Ο στόχος τα πανεπιστήμια να παραμείνουν ανοικτά, παρά τις αντιξοότητες, παρά τα προβλήματα, παρά την πολιτική της απαξίωσης, της σκληρής λιτότητας και των απολύσεων που ακολουθείται σε βάρος τους τα τελευταία χρόνια και παρά την εχθρότητα με την οποία αντιμετωπίζονται σήμερα οι πάλαι ποτέ “ναοί του πνεύματος” πανταχόθεν, – και πάντως όχι για ανιδιοτελείς λόγους -, φαίνεται να παραμένει ένα ανεκπλήρωτο όνειρο. 

Μέχρι πρότινος, τα πανεπιστήμια τα έκλειναν οι κατά καιρούς καταληψίες, διαμαρτυρόμενοι για τα δεινά της Παιδείας. Σήμερα τα κλείνουν, για προληπτικούς λόγους, οι ίδιοι οι πρυτάνεις, που είναι επιφορτισμένοι – κι εδώ είναι το οξύμωρο της υπόθεσης – με την ευθύνη της λειτουργίας τους…

Και στις δύο περιπτώσεις, ο χαμένος είναι η μεγάλη υπόθεση της Παιδείας, καθώς και το δικαίωμα χιλιάδων φοιτητών σε εποχή κρίσης, για ίσες ευκαιρίες στη γνώση και τη μόρφωση.

Γιατί τα πανεπιστήμια κλείνουν, όταν στερεύει ο διάλογος. Και πολύ φοβούμαι ότι στην περίπτωση του νέου πρύτανη του ΕΚΠΑ, η λύση του διαλόγου αποκλείστηκε προκαταβολικά και η προσπάθεια συνεννόησης αντιμετωπίστηκε εξ αρχής αρνητικά και με προκατάληψη.

Γνωρίζω από πρώτο χέρι τη δυσκολία που αντιμετωπίζει, αλλά και το πόσο μόνος αισθάνεται, ένας πρύτανης όταν αναγκάζεται να αντιπαρατεθεί με εξαγριωμένους φοιτητές, που συχνά εκτοξεύουν εναντίον του ύβρεις και απειλές. Όμως ποτέ δεν ξέχασα, σε όσο δύσκολη θέση και αν βρέθηκα, ότι ο πρύτανης παραμένει ένας καθηγητής, δηλαδή κατά βάθος ένας δάσκαλος, που τελικό σκοπό του έχει την εκπαίδευση και τη μόρφωση των φοιτητών του και με κανένα τρόπο την επίδειξη δύναμης και την άσκηση βίας απέναντί τους. Όπως ποτέ δεν ξέχασα ότι ένας πρύτανης διοικεί πανεπιστήμιο που εκπαιδεύει φοιτητές στον ορθό λόγο και την ελευθερία της σκέψης και όχι κέντρο νεοςυλλέκτων, που εκπαιδεύει στρατιώτες στην πειθαρχία και την τυφλή υποταγή σε εντολές.

Πέρα από τις τυμπανοκρουσίες των φιλοκυβερνητικών ΜΜΕ και τους επαίνους των υστερικών της αυταρχικής μεταρρύθμισης, που σήμερα δοξάζουν τους πρυτάνεις που επιδεικνύουν δύναμη κι έχουν “κότσια”, επί το ελληνικότερον… τσαμπουκά, απέναντι στους φοιτητές, με τις πλάτες της κυβέρνησης βεβαίως, την κάλυψη των μεγάλων και ελεγχόμενων ΜΜΕ και την ασφάλεια της αστυνομίας που περιμένει στη γωνία, τι μάθημα διδάσκει, αλήθεια, στους φοιτητές του ένας πρύτανης που κλείνει το πανεπιστήμιο πρώτος, για να μην προλάβουν να το κλείσουν οι φοιτητές του; Και τι μήνυμα στέλνει ένας πρύτανης που αποφεύγει τη συζήτηση με τους φοιτητές, που κλειδαμπαρώνεται φοβούμενος να αντιμετωπίσει τα μέλη της κοινότητάς του και που διοικεί με τους σεκιουριτάδες, σαν να διοικούσε μεραρχία;

Όσο για τα “κότσια” και τον τσαμπουκά, συγχωρείστε με, αλλά αυτά τα έχουν όσοι αντιμετωπίζουν το πρόβλημα κατά μέτωπον κι όχι εκείνοι που φοβικά φερόμενοι, κρύβονται πίσω από κλειστές πόρτες…

Πάντως το μάθημα της μη βίας δεν διδάσκεται με επίδειξη δύναμης. Όπως και το μάθημα του διαλόγου και της συνεννόησης, καθώς και του πνεύματος εμπιστοσύνης που πρέπει να πρυτανεύει στα πανεπιστήμια, δεν διδάσκεται με επίδειξη αυταρχισμού.
Αντίθετα, η επίδειξη δύναμης επιβεβαιώνει και ενισχύει τις πρακτικές της βίας στις οποίες, δυστυχώς, ασκούνται συγκεκριμένες ομάδες φοιτητών. Συμπεριφορές για τις οποίες, την πρωταρχική και κορυφαία ευθύνη τη φέρουν οι φορείς της Παιδείας.

Δεν ομιλώ θεωρητικά, αλλά μέσα από την εμπειρία της τετραετούς πρυτανικής μου θητείας στο ΑΠΘ. Όπου με υπομονή, αλλά και επιμονή και με μεγάλο, συχνά προσωπικό, κόστος, δώσαμε το μάθημα της συνεννόησης και του διαλόγου με τους φοιτητές μας. Με τις πόρτες της πρυτανείας και της Συγκλήτου πάντα ανοικτές για να ακούσουμε τα αιτήματα των εκπροσώπων της πανεπιστημιακής κοινότητας και να συζητήσουμε μαζί τους. Και με το αίτημα να αποχωρήσουν τα μη μέλη των οργάνων, όταν ερχόταν η ώρα της λήψης των αποφάσεων, προκειμένου αυτές να ειναι έγκυρες, πάντοτε να γίνεται αποδεκτό από τους εκπροσώπους των φοιτητών και των εργαζομένων. Γιατί η εμπιστοσύνη κι ο σεβασμός κερδίζονται, δεν εκβιάζονται με επίδειξη δύναμης, ούτε επιβάλλονται δια της βίας.

Κι αυτό το οποίο μπορεί με ασφάλεια να υποστηριχθεί σήμερα, με τη βεβαιότητα της εκ των υστέρων αποτίμησης, είναι ότι κερδίσαμε το μεγάλο στοίχημα του ανοικτού πανεπιστημίου και της πλήρους και αδιάλειπτης λειτουργίας των πανεπιστημιακών οργάνων, καθώς καταφέραμε η Σύγκλητος να συνεδριάζει σχεδόν εβδομαδιαία, ακόμη και σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, όπως εν μέσω απολύσεων προσωπικού και άνωθεν εφαρμογής μέτρων διαθεσιμότητας που διέλυαν την ακαδημαϊκή λειτουργία.

Δεν είμαι βέβαιος αν και οι καινούργιοι πρυτάνεις θα καταφέρουν να κερδίσουν το στοίχημα του ανοικτού πανεπιστημίου και της ομαλής λειτουργίας των πανεπιστημιακών οργάνων, χρησιμοποιώντας την ακριβώς αντίθετη προσέγγιση, αυτήν του αυταρχισμού, των κλειδωμένων θυρών και του θωρακιςμένου πανεπιστημίου. Καθώς δεν θα αποφύγουν, φοβούμαι, τις συνέπειες των νόμων της φυσικής για τη δράση και την αντίδραση, όπως περιγράφονται στη γνωστή ρήση: “μάχαιραν έδωκες, μάχαιραν θα λάβεις”.

Πάντως το στοίχημα της εμπιστοσύνης των φοιτητών τους, αλλά και της πανεπιςτημιακής κοινότητας γενικότερα, που είναι και η αναγκαία και ικανή συνθήκη για την καλλιέργεια κλίματος συνεννόησης και διαλόγου στο πανεπιστήμιο, το έχασαν με το… καλημέρα σας.

*Ο Γιάννης Μυλόπουλος είναι ο πρώην πρύτανης του ΑΠΘ