[…] η οικονομία του τόπου εξαρτάται από τα περιοριστικά μέτρα στη διακίνηση κεφαλαίων […] να δημιουργηθεί ένα είδος μεγάλης bad bank στην οποία να μεταφερθούν όλα τα επισφαλή δάνεια: ένα μέρος των τραπεζικών καταθέσεων να μετατραπεί σε μετοχές αυτού του νέου οργανισμού […] Εάν κάποιος εξοικονομίσει 10 με 12 δις, μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα της Κύπρου, χωρίς μνημόνιο! […] Ο Σταύρος Τομπάζος, καθηγητής στο τμήμα Κοινωνικών και Πολιτικών  Επιστημών του Παν/μίου Κύπρου, απαντά στην Κρυσταλία Πατούλη με βάση το ερώτημα “Ποιές αιτίες μας έφεραν ως εδώ, και κυρίως τί πρέπει να κάνουμε;” της Έρευνας για την Κρίση, που δημοσιεύεται στο tvxs.gr από το 2010.

Ads

Είναι αλήθεια ότι στην Κύπρο είχαμε ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα υπερτροφικό και υδροκέφαλο. Υπολογίζεται ότι μαζί και με τα παραρτήματα, το ενεργητικό των τραπεζών ήταν πάνω από 800% του ΑΕΠ της χώρας, κάτι που τις καθιστά ακόμα μεγαλύτερες και από αυτές τις Ιρλανδίας, οι οποίες είχαν αντιμετωπίσει επίσης ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα πριν μερικά χρόνια που κατέληξε στο μνημόνιο.

Όμως, αυτό που είναι πρωτότυπο, είναι ο τρόπος με τον οποίο το eurogroup χειρίστηκε αυτή την κρίση στην Κύπρο.

Δηλαδή, αντί να δώσει κάποιο δάνειο προκειμένου να ανακεφαλαιοποιηθούν οι τράπεζες, για να μπουν σε μια σχετικά μακροπρόθεσμη διαδικασία εξυγίανσης, με την απόφαση για κούρεμα των καταθέσεωn οδήγησε, ουσιαστικά, σε καταστροφή του τραπεζικού συστήματός από τη μια μέρα στην άλλη.

Τι εννοώ όταν λέω «καταστροφή»; Εννοώ, ότι πέραν του γεγονότος ότι βέβαια κουρεύονται στην Τράπεζα Κύπρου οι καταθέσεις πέραν των 100 χιλιάδων ευρώ, 50 ή 60% -κανείς δεν ξέρει μέχρι στιγμής- δημιουργείται μία γενική τάση φυγής των καταθετών, πράγμα που οδήγησε βέβαια και στην επιβολή περιορισμών στη διεθνή διακίνηση των κεφαλαίων.

Το ζήτημα είναι, πόσο θα κρατήσουν αυτοί οι περιορισμοί. Εάν κρατήσουν κάποια χρόνια, τότε θα μπορούσε να πει κανείς ότι θα είμαστε σε μία κατάσταση ελεγχόμενη, όσον αφορά στο τραπεζικό σύστημα, τουλάχιστον.

Αν όχι, δηλαδή αν υπάρξουν πιέσεις από την Ευρώπη για να ανοίξουν τα σύνορα για τα κεφάλαια, και να αναιρεθούν οι περιορισμοί σε σχέση με την διεθνή διακίνηση των κεφαλαίων, τότε το πρόβλημα στην Κύπρο θα είναι τεράστιο, διότι δεν θα μείνουν χρήματα εδώ, θα υπάρξει μία μαζική φυγή κεφαλαίων, η οποία πολύ δύσκολα μπορεί να εκτιμηθεί αυτή τη στιγμή.

Θα είναι 20 δισεκατομμύρια; Θα είναι 25; Κανείς δεν ξέρει. Και αυτό θα οδηγήσει σε ένα τεράστιο πρόβλημα ρευστότητας και υποχρεωτικά σε μια καταστροφική και άτακτη έξοδο από το ευρώ και πτώχευση της χώρας. Δηλαδή, ουσιαστικά αυτή τη στιγμή, η οικονομία του τόπου εξαρτάται από τα περιοριστικά μέτρα στη διακίνηση κεφαλαίων.

Εάν αυτά παραμείνουν η τραπεζική κρίση δεν θα πάρει τεράστιες διαστάσεις. Όμως, αν υπάρξουν πιέσεις να αρθούν πριν την ώρα τους, πριν δηλαδή να ομαλοποιηθεί η όλη κατάσταση, τότε θα έχουμε ένα σενάριο καταστροφής. 

Αυτή η απότομη συρρίκνωση του τραπεζικού τομέα θα οδηγήσει βεβαίως σε μια τρομακτική ύφεση, που είναι πολύ δύσκολο να υπολογίσει κανείς αν θα είναι της τάξεως του 10%, του 15% ή ακόμα και του 20%, ή ακόμα και μεγαλύτερη.

Γιατί; Διότι στην Κύπρο έχουμε πάρα πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες είναι πολύ βασικές για την οικονομία του τόπου, και βέβαια όσον αφορά στην απασχόληση, και στο ΑΕΠ, και οι οποίες εξαρτώνται από τις τράπεζες, και βρίσκονται αυτή τη στιγμή στο όριο που μπορούν ν’ αντέξουν.

Εάν, δεν υπάρξει μία νέα πολιτική επιτοκίων, χαμηλά δηλαδή επιτόκια, και δανεισμός, ούτως ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν στα προβλήματα, τότε θα έχουμε μία ραγδαία αύξηση της ανεργίας και μία εξαιρετικά μεγάλη μείωση του ΑΕΠ.

Εδώ που έχουν φτάσει τα πράγματα, δεδομένου ότι το κούρεμα πραγματοποιήθηκε ήδη, και υπάρχει όλη αυτή η περιρρέουσα ατμόσφαιρα  σχετικά με την κυπριακή οικονομία και το τραπεζικό σύστημα το οποίο συρρικνώθηκε απότομα, είναι δυνατόν να εφαρμόσει κανείς εναλλακτικές πολιτικές απεμπλοκής από το μνημόνιο:

Θα μπορούσε δηλαδή κανείς να εκμεταλλευτεί αφενός την ιδέα της απαξίωσης του κεφαλαίου που είναι κατατεθειμένο στις τράπεζες, την οποία επέβαλε η ΕΕ,  και να αξιοποιήσει την ιδέα ότι είναι δυνατόν να περιορίσουμε για ένα χρονικό διάστημα –μικρό ή μεγάλο, ανάλογα με τις συνθήκες- τη διακίνηση των κεφαλαίων σε διεθνή κλίμα.

Με αυτά τα δύο θεσμικά όπλα, είναι δυνατόν κάποιος να αντιμετωπίσει την κρίση με τρόπο που να μην χρειαστεί το μνημόνιο. Διότι, εάν κάποιος εξοικονομίσει 10 με 12 δις, μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα της Κύπρου, χωρίς μνημόνιο!

Και εξηγούμαι: Στην Κύπρο υπάρχουν 67 δισεκατομμύρια καταθέσεις, εκ των οποίων περίπου τα 37, είναι καταθέσεις πέραν των 100.000 ευρώ. Τι θα μπορούσε να κάνει κανείς; Θα μπορούσε να εξασφαλίσει από αυτά τα 37 δισεκατομμύρια, 10 με 12 δισεκατομμύρια με τον εξής τρόπο:

Καταρχήν, να μειώσει τις απαιτήσεις που έχουν οι καταθέσεις, πάνω στην κοινωνική εργασία, για ένα ποσό της τάξεως των 30 με 35% αυτών των καταθέσεων στο σύνολο του τραπεζικού συστήματος, και όχι μόνο σε δύο τράπεζες.

Με αυτή τη απομείωση των καταθέσεων, θα μπορούσε να κάνει κανείς το εξής:

Να δημιουργήσει μια τράπεζα, ή έναν οργανισμό, στον οποίο να μεταφερθούν από όλο το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου, όλα τα επισφαλή δάνεια και οι διασφαλίσεις τους. Για ένα μέρος αυτής της απομείωσης, να αντιστοιχηθούν οι καταθέσεις υπό μορφή μετοχών, να δοθούν δηλαδή μετοχές σ’ αυτούς που απομειώνονται οι καταθέσεις, οι οποίες να αντιστοιχούν στην ιδιοκτησία αυτού του νέου οργανισμού που θα δημιουργηθεί.

Δηλαδή να δημιουργηθεί ένα είδος μεγάλης bad bank στην οποία να μεταφερθούν όλα τα επισφαλή δάνεια: ένα μέρος των τραπεζικών καταθέσεων να μετατραπεί σε μετοχές αυτού του νέου οργανισμού.

Για παράδειγμα, αυτή τη στιγμή στην Κύπρο, έχουμε μια σειρά από κατοικίες, κυρίως στα παράλια, τα οποία έχουν οικοδομηθεί από τους εργολάβους με τραπεζικά δάνεια. Αυτές οι οικοδομές, είναι άδειες αυτή τη στιγμή. Και είναι άδειες κυρίως γιατί δεν υπάρχει εξωτερική ζήτηση. Δεν μπορούν να πουληθούν. Και συνεπώς οι εργολάβοι δεν εξυπηρετούν τα χρέη τους.

Συνεπώς, εάν αυτές οι περιουσίες περάσουν σε αυτόν τον οργανισμό, σε αυτή την bad bank, θα μπορούν να τα διαχειριστούν οι μέτοχοι αυτού του οργανισμού, δηλαδή οι καταθέτες των οποίων η κατάθεση μετατράπηκε σε μετοχικό κεφάλαιο.

Οι μέτοχοι θα μπορούν να αποφασίσουν οι ίδιοι βάση του αν θα εκποιήσουν αυτές τις περιουσίες, με απώλειες βέβαια σε σχέση με την μετατροπή σε μετοχές μέρους των καταθέσεών τους, ή αν θα περιμένουν να ανακάμψει η αγορά, οπότε σε αυτή την περίπτωση μπορεί να μην χάσουν χρήματα, ή μπορεί ακόμη και να βγάλουν κέρδος.

Αυτό θα επαφίεται, λοιπόν, στη δική τους απόφαση, διότι θα είναι μέτοχοι αυτού του οικονομικού οργανισμού που θα διαχειριστεί όλες αυτές τις περιουσίες.

Ένα άλλο μέρος, αυτών των χρημάτων που μπορεί να εξασφαλίσει κανείς από τις καταθέσεις, θα μπορούσε να θεωρηθεί υποχρεωτικός δανεισμός στο κράτος.

Εάν, λοιπόν, εφαρμόσει κανείς αυτά τα μέτρα σε συνδυασμό με μία φορολογική μεταρρύθμιση με σκοπό να αυξηθούν τα δημοσία έσοδα, φορολογώντας το μεγάλο κεφάλαιο και την Εκκλησία, η οποία χαίρει ακόμη «οθωμανικών» προνομίων στην Κύπρο, θα μπορούσαν να εξασφαλιστούν και άλλοι πόροι ούτως ώστε να μην παρουσιάζονται τα δημοσιονομικά ελλείμματα τα οποία βλέπουμε αυτή τη στιγμή. 

Κρ.Π.: Δεν λέχθηκε από την Εκκλησία της Κύπρου, ότι η περιουσία της προσφέρεται για αξιοποίηση; 

Κοιτάξτε, η Εκκλησία της Κύπρου, είναι όλο λόγια, αλλά πράξεις δεν κάνει καθόλου. Δηλαδή, φοροδιαφεύγει επί μονίμου βάσεως, αρνείται να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της.

Εδώ, θα μπορούσε κανείς να πάρει και πιο ριζοσπαστικά μέτρα, όπως να δημεύσει ένα μέρος αυτής της περιουσίας, που μπορεί να θεωρηθεί ως ένα είδος αναδρομικής φορολογίας της εκκλησιαστικής περιουσίας, για να εξασφαλιστούν οι αναγκαίες διασφαλίσεις για την χρηματοδότηση ενός ταμείου αλληλεγγύης, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι κοινωνικές συνέπειες της κρίσης.
 
Κρ.Π.: Αυτή τη στιγμή λέγεται ότι γίνονται πάρα πολλές ομαδικές απολύσεις στην Κύπρο, κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί. 

Η ανεργία στην Κύπρο έχει ξεπεράσει το 15%, και αναμένεται να ξεπεράσει το 20% μέχρι το τέλος του χρόνου. Το σύστημα στήριξης των ανέργων που έχουμε είναι πάρα πολύ ελλειμματικό. Όταν κάποιος είναι άνεργος, έχει δικαίωμα για επίδομα ανεργίας μόνο για 6 μήνες. Συνεπώς, υπάρχει η ανάγκη ενός ταμείου αλληλεγγύης προκειμένου να διαχειριστεί κανείς τις κοινωνικές συνέπειες αυτής της κρίσης.

Η όλη κυβερνητική προσπάθεια αυτή τη στιγμή, είναι προσπάθεια εξοικονόμησης πόρων, μείωσης των κοινωνικών δαπανών, μείωσης των δαπανών γενικά του κράτους, μείωση των μισθών στο δημόσιο αλλά και στον ιδιωτικό τομέα, κλπ. Συνεπώς, δεν αρκεί τα συνδικάτα να προτείνουν την επέκταση του ορίου αποζημίωσης των ανέργων, αλλά πρέπει να έχουν και συγκεκριμένες προτάσεις για το πώς θα εξασφαλιστούν οι πόροι.

Νομίζω, ότι διαμέσου μίας σοβαρής φορολογικής μεταρρύθμισης, η οποία θα έχει σαν στόχο την ανακατανομή των εισοδημάτων και τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων που στην Κύπρο είναι ακραίες, και με την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής γης, θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα ταμείο αλληλεγγύης ώστε να περιοριστούν οι κοινωνικές συνέπειες της οικονομικής κρίσης.

Κρ.Π.: Τι πιθανότητες υπάρχουν να γίνουν όλα αυτά;
 
Καταρχάς υπάρχει διαφοροποίηση του πολιτικού σκηνικού. Το ΑΚΕΛ, όπως γνωρίζεται, έκανε πρόσφατα μια προσυμφωνία με την τρόικα για μνημόνιο, η οποία προέβλεπε συγκεκριμένα μέτρα λιτότητας και ένα ποσό 17,5 δισεκατομμύρια, το οποίο θα έπαιρνε η κυπριακή δημοκρατία από την Ευρώπη.

Αυτή η συμφωνία δεν υιοθετήθηκε τελικά, διότι την απέρριψε το eurogroup, και εισηγήθηκε κάτι άλλο, το οποίο περιλαμβάνει 10 δισεκατομμύρια δάνειο, και όχι 17,5 δις, σκληρές πολιτικές λιτότητες, και βεβαίως αυτό το μεγάλο σοκ, αυτή τη μεγάλη βόμβα που έπεσε πάνω στο τραπεζικό σύστημα με το κούρεμα των καταθέσεων.

Όμως, αμέσως μετά τις εξελίξεις, η Αριστερά μετακινήθηκε πολιτικά, δηλαδή τώρα ζητά απεμπλοκή από το μνημόνιο. Η κατάσταση είναι τόσο ρευστή, που ακόμη δεν τοποθετήθηκε με ποιόν τρόπο θα απεγκλωβιστεί κανείς από το μνημόνιο. Δηλώνουν ότι ετοιμάζουν πρόταση, και ενδεχομένως αυτή η πρόταση να περιλαμβάνει έξοδο από το ευρώ και υιοθέτηση της κυπριακής λίρας.

Αλλά αυτό που έχει σημασία, είναι ότι έχουμε ένα ρευστό πολιτικό περιβάλλον. Κι αυτή τη στιγμή μετακινούνται τα κόμματα από θέσεις φιλομνημονιακές, σε θέσεις αντιμνημονιακές. Αυτή είναι η πραγματικότητα.

Συνεπώς, το πώς θα διαμορφωθούν τους επόμενους μήνες οι συσχετισμοί δυνάμεων, είναι άγνωστο.

Κρ.Π.: Το «Όχι» που είπε η Κύπρος, αρχικά στο κούρεμα των καταθέσεων, τι αποτέλεσμα είχε;

Το αποτέλεσμα, δεν ήταν και πολύ μεγάλο: Η βουλή είπε όχι στο κούρεμα, μετά όμως πέρασαν κάποια νομοσχέδια τα οποία δίνουν υπερεξουσίες στον υπουργό οικονομικών και στο διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας. Έτσι επανήλθε το κούρεμα, βεβαίως όχι για τις καταθέσεις κάτω των 100 χιλιάδων, αλλά με άλλα σοβαρά προβλήματα.

Για παράδειγμα, ένας καταθέτης στη Λαϊκή Τράπεζα, ο οποίος έχει 150 χιλιάδες, διασφαλίζει τις 100, αλλά χάνει εντελώς τις 50. Πράγμα το οποίο είναι άδικο, διότι ένας άλλος καταθέτης σε κάποια άλλη τράπεζα, ας πούμε στην Ελληνική Τράπεζα, που έχει επίσης 150 χιλιάδες, δεν χάνει τίποτα! Παρά το γεγονός, ότι και τα συνεργατικά ιδρύματα και οι άλλες τράπεζες, πέραν της Τράπεζας Κύπρου και της Λαϊκής, χρειάζονται την συνδρομή του κράτους προκειμένου να επιβιώσουν. 

Συνεπώς, το να επικεντρωθεί το περίφημο κούρεμα σε δύο τράπεζες για τα ποσά άνω των 100 χιλιάδων, είναι άδικο.

Στην Κύπρο, ξέρετε, οι καταθέτες επέλεγαν τυχαία την τράπεζα τους. Επέλεγαν την τράπεζα της γειτονιάς τους, ή εκεί που είχαν κάποιον γνωστό ή κάποιον φίλο. Έτσι λειτούργησαν τα πράγματα. Δεν λειτούργησαν με μια οικονομική λογική, ότι η τάδε τράπεζα είναι πιο ασφαλής από την άλλη. Γενικώς ο μέσος Κύπριος, θεωρούσε ότι το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου είναι εξαιρετικά ασφαλές! 

Κρ.Π.: Το λάθος, από ότι έχει ειπωθεί, είναι ότι οι τράπεζες, εκμεταλλεύτηκαν τις καταθέσεις, σαν να ανήκαν στις ίδιες;

Εκεί που η Κύπρος έχασε πάρα πολλά χρήματα, είναι με το κούρεμα του ελληνικού δημόσιου χρέους.

Οι κυπριακές τράπεζες είχαν αγοράσει από τις δευτερογενείς αγορές, κυρίως από τους Γερμανούς, ομόλογα ελληνικού δημοσίου, τα οποία μετά κουρεύτηκαν: Η ζημία υπολογίζεται γύρω στα 4,5 δις.

Πρέπει να σας πω ότι το ΑΕΠ της Κύπρου, είναι 7,8 δις. Συνεπώς τα 4,5 δις είναι πολύ μεγάλο ποσόν, είναι το 25% του ΑΕΠ. Όταν, λοιπόν, χάνεις σε μια στιγμή 25% του ΑΕΠ, τα άλλα έπονται…

Βεβαίως αυτό δεν είναι θέμα της Ελλάδας. Δεν φταίει η Ελλάδα γι αυτό. Υπάρχει μια απόφαση Ευρωπαϊκή, η οποία θα έπρεπε να λάβει υπόψιν της αντισταθμιστικά μέτρα για χώρες οι οποίες επηρεάζονται δυσανάλογα. Δηλαδή, δεν μπορεί π.χ.η Γερμανία που ήταν ελάχιστα εκτεθειμένη στα ελληνικά ομόλογα δημοσίου, να χάνει μόνο το ένα χιλιοστό του ΑΕΠ της, ή το ένα εκατομμυριοστό του ΑΕΠ της, και η Κύπρος να χάνει το 25% του ΑΕΠ της!

Από εκεί και πέρα, το ένα φέρνει το άλλο. Για παράδειγμα, ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα επίσης είναι, ότι οι κυπριακές τράπεζες είχαν παραρτήματα στην Ελλάδα. Αυτά τα παραρτήματα, έκαναν ζημίες, λόγω του πολλαπλασιασμού των επισφαλών δανείων. Ένας πολλαπλασιασμός που ο οφείλεται στις πολιτικές λιτότητας που επέβαλε η Ευρώπη με το μνημόνιο  στην Ελλάδα.  

Κρ.Π.: Γνωρίζουμε ότι η αξία αλληλοκαθορίζεται από την αμοιβή. Αυτή τη στιγμή η αξία ενός κράτους, ποια είναι; Οι τράπεζές της; Ή ο φυσικός και πολιτισμικός της πλούτος, αλλά και όσα που παράγει σε οποιοδήποτε επίπεδο;

Η αξία δεν έρχεται μόνο από τα υλικά προϊόντα που παράγει μια χώρα. Μια χώρα παράγει και υπηρεσίες.

Μπορούμε να πούμε ότι οι υπηρεσίες που παράγει η Κύπρος, είναι εξαιρετικά ευαίσθητες, ως προς το διεθνές κλίμα. Αυτό είναι αλήθεια. Αλλά, υπάρχουν κι άλλες πολλές χώρες, οι οποίες βασίζουν την ευημερία τους πάνω σε αυτού του τύπου τις υπηρεσίες.

Στην Κύπρο έχουμε λογιστικά γραφεία, δικηγορικά γραφεία, και τράπεζες, οι οποίες προσέφεραν υπηρεσίες σε ξένες εταιρείες.  Και η ευημερία στην Κύπρο, βασιζόταν σε αυτού του τύπου της εξαγωγές.

Κρ.Π.: Αυτές οι υπηρεσίες όμως, έχουν πληγεί σε μεγάλο βαθμό…

Ναι και χρειαζόμαστε πλέον ένα νέο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης και όχι ένα μνημόνιο που θα μας βυθίσει στην ύφεση.     
 
Κρ.Π.: Με τη δημιουργία ενός οργανισμού, μιας bad bank, όπως αναφέρατε;

Με την bad bank, και με την εθνικοποίηση των δύο μεγάλων τραπεζών της Κύπρου, που πρέπει να εφαρμόσουν διαφορετικές πολιτικές επιτοκίων από αυτές που εφαρμόζει η ελεύθερη αγορά.

Κρ.Π.: Αυτή είναι η δική σας πρόταση, για το τι θα μπορούσε να γίνει;
 
Ναι, όσον αφορά την αντιμετώπιση της κρίσης, άμεσα. Με εθνικοποιημένο το τραπεζικό σύστημα μπορεί κανείς να εφαρμόσει πολιτικές επιτοκίων οι οποίες να είναι βοηθητικές μέσα την σημερινή κατάσταση.

Δηλαδή, να χαμηλώσει τα επιτόκια, ούτως ώστε να μπορέσει η οικονομία να κινηθεί. Ακόμη, να χαμηλώσει δραστικά και τα επιτόκια, αυτών όλων που έχουν χρέη στην τράπεζα, και τώρα βλέπουν τα εισοδήματά τους να μειώνονται. Προκειμένου να μην προκύψουν επιπλέον επισφαλή δάνεια θα πρέπει να μειωθεί η εξυπηρέτηση του χρέους τους.

Επίσης, θα πρέπει να πούμε ότι μία μεγάλη αναδιαρθρωμένη κρατική τράπεζα που μπορεί να προκύψει από την ένωση της Λαϊκής και της Τράπεζας Κύπρου, είναι πολύ πιο αξιόπιστη, παρά όταν ανήκει σε ιδιώτες. Οι πλάτες του κράτους είναι πολύ πιο δυνατές και μπορούν να αντέξουν τους κραδασμούς της αγοράς, οι οποίοι αναμένονται τους επόμενους μήνες…
 
Κρ.Π.: Η άποψή σας για το ευρώ και την παραμονή στην Ευρωζώνη;

Πιστεύω ότι δεν εξυπηρετεί σε τίποτε μια έξοδος από το ευρώ. Για τον απλούστατο λόγο, ότι μια έξοδος από το ευρώ θα προκαλούσε τεράστια προβλήματα όσον αφορά στην ισοτιμία του νέου νομίσματος, της κυπριακής λίρας δηλαδή, με το ευρώ. Στους πρώτους τουλάχιστον μήνες, δεν θα υπήρχε ισοτιμία, και θα μπορούσε να καταρρεύσει το εθνικό νόμισμα της Κύπρου. 

Κρ.Π.: Όμως, μέσα σε 6 χρόνια, από τότε που μπήκαν στο ευρώ και η Ελλάδα(το 2002) και η Κύπρος(το 2007), είδαμε ότι κατέρρευσαν οι οικονομίες τους…
 
Η Λετονία δεν μπήκε καθόλου στην ευρωζώνη και καταστράφηκε εντελώς, πολύ χειρότερα από ότι εμείς. Το 2009 είχε σχεδόν 20% αρνητική ανάπτυξη του ΑΕΠ.

Η Λετονία έχει μνημόνιο χειρότερο από το δικό μας: Η Ευρώπη στηρίζει το εθνικό της νόμισμα, και έναντι αυτής της στήριξης, της επιβάλει μνημόνιο. Συνεπώς, αυτά τα πράγματα, δεν σχετίζονται άμεσα με το ευρώ. Έχουν σχέση, αλλά δεν είναι άμεση απόρροια αυτού του γεγονότος.

Κρ.Π.: Και για την πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης γενικά;

Νομίζω, ότι οι πολιτικές που εφαρμόζονται τα τελευταία χρόνια στη Νότια Ευρώπη, αποδείχτηκαν εκ των πραγμάτων καταστροφικές. Είναι εξαιρετικά υφεσιακές, δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο ύφεσης, και δεν υπάρχει διέξοδος.

Συνεπώς, αυτό που χρειάζεται, είναι ν’ αλλάξουν αυτές οι πολιτικές. Και για να αλλάξουν αυτές οι πολιτικές, πέρα από τα μέτρα που μπορεί να πάρει κανείς σε εθνικό επίπεδο, χρειάζεται ένας άλλος σχεδιασμός της οικονομικής πολιτικής στην Ευρώπη και των σχέσεων μεταξύ των χωρών του Βορά και του Νότου. 

Το Γερμανικό κράτος δανείζεται με σχεδόν μηδενικό επιτόκιο, επειδή ακριβώς υπάρχει η κρίση στη νότια Ευρώπη.

Υπάρχουν Γερμανοί οικονομολόγοι, που υπολογίζουν τα κέρδη της Γερμανίας σε πολλές δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ, λόγω της μείωσης των επιτοκίων του δημόσιου χρέους της.

Συνεπώς υπάρχουν τα χρήματα για να χαραχτούν και οι ανάλογες πολιτικές, και με τις σωστές φορολογικές μεταρρυθμίσεις σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, μπορούν να εξασφαλιστούν οι πόροι και να αλλάξουμε ρότα.

Ένα από τα προβλήματα της Ευρωζώνης, οφείλεται στο γεγονός ότι η γερμανική κυβέρνηση, εφάρμοσε μία εξαιρετικά παράδοξη οικονομική πολιτική μέσα στην δεκαετία του 2000, καθηλώνοντας τον πραγματικό μισθό.

Και αν κοιτάξετε τις στατιστικές, θα δείτε ότι από τότε, και πριν την κρίση, σε όλη την Ευρώπη οι μισθοί ανεβαίνουν παντού εκτός από τη Γερμανία.

Κάτι, που αυξάνει ακόμη περισσότερα τα εξαγωγικά πλεονάσματα των Γερμανών εις βάρος όλων των άλλων, κυρίως των χωρών του Νότου, περιλαμβανομένης όμως και της Γαλλίας, και οι οποίες παρουσιάζουν αυξημένα ελλείμματα στο εξωτερικό τους εμπόριο. 

Κρ.Π.: Είπατε την πρότασή σας για άμεση αντιμετώπιση της κρίσης. Μακροπρόθεσμα τι θα μπορούσε να γίνει;

Στην Κύπρο, χρειάζεται μία γενικότερη αναρδιάρθωση του μοντέλου ανάπτυξης. Αλλά αυτό θα πάρει χρόνια. Γι αυτό δεν έδωσα έμφαση σ’ αυτό.

Υποχρεωτικά, αφού δεν έχεις ένα τόσο μεγάλο τραπεζικό σύστημα, θα πρέπει να αναπτύξεις και άλλους τομείς, που είναι πιο κλασσικοί, όπως κάποιες βιομηχανίες, ή κάποια αγροτική παραγωγή, που δεν σημαίνει υπανάπτυξη. Η Γαλλία είναι μια χώρα πάρα πολύ ανεπτυγμένη, που όμως έχει κάποιες εξειδικευμένες αγροτικές παραγωγές από τις οποίες κερδίζει πολλά χρήματα, εξάγοντας τα προϊόντα τους.-