Η Σύνοδος του ΟΗΕ για το κλίμα στη Λίμα του Περού τελείωσε. Ένα αδύναμο κείμενο από τις κυβερνήσεις του κόσμου, το οποίο έρχεται σε οξεία αντίθεση με τα αιτήματα των κοινωνικών κινημάτων θα περάσει απαρατήρητο στην παγκόσμια ειδησεογραφία. Οι γεωπολιτικές συγκρούσεις σε κρίσιμα ενεργειακά σταυροδρόμια ανά την υφήλιο, καθώς και η αναζήτηση νέων αγορών μέσα στο διεθνές περιβάλλον της μακροχρόνιας οικονομικής κρίσης, έχουν αποσύρει το ζήτημα της Κλιματικής Αλλαγής από την ατζέντα των κυβερνήσεων. Από το 2008 και μετά οι προσπάθειες για δεσμευτικές συμφωνίες, που θα υποχρεώνουν τα κράτη του Βορρά αλλά και τις γρήγορα αναπτυσσόμενες χώρες του Νότου σε μείωση των εκπομπών του θερμοκηπίου μένουν άκαρπες.

Οι πλούσιες βιομηχανικές χώρες είναι κυρίως υπεύθυνες για την έλλειψη μιας δίκαιης αντίδρασης για την αντιμετώπιση της επείγουσας κατάστασης του πλανήτη και την αύξηση της αδικίας. Οι κυβερνήσεις απέτυχαν να συμφωνήσουν σε συγκεκριμένα σχέδια για τη μείωση των εκπομπών πριν από το 2020 που θα θέσουν τις βάσεις για τον τερματισμό της εποχής των ορυκτών καυσίμων και θα επιταχύνουν την μετάβαση προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και την αυξημένη ενεργειακή απόδοση μεσομακροπρόθεσμα.

Δυστυχώς, για ακόμα μια φορά, οι κυβερνήσεις των κρατών εμφανίστηκαν εντελώς απρόθυμες να αποδεχθούν τις αναγκαίες προτάσεις και απέτυχαν να κατανοήσουν έστω τις προειδοποιήσεις της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας. Για ακόμα μια φορά, αποδείχθηκαν άβουλες και ανίκανες να αποδεσμευτούν από τα lobbies των ορυκτών καυσίμων. Οι κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων χωρών δεν μπόρεσαν καν να παρουσιάσουν oλοκληρωμένο σχέδιο για το πώς θα χρησιμοποιήσουν τα 100 δις δολάρια ετησίως, για τα οποία έχουν δεσμευτεί ότι θα χρηματοδοτήσουν δράσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέχρι το 2020. Σε μια κίνηση που υπονομεύει την ήδη δυσχερή θέση των πιο ευάλωτων χωρών, αφαίρεσαν τελείως, οποιεσδήποτε διατυπώσεις για «απώλειες και ζημίες».

Η Διεθνής Συνδιάσκεψη για την Κλιματική Αλλαγή στη Λίμα του Περού άφησε ανοιχτά σχεδόν όλα τα θέματα, παραπέποντας σε μια συνολική συμφωνία τον επόμενο Δεκέμβριο στο Παρίσι. Δεν γεφυρώθηκε το χάσμα μεταξύ εκείνων που υποστηρίζουν τις δεσμευτικές μειώσεις και εκείνων που θέλουν τις «εθελοντικές δεσμεύσεις». Δεν γεφυρώθηκαν επίσης οι μεγάλες διαφορές μεταξύ των οικονομικά ισχυρών και των αδύναμων χωρών, αφού τα οικονομικά κονδύλια που έχουν συγκεντρωθεί, παρά την ανέλπιστα γενναία συνεισφορά της Αυστραλίας στο ταμείο για την αποζημίωση των φτωχότερων χωρών, κρίνονται ανεπαρκή και απέχουν πολύ από τους στόχους.

Θετικό σημείο ίσως να είναι οι σχετικές δεσμεύσεις των ΗΠΑ, σε μια απόπειρα, για πρώτη φορά, να μπουν ενεργά στο παιχνίδι των διαπραγματεύσεων, προσπαθώντας μάλιστα, να τραβήξουν και την Κίνα, ώστε να συμμετέχουν σε μια κοινή προσπάθεια. Ωστόσο, υπήρξαν και κάποια ακόμα σημάδια αισιοδοξίας. Χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπως το Περού, το Μεξικό και η Κολομβία, έδειξαν ότι μπορεί να υπάρξει αποφασιστική δράση για το κλίμα, σύμφωνα και με τις δεσμεύσεις τους για ενίσχυση των ΑΠΕ, περαιτέρω μείωση των δασικών εκπομπών, και τις συνεισφορές τους προς την κεφαλαιοποίηση του Πράσινου Ταμείου για το Κλίμα.

Μακριά από τις αίθουσες των διαπραγματεύσεων, τα κοινωνικά κινήματα έδωσαν δυναμικά το παρόν, με τη Σύνοδο Κορυφής των Λαών για την Κλιματική Αλλαγή (Cumbre de los Pueblos), που διενεργήθηκε παράλληλα με τις συνομιλίες του ΟΗΕ. Χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωσαν για την υπεράσπιση της Μητέρας Γης. Κάλεσαν για δικαιοσύνη και πραγματικές λύσεις για την κλιματική κρίση, όπως άμεσες μειώσεις των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, σταμάτημα των εξορύξεων ορυκτών καυσίμων και της αποδάσωσης, οικοδόμηση τοπικά προσαρμοσμένων ανανεώσιμων ενεργειακών λύσεων, μετατροπή των διατροφικών μας συστημάτων. Kαι όλα αυτά στο πλαίσιο του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Τι σημαίνει κλιματική αλλαγή;

• Θα διαφοροποιηθούν τα αποθέματα νερού οδηγώντας δισεκατομμύρια ανθρώπους σε λειψυδρία, διαφοροποιώντας σημαντικά την αγροτική και λιγότερο τη βιομηχανική παραγωγή, ιδίως σε χώρες που δεν έχουν οργανωμένο σύστημα υποδομών.
• Θα υπάρξει υποβάθμιση οικοσυστημάτων εξαιτίας της ερημοποίησης, του αυξημένου κινδύνου για πυρκαγιά και της κατάρρευσης της βιοποικιλότητας. Η καθημερινή εξαφάνιση ειδών που δεν έχουν καταγραφεί από τον άνθρωπο στερεί από το οπλοστάσιο της επιστήμης πολύτιμες πληροφορίες για την αντιμετώπιση ασθενειών και για την αξιοποίηση χημικών ουσιών και ενώσεων.
• Ο διατροφικός παγκόσμιος χάρτης θα διαφοροποιηθεί σημαντικά, οδηγώντας πολλούς ανθρώπους στην πείνα, σε εμφύλιες συγκρούσεις, σε μαζικό κύμα μετανάστευσης.
• Η ακτογραμμή πολλών χωρών θα περιοριστεί με την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, θα υποβαθμιστούν τα παραποτάμια δέλτα, ενώ γλυκά νερά θα γίνουν υφάλμυρα. Οι συνέπειες αυτών των αλλαγών θα είναι δυσβάστακτες για τις τοπικές οικονομίες, ιδίως των πιο αδύναμων χωρών, που θα καταρρεύσουν υπό το βάρος της κλιματικής πίεσης.
• Η αυξημένη θερμοκρασία θα προκαλέσει αύξηση των αιφνίδιων θανάτων, ιδίως κατά τους θερινούς μήνες, όταν τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα γίνουν ο κανόνας και όχι η εξαίρεση.

Οι κοινωνικοοικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις που θα μπορούσαν να αποφευχθούν με την διαφοροποίηση του παγκόσμιου ενεργειακού μείγματος είναι τεράστιες. Νέες θέσεις εργασίας θα μπορούσαν να δημιουργηθούν από σημαντικές επενδύσεις σε αποδοτικές καινοτόμες ανανεώσιμες ενεργειακές τεχνολογίες. Σύμφωνα με παλαιότερες επιστημονικές εκθέσεις (έκθεση Stern), το ετήσιο κόστος της κλιματικής αλλαγής για τις ανεπτυγμένες χώρες θα φτάσει στο 1%-4% του ΑΕΠ τους και στις αναπτυσσόμενες στο 5%-10% του ΑΕΠ τους κάθε χρόνο. Αν δε υπολογιστεί και το κόστος από «πολιτική αστάθεια» ή «κοινωνική αναταραχή» εξαιτίας πολεμικών ή εμφύλιων συρράξεων, αυτό εκτοξεύεται από 5% έως 20%.

Η περιβαλλοντική κρίση αποτελεί την κορυφαία αποτυχία του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Οι προσπάθειες να αντιμετωπιστεί η κλιματική αλλαγή έχουν καταλήξει σε πλήρη αποτυχία. Είναι εμφανές ότι το ζήτημα δεν είναι απλά οι προθέσεις αλλά και η δομή της παγκόσμιας οικονομίας, που αναζητά διαρκώς μια κάποια «ανάπτυξη» με κάθε κοινωνικό και περιβαλλοντικό κόστος. Έχουμε ένα οικονομικό σύστημα που τοποθετεί την ανάπτυξη του ΑΕΠ πάνω από οτιδήποτε άλλο παραβλέποντας τις συνέπειες για τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Μόνο εάν η οικολογική, η οικονομική και η κοινωνική διάσταση θεωρηθούν ως ενιαία «συμπαγής» ολότητα, η μετάβαση προς μια οικονομία που θα εστιάζει στις περιβαλλοντικές και κοινωνικές ανάγκες είναι εφικτή.

Δυστυχώς, η Κλιματική Αλλαγή είναι παρούσα, με τα στοιχεία πλέον να είναι συντριπτικά. Ο αγώνας είναι διαρκής και η πολυτέλεια για σπατάλη χρόνου έχει χαθεί προ πολλού.

 
*Ο Κώστας Ζαχαριάδης είναι βιολόγος – περιβαλλοντολόγος μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ