Η πρόσφατη συμφωνία για την έναρξη διαπραγματεύσεων για την παροχή ενός τρίτου πακέτου στήριξης της χώρας μας αποτελεί προϊόν πίεσης των δανειστών, ιδιαίτερα της Γερμανίας και των δορυφόρων της. Η σκληρότητα των προαπαιτούμενων μέτρων προκαλεί, αφενός μεν δέος στους Έλληνες πολίτες για τα πρόσθετα οικονομικά βάρη που καλούνται να επωμισθούν κατά τα επόμενα χρόνια, δίχως να διαγράφεται στον ορίζοντα έστω και η παραμικρή ελπίδα βελτίωσης, αφετέρου δε εγείρονται στους κύκλους εγκεκριμένων οικονομολόγων εύλογες αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα των οικονομικών μέτρων.

Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η πόλωση που προκλήθηκε από την σκληρή στάση και ρητορική της Γερμανίας απέναντι στο ελληνικό πρόβλημα χρέους με αποκορύφωμα την προβληματική, από απόψεως ευρωπαϊκού δικαίου, πρόταση περί GREXIT.

Την περίοδο που διαδραματίζονταν τα παραπάνω, και πιο συγκεκριμένα την 1η Ιουλίου, γιορτάσθηκε στη Γερμανία, με ιδιαίτερη λαμπρότητα, η 25η επέτειος της Γερμανικής Νομισματικής Ενοποίησης με την εισαγωγή του γερμανικού μάρκου στην πρώην Ανατολική Γερμανία (DDR). Ως γνωστό το γεγονός αυτό, λίγους μήνες αργότερα, συνέβαλε καθοριστικά στην επανένωση της Γερμανίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συναλλακτική ισοτιμία που επιλέχθηκε για την ανταλλαγή ενός γερμανικού μάρκου προς το αντίστοιχο της πρώην Ανατολικής Γερμανίας.

Παρά τις προειδοποιήσεις των οικονομολόγων και της πανίσχυρης Bundesbank και προκειμένου να σταματήσει η αθρόα φυγή πολιτών από την Ανατολική πλευρά προς την Δυτική, ελήφθη η πολιτική απόφαση μετατροπής των μισθών με την ισοτιμία ένα προς ένα (1:1) και αντίστοιχα των αποταμιεύσεων ένα προς δύο (1:2). Η εισαγωγή του μάρκου ως ενιαίου νομίσματος αφαίρεσε από τη πρώην Ανατολική Γερμανία την βαλβίδα εκτόνωσης της πίεσης με τη μορφή μεταβαλλόμενων συναλλακτικών ισοτιμιών με αποτέλεσμα την τεράστια απόκλιση των φυγόκεντρων δυνάμεων, όπως μισθοί, τιμές και παραγωγικότητα, η οποία οδήγησε στο κλείσιμο  μεγάλου αριθμού των επιχειρήσεων και, συνεπεία αυτού, στη μεγάλη αύξηση της ανεργίας.

Παρά το αρχικό οικονομικό και κοινωνικό σοκ διατηρήθηκε η κοινωνική συνοχή και σε βάθος δεκαετίας οι δείκτες ανταγωνιστικότητας παρουσίασαν σταδιακά αισθητά σημάδια βελτίωσης. Αυτό επετεύχθη χάρη στη Δημοσιονομική Ένωση, η οποία δημιουργήθηκε παράλληλα προς τη Νομισματική Ένωση και επέτρεψε, σύμφωνα με το Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικής Έρευνας του Βερολίνου, τη μεταφορά κονδυλίων ύψους 1.500 δισ. ευρώ.

Η χώρα μας παρουσιάζει παρόμοια διαρθρωτικά προβλήματα με την πρώην Ανατολική Γερμανία. Η παρατεταμένη κρίση χρέους της Ελλάδας αποτελεί την ακραία έκφανση της αναποτελεσματικής λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης και των διαρθρωτικών προβλημάτων της οικονομίας, περιορίζοντας έτσι τη θέση της στο διεθνή ανταγωνισμό. Τρέφουν, όμως, τραγικές και επικίνδυνες αυταπάτες όσοι φέρνουν στο προσκήνιο και συντηρούν τη συζήτηση περί GREXIT, ως μοναδική λύση, προκειμένου να καταστεί η οικονομία πάλι ανταγωνιστική. Το πρόβλημα της χώρας μας, με εξαίρεση τον τομέα του τουρισμού, είναι η έλλειψη εκείνων των προϊόντων και υπηρεσιών, τα οποία θα τύχουν της ανάλογης ζήτησης στις διεθνείς αγορές. Κατόπιν τούτου, η επιστροφή στη δραχμή και η όποια υποτίμησή της δε θα τη βοηθήσει, όπως εκτιμά ο κ. Marcel Fratzscher, πρόεδρος του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικής Έρευνας του Βερολίνου.

Ανεξάρτητα των όποιων μνημονιακών της υποχρεώσεων και της παραμονής της στην ευρωζώνη, η Ελλάδα οφείλει, να διαβεί το δύσκολο δρόμο των μεταρρυθμίσεων, oι οποίες θα την επαναφέρουν σε ρυθμούς ανάπτυξης. Η Ελληνική κρίση ανέδειξε, επιπλέον, τις λειτουργικές αδυναμίες της ευρωζώνης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να εκλάβει την τρέχουσα κρίση ως ευκαιρία για την περαιτέρω εμβάθυνση και ολοκλήρωση της Νομισματικής Ένωσης, τα θεμέλια της οποίας ετέθησαν την 1η Ιουλίου 1990 με την κατάργηση των ελέγχων στη διακίνηση κεφαλαίων. Απαιτείται, περαιτέρω, η ολοκλήρωση της τραπεζικής ενοποίησης που ξεκίνησε στα τέλη του προηγούμενου έτους, της ενιαίας αγοράς με αιχμή του δόρατος την προώθηση της ενοποίησης των κεφαλαιαγορών και τέλος η ενοποίηση των χρηματαγορών. Η γερμανική εμπειρία με τη δημιουργία ενός κοινού νομίσματος μπορεί να αποτελέσει οδηγό σύγκλισης και ενοποίησης των πλέον διαφορετικών οικονομικών συστημάτων.

Η αντιμετώπιση της παρούσας κρίσης στην ευρωζώνη δεν μπορεί να αναζητηθεί στην επανεθνικοποίηση των πολιτικών επιλογών και πρακτικών. Τα αποτελέσματα αυτών των δοκιμών είναι γνωστά. Άλλωστε, το μέγεθος και η πολυπλοκότητα των συναλλαγών καθιστούν επικίνδυνες τέτοιες επιλογές. Εκτός εάν, το πιθανό GREXIT προσομοιάζει με την πρώτη πυρηνική δοκιμή των Αμερικανών που πραγματοποιήθηκε με επιτυχία την 16η Ιουλίου του 1945 σ’ ένα ερημικό οροπέδιο του Νέου Μεξικού. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά στην ανθρωπότητα. 

* O Αλέξανδρος Τσερκέζης, Οικονομολόγος, Διδάκτωρ Οικονομικών Επιστημών τού Πανεπιστήμιου της Φρανκφούρτης