Κατ’ αρχάς νομίζω ότι κανένας δεν διαφωνεί ότι η κατάσταση είναι τραγική. Ο κόσμος έχει την αίσθηση ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μία πολύ μεγάλη καταστροφή της οικονομίας μας που θα τραυματίσει και θα υποβαθμίσει το βιοτικό μας επίπεδο δραματικά και άμεσα […] Ο Ανδρέας Δημητρίου, καθηγητής ψυχολογίας, πρόεδρος του Ερευνητικού Ιδρύματος του Πανεπιστημίου Λευκωσίας και πρώην Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού, μιλά στην Κρυσταλία Πατούλη εξ’ αφορμής των πρόσφατων γεγονότων στην Κύπρο, με βάση το ερώτημα “Ποιές αιτίες μας έφεραν ως εδώ και κυριως τί πρέπει να κάνουμε;” της Έρευνας για την Κρίση που δημοσιεύεται στο tvxs.gr από το 2010.

Ads

Ανδρ.Δ.: Πολλοί συζητούν και τις αιτίες. Νομίζω ότι τις αιτίες θα πρέπει να τις αναλύσουμε σε μια σειρά επιπέδων, από το συστημικό επίπεδο στο τεχνικό επίπεδο.

Ως προς το συστημικό επίπεδο της Κύπρου θεωρώ ότι μας έλειψαν οι μηχανισμοί ανάλυσης –όπως και στην Ελλάδα, για το που πηγαίνει ο σύγχρονος κόσμος και η Ευρώπη. Θα πρέπει, λοιπόν, να αναλύσουμε τους συστημικούς λόγους των προβλημάτων που έχουμε και στην Κύπρο και στην Ελλάδα.

Κατά την άποψή μου, ο Ελληνισμός στο σύνολό του απέτυχε να κατανοήσει πως πρέπει να διαχειριστούμε τη σχέση του με την ΕΕ, ως πολιτικό πλαίσιο και ως πλαίσιο οικονομικής δραστηριότητας.

Επομένως, συνέβαιναν οικονομικά γεγονότα και πολιτικά γεγονότα, τα οποία είτε μας διεύφευγαν είτε τα παρερμηνεύαμε. Ως εκ τούτου, όταν φούσκωνε η οικονομική κρίση εδώ στην Κύπρο αλλά και στην Ελλάδα, όλα τα Οικονομικά μας Επιτελεία, του κράτους αλλά και του καθ΄υπόθεσιν επιτυχούς ιδιωτικού τομέα, όπως θα έπρεπε κατεξοχήν να είναι οι τράπεζες, πιάστηκαν στον ύπνο.

Μαζί με την απρονοησία υπήρξε μια –ας την πούμε- καπιταλιστική απληστία στην Κύπρο, που οδήγησε τις τράπεζές μας σε ένα ξέφρενο ρυθμό ανάπτυξης πέραν πάσης λογικής.

Επίσης, στον κρίσιμο χρόνο η πολιτική μας ηγεσία μαζί με τη διοίκηση της Κεντρικής Τράπεζας, δεν κατάφεραν να κατανοήσουν τι θα σήμαινε το κούρεμα του ελληνικού χρέους, και ποιες συνέπειες θα είχε στην κυπριακή οικονομία.

Εξάλλου, όταν εξελίσσονταν τα σημαντικότερα οικονομικά συμβάντα, η Κύπρος μπήκε σε μια προεκλογική περίοδο παρατεταμένη, η οποία μάλιστα ακολούθησε τη μεγάλη πολιτική και κοινωνική κρίση που προέκυψε από την έκρηξη στο Μαρί. Όλες οι ασπίδες είχαν κατέβει. Όλοι οι μηχανισμοί άμυνας κοινωνίας, κράτους και πολιτικής ηγεσίας, είχαν κατέβει διότι όλοι ασχολούνταν με τις εκλογές.

Έτσι φτάνουμε ως εδώ, έχοντας νέα κυβέρνηση μόλις πριν ένα μήνα. Αυτή η νέα πολιτική μας ηγεσία δεν είναι καλά ενήμερη για την κατάσταση της χώρας.

Επίσης, πήγε να διαπραγματευθεί στις Βρυξέλλες με το eurogroup με τις ψευδαισθήσεις της δύναμης που προέρχονταν από την εκλογική τους νίκη και την ψευδαίσθηση της στήριξης από τους πολιτικούς φίλους.

Η κατάσταση αυτή δημιούργησε κακές εκτιμήσεις και οδήγησε σε εσφαλμένες πολιτικές αποφάσεις που στον κρίσιμο χρόνο αναστάτωσαν την κυπριακή κοινωνία με το φόβο του κουρέματος των καταθέσεων κάτω από τα 100.000 ευρώ, που έπρεπε να είναι προστατευμένες. Μετά το ένα λάθος έφερε το άλλο, και φτάσαμε εδώ που φτάσαμε.

Το πολιτικό σύστημα, του Προέδρου συμπεριλαμβανομένου, απαξιώνεται. Σκεφτείτε ότι σήμερα, ένα μόλις μήνα μετά την ανάληψη της εξουσίας, παρετείται ο Υπουργός Οικονομικών.
 
Κρ.Π.: Σε ποια λάθη αναφέρεστε;

Ανδρ.Δ.: Δεν επιτρεπόταν μια μεγάλη τράπεζα όπως είναι η Λαϊκή Τράπεζα, να δανείζεται από το ELA, δισεκατομμύρια από βδομάδα σε βδομάδα! Είναι και ασύλληπτο και απαράδεχτο ότι μέσα σε μερικούς μήνες δανείστηκαν σχεδόν 10 δισεκατομύρια ευρώ. Αυτά τα πράγματα κρύβονταν από όλους. Ούτε η Εποπτική Αρχή έπαιξε το ρόλο της, ούτε η πολιτική ηγεσία απαίτησε από την Εποπτική Αρχή να παίξει το ρόλο της.

Επομένως ένα ευρύτερο πολιτικό πλαίσιο που οδηγεί σε πολιτικές αστοχίες, που έχουν να κάνουν με τις εκλογές, και με το πώς λειτούργησε το πολιτικό σύστημα μετά την έκρηξη στο Μαρί, διασταυρώνεται με μια αστοχία, και του υπουργείου Οικονομικών αλλά και της Κεντρικής μας Τράπεζας. Και φτάνουμε στην πραγματικότητα να ανακαλύπτουμε ότι οι τράπεζές μας δανείζονταν πολύ περισσότερα από ότι ο οποιοσδήποτε φανταζόταν.

Απ’ την άλλη όμως, το πράγμα γίνεται τραγικό γιατί έχουμε μία εν πολλοίς δυσδιάστατη οικονομία:

Έχουμε τον τουρισμό από τη μια και από την άλλη το τραπεζικό σύστημα. Και αυτή τη στιγμή χάσαμε τη μία διάσταση, τον ένα πόλο.

Στα χρόνια της μεγάλης ανάπτυξης δεν υπήρξε πρόνοια από την Κυπριακή πολιτεία να επενδύσει και να παράγει ανάπτυξη σε πολλούς άλλους τομείς, όπως είναι για παράδειγμα ο τομέας της καινοτομίας, ο τομέας της γεωργίας, ο τομέας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης(που υποτίθεται θέλουμε να καταστήσουμε την Κύπρο Κέντρο Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης). Επομένως, τα αίτια είναι πάρα πολλά.

Θα μου πείτε τώρα, τι μέλλει γενέσθαι;

Κατ’ αρχήν ο κόσμος πρέπει να παραμείνει ψύχραιμος .Η πολιτεία στο σύνολό της πρέπει να καθίσει με σωφροσύνη και χωρίς τα πάθη που μας χώριζαν, να ξανασχεδιάσει το πώς θα επανέλθουμε σε φάση ανάπτυξης σε πολλούς τομείς σαν αυτούς που ανέφερα προηγουμένως και σίγουρα όχι με υστερίες του τύπου: Έξω από την Ευρώπη ή έξω από το ευρώ. Η πεποίθησή μου είναι ότι δεν υπάρχει άλλος χώρος από αυτόν για μας.

Επομένως, επειδή η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι κοινωνία αγγέλων, πρέπει να αγωνιζόμαστε και να ανταγωνιζόμαστε για την παρουσία μας, την πολιτική, την κοινωνική και την πολιτιστική, και να ξανασχεδιάσουμε ξανά, από την αρχή, το πώς θα πορευτούμε σ’ αυτόν τον πολύ περίπλοκο κόσμο.

Η έξοδος από την Ευρωζώνη, ή πολύ περισσότερο η έξοδος από την Ευρώπη, θα ήταν ολέθρια. Διότι δεν θα μας επέτρεπε να αποκτήσουμε την οργάνωση και τις επιδόσεις, που πρέπει να έχει μια κοινωνία που υποχρεωτικά είναι Ευρωπαϊκή και πρέπει να παραμείνει εκεί.

Κρ.Π.: Με κάθε τίμημα, και με όποιο κόστος; Και με τη λογική της Γερμανίας για το τι σημαίνει ΕΕ;
 
Ανδρ.Δ.: Όχι βέβαια. Αλλά πρέπει αυτά τα θέματα να τεθούν στα όργανα της ΕΕ και κατ’ εξοχήν στο Ευρωκοινοβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Προφανώς, δεν πρέπει να μιλάμε για μια γερμανική Ευρώπη, αλλά για την Ευρώπη όλων. Αλλά αν φύγουμε εκτός ΕΕ, θα κάνουμε τι; Και θα πάμε που; Θα είμαστε μία χώρα που θα στηρίζετε μόνο στον τουρισμό της; Μα δεν είναι αυτό που θέλουμε. Θέλουμε να μετέχουμε στο κοινωνικό, το πολιτικό, και το επιστημονικό γίγνεσθαι της Ευρώπης σε όλες τις διαστάσεις.

Κρ.Π.: Μα, θα αφήσουν να το κάνετε αυτό;
 
Αντρ.Δ.: Δεν θέλω να είμαι αυτομαστιγωτικός, αλλά εμείς είναι που δανειστήκαμε δεκάδες εκατομμύρια πάνω από το εθνικό μας προϊόν.
 
Κρ.Π.: Εσείς, ή οι τράπεζες;
 
Ανδρ.Δ.: Οι τράπεζες είναι μέρος αυτού του συστήματος.
 
Κρ.Π.: Μέρος της ΕΕ θέλετε να πείτε; Δηλαδή, λειτουργούσαν πάνω στη λογική της;
 
Ανδρ.Δ.: Έτσι είναι.
 
Κρ.Π.: Όταν αυτή η λογική μας φέρνει στην καταστροφή, πρέπει να συνεχίσουμε να την ακολουθούμε; 
 
Ανδρ.Δ.: Είναι η άποψή μου, ότι δηλαδή θα πρέπει να τεθούν τα θέματα στα πολιτικά όργανα της ΕΕ, στο βαθμό που μπορούμε να επηρεάσουμε και η Ελλάδα αλλά και η Κύπρος, όπως και άλλες χώρες που βρίσκονται σε ανάλογη κατάσταση με μας.

Πρέπει από κοινού να διαμορφώσουμε το πολιτικό πλαίσιο των αποφάσεων. Να φέρουμε τα σοβαρά πολιτικά και οικονομικά θέματα στα όργανα της ΕΕ, για να ξαναδούμε πως λύνονται τα οικονομικά θέματα, ποιο είναι το πολιτικό πλαίσιο λύσης των οικονομικών θεμάτων, γιατί τελικά όλα καταλήγουν στην καθημερινή ζωή του κάθε πολίτη!

Κρ.Π.: Άρα χρειάζεται συνασπισμός των χωρών που αντιμ
τωπίζουν προβλήματα, απέναντι στην πολιτική της ΕΕ που αντιπροσωπεύεται κυρίως από τη θέση της Γερμανίας;
 
Ανδρ.Δ.: Ασφαλώς! Διότι αυτή τη στιγμή, μία χώρα προσπαθεί να επιβάλλει ένα δικό της μοντέλο πάση θυσία. Αυτό δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό.

Αλλά από την άλλη πλευρά, δεν είναι και λύση μια αδύναμη χώρα να αποχωρίσει από την ΕΕ. Διότι αν κάθε αδύναμη χώρα αποχωρούσε, στο τέλος η Ευρώπη θα γίνει, αυτό που φοβόμαστε ότι θα γίνει! Και θα μας απειλεί και πάλι!

Κρ.Π.: Μήπως έχει γίνει; Ο κόσμος τι πρέπει να κάνει;
 
Ανδρ.Δ.: Όλοι περιμένουμε να δούμε. Κανείς δεν ξέρει ποια θα είναι η περικοπή των εισοδημάτων του αύριο. Διότι υπήρξε μία περικοπή στο δημόσιο τομέα, της τάξης του 10%, άρα αναμένεται αύριο ότι εξαιτίας της οικονομικής κρίσης που θα ακολουθήσει, το Εθνικό προϊόν μπορεί να μειωθεί μέχρι 5 ή 10%. Αυτό το γεγονός θα μειώσει τους μισθούς κι άλλο. Δηλαδή, θα φτάσει τους μισθούς στο επίπεδο που έχουν φτάσει στην Ελλάδα.

 Είναι τραγικό. Αλλά κανένας ακόμα δεν έχει αίσθηση. Όλοι φοβόμαστε το αύριο αλλά κανένας δεν ξέρει πως θα είναι αυτό το αύριο…

Κρ.Π.: Ο κυπριακός λαός πώς πρέπει να αντιδράσει; Η αντίδραση του κόσμου στην Ελλάδα μεχρι στιγμής, σας ικανοποιεί;
 
Ανδρ.Δ.: Όχι δεν νομίζω ότι είναι ικανοποιητικός το τρόπος που έχει αντιδράσει η Ελλάδα.

Βέβαια η Ελλάδα είναι σε δύσκολη θέση έτσι κι αλλιώς. Μπορεί να κρατιέται πάνω από το νερό μετά δυσκολίας. Επομένως κανένας δεν θέλει να πνιγεί η Ελλάδα. Από την άλλη μεριά κανένας δεν είναι κι ευχαριστημένος από την αντιμετώπιση που είχαμε. Νιώθουμε μόνοι. Ο κόσμος εδώ είναι πικραμένος γιατί μεγάλο μέρος των προβλημάτων μας προήλθαν από την Ελλάδα. Αλλά δεν ήλθαν μόνο από την Ελλάδα. Ήλθαν από το γεγονός ότι οι τράπεζές μας φέρθηκαν άσοφα, άπληστα και πολύ ερασιτεχνικά και η πολιτική ηγεσία υστέρησε δραματικά.

Κρ.Π.: Αν πάρετε παράδειγμα από την Ελλάδα, τι πρέπει να κάνετε για να έχετε ένα καλύτερο αποτέλεσμα;
 
Ανδρ.Δ.: Όλοι αυτή τη στιγμή συζητούν λύσεις. Το βέβαιο είναι ότι θα πρέπει να διαφοροποιήσουμε την οικονομία μας. Δεν μπορούμε να βάζουμε όλα μας τα αυγά σε ένα ή δύο καλάθι, μόνο!

Επομένως θα πρέπει να ξαναστραφούμε στη βιομηχανική μας παραγωγή, που περίπου την καταργήσαμε τα τελευταία 20 χρόνια, θα πρέπει ξαναστραφούμε προς τη γεωργία μας, που περίπου την καταργήσαμε επίσης, και να πάμε και σε πιο έξυπνους τομείς της οικονομίας που έχουν πλεονεκτήματα όπως είναι η καινοτομία, η Πανεπιστημιακή εκπαίδευση…

Κάποτε συζητιόταν ότι η Κύπρος θα μπορούσε να γίνει ένα παγκόσμιο κέντρο Πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, αλλά αυτό δεν επιτεύχθηκε. Πρέπει να το ξανασκεφτούμε και να δούμε πως θα το σχεδιάσουμε ώστε να γίνει.  Διότι χρειάζεται να αξιοποιήσουμε το πολύ υψηλού επιπέδου προσωπικό που έχουμε στα πανεπιστημιακά μας ιδρύματα, με το οικονομικό γίγνεσθαι της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
 
Κρ.Π.: Πώς προβλέπετε ότι θα διαχειριστεί αλλά και θα αντιδράσει ο κυπριακός λαός σε αυτή την απότομη – βίαιη αλλαγή της καθημερινής του ζωής;
 
Ανδρ.Δ.: Ο λαός της Κύπρου θέλει από την πολιτική ηγεσία υπευθυνότητα και να του δώσει ελπίδα, με τις ενέργειές της και τους χειρισμούς της και την πολιτισμένη συλλογική διαχείριση των προβλημάτων. Από κει και πέρα, υπάρχουν άνθρωποι που θα πληγούν δραματικά.

Θα δούμε ανθρώπους με υψηλά εισοδήματα όπως για παράδειγμα ένα ζευγάρι που εργαζόταν στη Λαϊκή τράπεζα και έπαιρναν μαζί μισθό ύψους 8.000 ευρώ, να χάνουν τη δουλειά τους και να πέφτουν στα 1200 ευρώ με το επίδομα ανεργίας…  Από εκεί και πέρα, υπάρχει αύριο…

Κρ.Πρ.: Πιστεύεται ότι ο κόσμος θα εξεγερθεί;
 
Ανδρ.Δ.: Ο κόσμος εξεγείρεται ήδη και βγαίνει στους δρόμους! Είναι ένα καλό σημάδι. Αλλά από την άλλη μεριά, θέλουμε ανασχεδιασμό της οικονομίας μας, για να μπορεί να τον δώσει σ’ αυτόν τον κόσμο.
 
Κρ.Π.: Εσείς μιλάτε για ένα μακροχρόνιο σχέδιο, πολύ σωστά, αλλά το θέμα είναι και τι θα κάνουν οι άνθρωποι αυτή τη στιγμή, που από την μια μέρα στην άλλη μπορεί να βρεθούν στο δρόμο;
 
Ανδρ.Δ.: Εδώ οι οικογενειακοί δεσμοί είναι πολύ ισχυροί, και αυτό είναι μία στήριξη…