Τον Ιούνιο του 2008, το Κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς είχε πραγματοποιήσει Βαλκανική Διάσκεψη στη Θεσσαλονίκη και μία από τις προτάσεις του ΣΥΝ, που είχε εντάξει στο πρόγραμμα δράσης του για την περιοχή μας, ήταν η ανάληψη πρωτοβουλίας για την εκπόνηση – «από τα πάνω» και «από τα κάτω» – μιας Βαλκανικής Οικολογικής Χάρτας, της οποίας την τήρηση θα μπορούσε να αναλάβει ένα διαβαλκανικό κέντρο με έδρα τη Θεσσαλονίκη.

Το πρόβλημα της προστασίας του περιβάλλοντος στα Βαλκάνια είναι από τα πλέον σοβαρά της περιοχής, της οποίας οι χώρες και οι λαοί συνδέονται με ισχυρότατους δεσμούς αλληλεξάρτησης και με κοινούς αγώνες για την ανεξαρτησία, την ειρήνη και την κοινωνική δικαιοσύνη. Στη Βαλκανική δεν υπάρχει μόνο η παράδοση που τη θέλει «πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης», ούτε πρέπει να θεωρείται η περιοχή αυτή «πίσω αυλή» της Ευρώπης  από τις κυρίαρχες δυνάμεις της ηπείρου μας.

Από την άποψη της ιστορίας, του πολιτισμού και του φυσικού της πλούτου, η Βαλκανική θα μπορούσε να αποτελεί «βιτρίνα» της Ευρώπης.   Μια σπουδαία συγγραφέας της Βουλγαρίας, η Μαρία Τοντόροβα, γράφει σε ένα βιβλίο της «Imagining  the Balkans»,  «Για μένα τα Βαλκάνια είναι ωραία, προφανώς για συναισθηματικούς λόγους, αλλά και για διανοητικούς, ακόμα για και αισθητικούς. Με συναρπάζει η πολυμορφία και η πολυπλοκότητα και σχεδόν δεν υπάρχει τόπος και ιστορία με εντονότερα αυτά τα στοιχεία από ό,τι τα Βαλκάνια».

Κάποιοι στην Ελλάδα –ίσως και σε άλλες χώρες των Βαλκανίων – υποτιμούν τα θέλγητρα της περιοχής, στα οποία αναφέρεται η Τοντόροβα. Μας λένε ότι πρέπει να αποποιηθούμε την βαλκανικότητα  και να γίνουμε «Ευρωπαίοι στα Βαλκάνια», χωρίς να διευκρινίζουν επαρκώς τι είδους  «ευρωπαίοι»  καλούμαστε να γίνουμε.  Διότι αν πρόκειται για  ευρωπαίους που εμπνέονται από τις ιδέες  της Γαλλικής Επανάστασης ή ευρωπαίους πουπερασπίζονται τις κοινωνικές κατακτήσεις των εργαζομένων, που εμπεριέχονται στο λεγόμενο «Ευρωπαϊκό Κοινωνικό  Μοντέλο», ουδεμία αντίρρηση.

Αν πρόκειται να γίνουμε «ευρωπαίοι» με την έννοια ότι θα διεκδικήσουμε νέα δικαιώματα για τον 21ο αιώνα ή ότι θα εμπλουτίσουμε  την πολιτική μας κουλτούρα και δράση, με τις ριζοσπαστικές και αμεσοδημοκρατικές ιδέες της Οικολογίας – που άνοιξαν κυρίως στη Δυτική Ευρώπη από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 – ευπρόσδεκτή η παραίνεση.

Να, λοιπόν, που το κόμμα της Ευρωπαϊκής Αριστεράς έρχεται να μας προτείνει ένα τρόπο για να «γίνουμε Ευρωπαίοι στα Βαλκάνια, διεκδικώντας μια Βαλκανική Οικολογική Χάρτα.

«Η θέση μας για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την προϊούσα περιβαλλοντική αλληλεξάρτηση – λέει το τελικό ντοκουμέντο της Βαλκανικής Διάσκεψης του 2008 –  επιτάσσει την εντατικοποίηση της συνεργασίας στα πεδία της οικολογικής προστασίας, της ενεργειακής πολιτικής και της βιοποικιλότητας. Το ΚΕΑ διεκδικεί την προώθηση νέων στρατηγικών εξοικονόμησης ενέργειας, και τον αναπροσανατολισμό της παραγωγής ενέργειας στη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας αντί για τη δημιουργία νέων πυρηνικών εργοστασίων. Χρειαζόμαστε την ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των φορέων που αναπτύσσουν δράση στον τομέα του περιβάλλοντος. Προς αυτή την κατεύθυνση, θέλουμε να συνεργαστούμε με οργανώσεις, οι οποίες δραστηριοποιούνται στο πεδίο της οικολογίας.  Γι’ αυτό, προτείνουμε να συνεργαστούμε όλοι μαζί για τη δημιουργία μιας Βαλκανικής Οικολογικής Χάρτας».

Δεδομένου ότι  τις τελευταίες εβδομάδες έχουν προκύψει σοβαρά προβλήματα για την Βουλγαρία, την Τουρκία και την Ελλάδα από την υπερχείλιση του Έβρου – όπως κάθε χρόνο – μήπως θα έπρεπε και  η κυβέρνηση της Ελλάδα να ενδιαφερθεί για την προώθηση της πρότασης αυτής, που είναι πρόταση ζωής για όλη την Βαλκανική;  Μήπως θα έπρεπε και οι αιρετές Περιφέρειες και οι δήμοι της χώρας μας να υιοθετήσουν την πρόταση αυτή και να τη διεκδικήσουν με αντίστοιχους φορείς των γειτονικών βαλκανικών χωρών;  Είναι η ώρα, ως ελληνική κοινωνία, να θυμηθούμε τα οράματα του Ρήγα του Βελεστινλή για την ισότιμη συνεργασία και αλληλεγγύη των λαών των Βαλκανίων, να οικοδομήσουμε τη Διαβαλκανική Συνεργασία, την οποία δεν αναιρεί η ευρωπαϊκή προοπτική των βαλκανικών χωρών. Μπορούμε και πρέπει όλοι οι Βαλκανικοί λαοί να οικοδομήσουμε ένα ειρηνικό διαμέρισμα στο κοινό Ευρωπαϊκό Σπίτι.

Ο Πάνος Τριγάζης είναι συντονιστής του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων και Θεμάτων Ειρήνης του ΣΥΡΙΖΑ