Στην Κύπρο έχουμε δημιουργήσει την τέλεια κρίση χρέους. Είναι η τέλεια καταιγίδα από πλευράς κρίσης χρέους: Υψηλό χρέος νοικοκυριών, επιχειρήσεων, δημόσιου τομέα, και από πάνω ήρθε και μία μεγάλη κρίση στο τραπεζικό σύστημα. Επομένως αυτή τη στιγμή, είμαστε αντιμέτωποι με μια πολύ σύνθετη κατάσταση […] O Σταύρος Ζένιος, καθηγητής χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, και πρόεδρος των Πρυτάνεων των Πανεπιστημίων των Ευρωπαϊκών Πρωτευουσών, απαντά στην Κρυσταλία Πατούλη λόγω της κρίση στην Κύπρο, με βάση το ερώτημα “Ποιές αιτίες μας έφεραν ως εδώ και κυριως τί πρέπει να κάνουμε;” της Έρευνας για την Κρίση που δημοσιεύεται στο tvxs.gr από το 2010

Ads

Στ.Ζ.: Είναι επίσης σημαντικό να αναγνωρίσουμε η ότι η κρίση στην Κύπρο δεν δημιουργήθηκε αποκλειστικά εξ’ υπαιτιότητας των Κυπρίων.

1/3 του σημερινού μας προβλήματος της τάξης των 4ρων και πλέον δισεκατομμυρίων, που είναι 25% του ΑΕΠ (Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος) της χώρας, ήταν αποτέλεσμα του κουρέματος του ελληνικού δημόσιου χρέους, μιας πολιτικής απόφασης, δηλαδή, της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Άρα η Κύπρος έχει κληρονομήσει ένα δυσανάλογο μεγάλο βάρος, 25% του ΑΕΠ, από την Ευρωπαϊκή διαχείριση της Ελλαδικής κρίσης.

Ads

Μετά, 1/3 του τι προσπαθούμε να σώσουμε, είναι οι καταθέσεις των ξένων(κυρίως Ρώσων), δηλαδή 25 εκατομμύρια από τα 70, που έχει το τραπεζικό μας σύστημα. Και θα έπρεπε και αυτοί(οι καταθέτες) να είναι μέρος της εξίσωσης της λύσης.

Μέσα από αυτές τις συνθήκες, δημιουργήθηκε μια κατάσταση, που η Κύπρος χρειάζεται να βρει 17 δισεκατομμύρια ευρώ, και για να χρηματοδοτήσει το δημόσιο χρέος, και για να ανακεφαλαιοποιήσει τις τράπεζες. Μα, 17 δισεκατομμύρια ευρώ, είναι το 100% του ΑΕΠ!

Όταν άρχισε η κρίση, το δημόσιο χρέος ήταν 70% του ΑΕΠ. Δεν ήταν υπερβολικό. Ήταν υψηλό, αλλά δεν ήταν υπερβολικό. Όμως, με 100% του ΑΕΠ να προστεθεί λόγω του προβλήματος των τραπεζών, η κατάσταση είναι μη βιώσιμη.

Έτσι φθάσαμε στη λύση που έδωσε το eurogroup, η οποία είναι μια λύση που περνάει όλο το πρόβλημα στον Κύπριο φορολογούμενο και στον Κύπριο καταθέτη. Και τονίζω και πάλι ότι αν ο Κύπριος φορολογούμενος είχε δημιουργήσει το πρόβλημα από μόνος του, αποκλειστικά, να το πλήρωνε και μόνος του. Μα σε κάποιον βαθμό το δημιούργησαν οι πολιτικές αποφάσεις άλλων! Δηλαδή, οι πολιτικές αποφάσεις της ΕΕ!

Το κούρεμα του ελλαδικού δημόσιου χρέους, στην Κύπρο στοίχισε 25% του ΑΕΠ, προκάλεσε τα προβλήματα του τραπεζικού συστήματος…
 
Επομένως, αυτός ο συνδυασμός, το να φορτωθεί 10 δισεκατομμύρια χρέος το κράτος, συν άλλα 5,8% από τις καταθέσεις, αυτό ήταν ένα πολύ ισχυρό πλήγμα στην οικονομία.
 
Κρ.Π.: Λέτε ότι η ελληνική κρίση και η αντιμετώπισή της από την ΕΕ, έφερε κυρίως αυτές τις επιπτώσεις στη δική σας οικονομία…
 
Το κούρεμα του ελλαδικού χρέους που έγινε… Οι κυπριακές τράπεζες, είχαν υψηλά αποθέματα σε ομόλογα, του ελληνικού δημοσίου. Όταν έγινε εκείνο το κούρεμα, οι τράπεζες οι δικές μας βρέθηκαν με ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης, που ήταν της τάξεως των 4ρων δισεκατομμυρίων, δηλαδή 25% του ΑΕΠ.

Αυτό ήταν ένα πολύ ισχυρό πλήγμα. Προστίθεται σε αυτό και το δημόσιο χρέος, και έτσι φτάσαμε σ’ αυτήν την κατάσταση που είναι μη βιώσιμη!

Η λύση που δόθηκε, δεν πιστεύω ότι θα λύσει το πρόβλημα, διότι έχει καταστρέψει ένα σημαντικό τομέα οικονομικής δραστηριότητας, τον τραπεζικό τομέα δηλαδή, και οι υπηρεσίες του, που υπολογίζεται μεταξύ 9 και 25% του ΑΕΠ.

Είχαμε έναν πολύ μεγάλο τραπεζικό τομέα. Οι καταθέσεις στις τράπεζες ήταν περίπου 8 φορές το ΑΕΠ της χώρας. Ένας μεγάλος τραπεζικός τομέας, δεν είναι πρόβλημα, αν  η χώρα μπορεί να τον στηρίξει στη δύσκολη περίσταση, ή αν ο μεγάλος τραπεζικός τομέας δεν είναι ντόπιες τράπεζες.

Στην Κύπρο, δυστυχώς, σε μεγάλο βαθμό οι τράπεζες ήταν ντόπιες, άρα το κράτος είχε ευθύνη να τις στηρίξει σε μια δύσκολη περίοδο, και αντιλαμβάνεστε ότι μια οικονομία 18 δισεκατομμύρια, δεν μπορούσε να στηρίξει τράπεζες με καταθέσεις 70 δισεκατομμύρια, στη δύσκολη στιγμή.

Εδώ, είχαν γίνει σημαντικά λάθη από τις διοικήσεις των τραπεζών, ιδίως στη Λαϊκή Τράπεζα, η οποία είχε αγοραστεί από μεγαλομετόχους, οι οποίοι αντί να χειριστούν την τράπεζα με πολύ συντηρητισμό, την χειρίστηκαν ως ριψοκίνδυνη επένδυση.

Έγινε επέκταση της Λαϊκής Τράπεζας, διοχετεύτηκαν πάρα πολλά επισφαλή δάνεια στην Ελλάδα, η τράπεζα αγόρασε τράπεζες από την Ελλάδα που είχαν κι αυτές επισφαλή δάνεια, και πολύ γρήγορα, αυτές οι λανθασμένες κινήσεις φάνηκαν στους ισολογισμούς της Λαϊκής Τράπεζας, και μαζί με τα αποτελέσματα που έφερε το κούρεμα του χρέους, η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας χρεοκόπησε!

Άρα, χρειάζεται πολύ πιο προσεκτική και αυστηρή εποπτεία όταν οι τράπεζες είναι τόσο μεγάλες και πολύ πιο συντηρητική διαχείριση αυτών των τραπεζών από τις διοικήσεις και από τους μεγαλομετόχους.

Τώρα, φτάσαμε εδώ που φτάσαμε! Ε, πιστεύω, ότι η διαχείριση του eurogroup, όπως είχε πει και ο προηγούμενος πρόεδρός του, ήταν «μια τεράστια αμηχανία», αλλά φαντάζομαι ότι αυτό λέχθηκε στα πλαίσια της διπλωματικής γλώσσας, για να μην το αποκαλέσει ξεκάθαρα «κολοσσιαίο λάθος»!

Είδαμε πως εξελίχθηκε, πρώτα αποφασίστηκε να υπάρξει κούρεμα των εγγυημένων καταθέσεων… Αν είναι δυνατόν η Ευρωζώνη να ανατρέπει μια παράδοση σχεδόν ενός αιώνα για το νόημα των εγγυημένων καταθέσεων, και ακολούθησε ένα τεράστιο κούρεμα, των μη εγγυημένων καταθέσεων!

Αυτά, δεν είναι θετικά μηνύματα για το τραπεζικό σύστημα της Ευρωζώνης και δεν νομίζω επίσης ότι υπήρχε αντίληψη πόσο βαρύ πλήγμα θα ήταν για την κυπριακή οικονομία.

Βεβαίως να επωμιστεί η Κύπρος ένα βαρύ φορτίο για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί, αλλά δεν θα πρέπει να μπορεί να σταθεί στα πόδια της στο τέλος της… ημέρας, για να πληρώσει τα χρέη της;

Δηλαδή, να μην φθάσουμε στις καταστάσεις της Βικτωριανής Αγγλίας που όποιος είχε οικονομικά προβλήματα τον βάζανε φυλακή και καταστρέφανε την επιχείρησή του και τον ίδιο, και από πάνω τον συντηρούσανε, αλλά να μπορέσει να σταθεί στα πόδια για να πληρώσει και το βαρύ τίμημα των χρεών του.
 
Τώρα, λοιπόν, θα πρέπει να δούμε πώς θα διαχειριστούμε την επόμενη μέρα.

Να πω ότι η κοινωνία εδώ μετά από το πρώτο σοκ, φαίνεται να ανακαλύπτει εκ νέου κάποιες αξίες και δυνάμεις που τις είχαμε δει και το 1974, δηλαδή, συλλογική προσπάθεια, όχι πανικός, ο καθένας να προσπαθήσει να κάνει ότι μπορεί, να βάλει το μικρό του λιθαράκι για να ξαναρχίσει η ανοικοδόμηση της χώρας.

Πρόσφατα, όταν ξανάνοιξαν οι τράπεζες ήταν πολύ ήρεμα τα πράγματα, οι συντεχνίες φάνηκαν πολύ συγκρατημένες, αναγνωρίζουν ότι υπάρχουν δυνάμεις που είναι εκτός της χώρας μας, άρα να γίνουν κινητοποιήσεις αλλά όχι να ρίξουν την οικονομία… 

Πιστεύω ότι αυτό που πρέπει να γίνει αυτή τη στιγμή είναι πρώτον το πολιτικό σύστημα που διαχειρίζεται τα πράγματα να σχεδιάσει το μέλλον με βάθος τριετίας. Το ζητούμενο δεν είναι μόνο να λυθούν τα προβλήματα σήμερα. Αυτά θα πάρουν το δρόμο τους, θα γίνουν ζημιές, θα κλείσει μια τράπεζα, θα υπάρξει ανεργία.

Το θέμα είναι να σχεδιάσουμε τα πράγματα, ούτως ώστε η οικονομία μας σε μία τριετία να περάσει σε μία νέα δυναμική πορεία. Και πιστεύω ότι μέσα από τα ερείπια, έχουν παραμείνει κάποιοι πολλοί ισχυροί πυλώνες. Δηλαδή:

– Εξακολουθούμε να έχουμε ένα εξαιρετικό φορολογικό καθεστώς για να προσελκύσουμε ξένες επιχειρησεις.

– Εξακολουθούμε να έχουμε πολύ υψηλού επιπέδου επαγγελματικές υπηρεσίες(λογιστές, δικηγόρους, ελεγκτικούς οίκους) διεθνών προδιαγραφών.

Μόλις αποκτήσουμε εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα με πιο μικρές αλλά ισχυρές τράπεζες, ίσως και με ξένες τράπεζες, θα έχουμε πάλι όλα τα συστατικά στοιχεία για να προσελκύσουμε τις ξένες επιχειρήσεις.

Ταυτόχρονα, πρέπει να γίνει μια στροφή σταδιακά, να μην είναι η οικονομία μας τόσο μονόπλευρα στηριζόμενη στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και στον τουρισμό.

Είναι ευκαιρία να γίνει αυτό που πολλοί λέγαμε για πάρα πολύ καιρό, αλλά ουδέποτε το σχεδιάσαμε ως κοινωνία προσεκτικά:

Στροφή προς την καινοτομία, τηνεπιχειρηματικότητα, το ανθρώπινο δυναμικό. Εκεί βρίσκεται το μέλλον της Κύπρου.

Γεωγραφικά είμαστε απομονωμένοι για να είμαστε σταθμός εμπορίου, αλλά στο διαδικτυακό κόσμο μπορούμε να είμαστε στην καρδιά της Ευρώπης. Και έχουμε το ανθρώπινο δυναμικό για να γίνουμε σταθμός στην επιχειρηματικότητα, στην καινοτομία.

Μπορούμε να είμαστε κέντρο επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, χωρίς να είμαστε κέντρο χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων.

Και επίσης, οι τράπεζες που θα δραστηριοποιούνται εδώ, πρέπει να αντιλαμβάνονται ότι είναι διακομιστικοί σταθμοί των χρημάτων που κατατίθενται στις τράπεζες, και δεν πρέπει να τα επενδύουν ή να δίνουν δάνεια.
 
Είναι πάρα πολλά τα χρήματα για να τα χειριστούμε εμείς! Άρα οι τράπεζες είναι εδώ για να στηρίζουν την επιχειρηματική δραστηριότητα, εμείς προσφέρουμε τις υπηρεσίες, δηλαδή ως λογιστές, δικηγόροι, ελεγκτικοί οίκοι, νοικιάζουμε γραφεία και χώρους, αλλά τα χρήματα τα διαχειρίζονται ξένες τράπεζες.

Με άλλα λόγια, αν κάποιοι έρχονται και σταθμεύουν τα πολύ καλά αμάξια τους στο δικό σου χώρο στάθμευσης, μπορεί να είσαι ένας επιτυχημένος διαχειριστής χώρου στάθμευσης, αλλά δεν μπορείς να ανοίγεις και γραφείο ενοικιάσεως αυτοκινήτων με τα αμάξια τους! Ε, λοιπόν, εμείς αυτό κάναμε!

Άρα, εμείς πρέπει να δούμε τα χρήματα και τις τράπεζες ως μοντέλο στάθμευσης χρημάτων στην Κύπρο, και όχι ως γραφείο επενδύσεων …
 
Βεβαίως, εδώ, εκφράζω μία μεγάλη διαφωνία με τη θέση του κύριου Σόιμπλε, που λέει ότι αυτό το μοντέλο έχει αποτύχει, και ορθώς αντιδρά και το Λουξεμβούργο. Αυτό που έχει αποτύχει, δεν είναι να υπάρχουν στην Ευρώπη οάσεις ξένων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Αυτό που έχει αποτύχει, είναι αυτές οι οάσεις να έχουν και μεγάλο τραπεζικό σύστημα που να το θεωρούν δικό τους! Όπως κάναμε στην Κύπρο. Το Λουξεμβούργο και η Μάλτα δεν το έκαναν αυτό.

Το Λουξεμβρούργο έχει ξένες τράπεζες, που τους προσφέρει, όπως είπα, τον χώρο στάθμευσης…  Επομένως, οι Γερμανοί, έχουν δει με έναν πολύ άκομψο τρόπο αυτή την περίπτωση, και χωρίς να υποτιμώ καθόλου τα λάθη που έχουμε κάνει εμείς, επανέρχομαι ότι το 1/3 του προβλήματος, το δημιούργησαν αποφάσεις άλλων.

Δεν γίνεται να επικρατήσει το onesize για όλους. Μπορεί να γίνει η Κύπρος, για παράδειγμα, κέντρο παραγωγής και βιομηχανίας Mercedes;
 
Τα θέματα λιτότητας, δηλαδή να ζει το κάθε κράτος εντός των δυνατοτήτων του, το σέβομαι ως άποψη απόλυτα, αλλά ταυτόχρονα πρέπει να αφήσουν κάποιες οικονομίες να αναπτύξουν το δικό τους μοντέλο.
 
Γιατί λέμε ως Ευρωπαίοι στους Ρώσους, ότι δεν σας θέλουμε στην Ευρώπη; Διότι, αυτό τους είπε το eurogroup!

Και επίσης, το άλλο που θεωρώ ως πολύ σημαντικό ατόπημα, είναι ότι λήφθηκαν αποφάσεις στηριζόμενες σε μία έκθεση των μυστικών υπηρεσιών της Γερμανίας, σχετικά με το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, που είναι σε πλήρη αντίθεση με διεθνής οργανισμούς που αξιολογούν κράτη – μέλη, και έχουν βάλει την Κύπρο σε καλύτερη θέση από τη Γερμανία και την Ολλανδία στη νομοθεσία για να αποφεύγεται ξέπλυμα βρώμικου χρήματος.

Τι μήνυμα στέλνει η Ευρώπη όταν παίρνει σημαντικές πολιτικές αποφάσεις στηριζόμενη σε έγγραφα μυστικών υπηρεσιών;
 
Κρ.Π.: Το βασικότερο πρόβλημα, πιο είναι στην Κύπρο αυτή τη στιγμή;

 
Το βασικό πρόβλημα στην Κύπρο αυτή τη στιγμή, είναι η ανασύσταση και η εξυγίανση του τραπεζικού τομέα, που είναι ένας σημαντικός πυλώνας της οικονομικής δραστηριότητας. Δεύτερον, είναι να ανασυνταχθούμε ως κέντρο παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών, όχι κατ’ ανάγκη χρηματοοικονομικών. Και το τρίτο, είναι να στρέψουμε την οικονομία μας, περισσότερο στην καινοτομία και την επιχειρηματικότητα.

Κρ.Π.: Οι συνέπειες που μπορεί να έχουν όλα αυτά, πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν; Ειδικά για τον λαό της Κύπρου, και μάλιστα αυτό το μεσοδιάστημα, μέχρι να ανασυγκροτηθούν κάποια πράγματα;
 
Πιστεύω ότι πρώτα πρώτα θα δούμε πάλι ένα κύμα μεταναστευτικό, όπως είχαμε δει, τη δεκαετία του ’60 και μετά το ’74. Αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκη κακό. Ο κόσμος φεύγει, βοηθά τη χώρα του απ’ έξω, και επανέρχεται. Εγώ είχα ζήσει γύρω στα 20 χρόνια στο εξωτερικό.

Το άλλο που βλέπω, είναι ότι υπάρχουν κάποιες ευκαιρίες στην Κύπρο για να εργοδοτηθούν άμεσα.

Τα τελευταία χρόνια, λόγω της μεγάλης ευμάρειας, η τουριστική μας βιομηχανία στηριζόταν πολύ σε ξένο εργατικό δυναμικό. Ε, δεν είναι ντροπή, να είμαστε εμείς αυτοί που θα φιλοξενούμε τους τουρίστες μας, εργαζόμενοι. Και αυτό, όχι μόνο θα δώσει προσωρινή ανακούφιση σε ανέργους αλλά με αυτόν τον τρόπο δεν θα φεύγουν τα χρήματα από την Κύπρο. Άρα, με έναν σμπάρο δύο τρυγόνια.

Είναι καιρός να ξαναθυμηθούμε και κάποιες θέσεις εργασίας, μέχρι να φτάσουμε σε μια νέα περίοδο ανάπτυξης και προόδου. Καμιά εργασία δεν είναι ντροπή, και προέχει αυτή τη στιγμή το να ξαναφτιάξουμε τη χώρα μας:

Τη γεωργία που την είχαμε αγνοήσει. Σύγχρονες μεθόδους γεωργίας αλλά και οικολογική προσέγγιση και περιβαλλοντική ανασυγκρότηση, είναι κι αυτό μια ευκαιρία, τώρα. Όσο πιο γρήγορα το αναγνωρίσουμε και το κάνουμε, τόσο πιο γρήγορα θα λύσουμε τα άμεσα προβλήματα και θα δούμε την οικονομία μας να γυρίζει σε μία αναπτυξιακή πορεία εκ νέου.

 
Κρ.Π.: Πώς θα γίνουν ομαλά τέτοιες αλλαγές;
 
Οι αλλαγές μπορεί να γίνουν ομαλά, αν εμείς αναγνωρίσουμε ότι πρέπει να εργαστούμε με τους ίδιους μισθούς διότι αυτούς τους μισθούς μπορεί να αντέξει η οικονομία μας αυτή τη στιγμή.

Θα είναι άσχημο να περάσουμε σε μία περίοδο εσωστρέφειας και ρατσισμού και να χειροτερέψουμε τα κοινωνικά προβλήματα. Ας σηκώσουμε τα μανίκια και να στρωθούμε στη δουλειά…
 
Κρ.Π.: Να στρωθούνε στη δουλειά, αλλά ποιοι; Όλο αυτό θα το πληρώσει ο κάθε εργαζόμενος; Με ποια λογική φτιάχνει η πολιτική τέτοια κράτη, και θέλουνε μετά και την ομαλότητα;
 
Βεβαίως, εδώ είναι που υπάρχουν τα προβλήματα της Ευρωζώνης και είναι ιδίως ευθύνη των ισχυρών κρατών, αν θέλουν η Ευρώπη να πάει μπροστά.

Δεν μπορείς να έχεις όλη την περιφέρεια της Ευρώπης να είναι φτωχή! Μπορεί να υπήρχαν λάθη, αλλά το κέντρο πρέπει να βοηθήσει τις χώρες αυτές να σταθούν στα πόδια τους.

Η Κύπρος, είναι καλό παράδειγμα. Το δημόσιο χρέος ήταν 70%. Δεν ήταν υπερβολικό. Δεν μπορεί να πει κανείς ότι ήταν ένα σπάταλο κράτος. Η παραοικονομία στην Κύπρο, είναι σχετικά υψηλή, εκτιμάται σε 30%, αλλά δεν είναι και η χειρότερη στην Ευρωζώνη.

Αυτά, πρέπει να τα δουν οι ομάδες της Ευρωζώνης που θέλουν να γίνει η Ευρώπη ισχυρή οικονομική δύναμη. Ε, δεν μπορεί να γίνει η Ευρώπη ισχυρή οικονομική δύναμη με τέτοια τεράστια οικονομικά προβλήματα και με τεράστιες ανισότητες.

Ανησυχώ ότι οι ηγέτες της Ευρώπης έχουν ξεχάσει γιατί δημιουργήθηκε η ΕΕ. Και βλέπουμε, πλέον, τους ανταγωνισμούς που οδήγησαν στον Πρώτο και στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, να εκφράζονται τώρα με πιο ήπια μορφή, αλλά εξίσου καταστροφικά.

Η Κύπρος, αυτή τη στιγμή, πληρώνει και σε κάποιο βαθμό, τις προεκλογικές σκοπιμότητες στη Γερμανία. Έχουν υπερχειλίσει οι προεκλογικές σκοπιμότητες της Γερμανίας εκτός της χώρας.
 
Αυτές είναι συνταγές για καταστροφή! Και αύριο θα επηρεάσουν την Ιταλία ή την Ισπανία. Θα υπάρξουν μεγάλες συγκρούσεις. Η Κύπρος με την τέλεια κρίση, έβαλε στο τραπέζι της ΕΕ και του eurogroup, μερικά μεγάλα διλήμματα…