτε βίαια, πάνω στα έμμεσα «βιώματα» που στα εφηβικά και μετεφηβικά μου χρόνια έπλαθαν την ύπαρξη μου μέσα από την ποίηση, την λογοτεχνία και την Τέχνη γενικότερα, άλλοτε προσγειώνοντας με στα βαθειά κι άλλοτε επιτρέποντας μου μια δεύτερη «ωριμότερη» ανάγνωση σε πράγματα που κάποτε αγάπησα ή και μίσησα.

Όμως η πίστη και η τέχνη αλλά και η πιο καθημερινή και βιωματική πραγματικότητα έχουν έναν άλλον κοινό παρανομαστή: όλες καταλήγουν στο ίδιο ασφαλές και αναπόδραστο συμπέρασμα. Ασφαλές και πιθανά μοναδικό όσο κι αν είναι τόσο τρομαχτικά απλό και αυτονόητο: η ζωή είναι και σύντομη και απροσδόκητη. Φτάνει στο τέλος της χωρίς να καταλάβεις καλά καλά πως πέρασε και κανείς, μα κανείς, δεν παίρνει τίποτα μαζί του από την άλλη μεριά. Και για τους μεν τυχερούς που πιστεύουν στον Θεό, τον Αλλάχ ή τον Βούδα υπάρχει η μετα θάνατον ζωή που «δικαιώνει» με διάφορους τρόπους την γήινη ύπαρξη, για δε τους υπόλοιπους ο δρόμος τελειώνει εδώ.

Ακόμα και η νεκρώσιμη Ακολουθία της Ορθόδοξης εκκλησίας όμως – πολλά κείμενα της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης αποτελούν λογοτεχνικά και φιλοσοφικά διαμάντια ανεξάρτητα από την θεολογική τους διάσταση – το λέει καθαρά για όποιον θέλει να το ακούσει:

Και είδον τα οστά γεγυμνωμένα και είπον: άρα εστί Βασιλεύς ή Στρατιώτης, πλούσιος ή πένης, δίκαιος ή αμαρτωλός;

Θυμάμαι τον πατέρα μου – ανάμεσα στα πολλά και διάφορα που έλεγε – να μου αναφέρει πάντα αυτή τη φράση όποτε ήθελε να μου τονίσει ότι ούτε η κοινωνική θέση, ούτε τα λεφτά ούτε καν η ηθική δεν έρχονται μαζί σου όταν πεθάνεις. Είναι αλήθεια ότι σε αυτό το δείγμα αψογης ρητορικής αποστροφής οι Πατέρες της Εκκλησίας έχουν πιάσει το θέμα της υπαρξης σε όλες της τις εκφάνσεις: εξουσία/κοινωνική θέση, πλούτος/οικονομική θέση και ηθική. Το τρίπολο αυτό που καθορίζει πως επιλέγουμε να ζήσουμε τη ζωή μας και πως να αντιμετωπίσουμε τα διλήμματα και τις προκλήσεις της. Κι όσο αυξάνονται οι άνθρωποι που φεύγουν από την ζωή μου – αλλά και άνθρωποι που υπήρξαν καθοριστικοί για μένα γενικότερα – τόσο περισσότερο αντιλαμβάνομαι ότι καθημερινά ξεχνάω πόσο ασήμαντα είναι πολλές φορές τα πράγματα που κυνηγάω με αγωνία και πόσο  μάταιες είναι οι επιδιώξεις μου αυτές.  Και συνειδητοποιώντας το προσπαθώ, με πολλά λάθη και πισογυρίσματα άπειρα, να το διορθώσω. Η μόνη μου παρηγοριά στην καθημερινή αποτυχία να επικεντρωθώ μόνο σε ουσιαστικά και σημαντικά πράγματα είναι το γεγονός ότι κάποιοι είναι πολύ χειρότεροι από εμένα και δεν φαίνεται καν να τους απασχολεί.

Βλέποντας μάλιστα την τραγική αγωνία ορισμένων πολιτικών μας να κρατηθούν με τα νύχια και τα δόντια στην εξουσία που τόσο επόθησαν και που φοβούνται τώρα μήπως χάσουν, παρατηρώντας την σχεδόν διονυσιακή λάμψη που τους χαρίζει αυτή η δύναμη, ο πλούτος και η διαπλοκή που τρέμουν μήπως αποχωριστούν αναρωτιέμαι τι είναι αυτό που τους παρακινεί με τόσο μένος δεδομένου του πεπερασμένου της ανθρώπινης ύπαρξης; Η πίστη ότι προσφέρουν έργο στον τόπο, η αφροδισιακή έλξη της εξουσίας, τα λεφτά ή η δύναμη; Τεράστιο θέμα από αρχαιοτάτων χρόνων δεν έχω την ψευδαίσθηση ότι θα απαντηθεί εδώ. Απλά θα τους προτείνω, όπως και νάναι, να ακούσουν με λίγη προσοχή τα λόγια της Ακολουθίας στην επόμενη κηδεία που θα πάνε κι ακόμα κι αν δεν είναι θρησκευόμενοι, όπως δεν είμαι εγώ, ας την λάβουν υπόψη τους μήπως και «φωτιστούν» έστω και έτσι έστω και λιγο…