Το Σιδηρούν Παραπέτασμα έπεσε βίαια πριν 20 χρόνια στη Ρουμανία, με την εκτέλεση του δικτάτορα Νικολάε Τσαουσέσκου και της γυναίκας του. Δύο δεκαετίες αργότερα, κάποιοι από τους ανθρώπους- κλειδιά της επανάστασης θυμούνται τα σκοτεινά γεγονότα που οδήγησαν στην ανατροπή του ηγέτη και το λουτρό αίματος που ακολούθησε.

Ads

Tα πρόσωπα των σκοπευτών παραμένουν στο σκοτάδι της τηλεοπτικής εικόνας της εκτέλεσης. Το 1989, ένα χρόνο μετά από σαρωτικές αλλαγές στην Ανατολική Ευρώπη, η Ρουμανία αποτέλεσε τη μοναδική περίπτωση που το κεφάλαιο έκλεισε με το θάνατο του αρχηγού κράτους.

« Πήραμε εκδίκηση για τους νεκρούς που είχε στη συνείδηση του ο Τσαουσέσκου. Επρόκειτο για μια τιμητική αποστολή», λέει χαρακτηριστικά ο Dorin Carlan στην Spiegel. Ο Carlan είναι ένας από τους τρεις άνδρες του 64ου Συντάγματος Αλεξιπτωτιστών που εκτέλεσε τη θανατική ποινή κατά του Τσαουσέσκου. Για μια και μοναδική στιγμή στην ιστορία, έγινε εργαλείο της επανάστασης. Σήμερα ζει στο Βουκουρέστι, όπου εργάζεται σαν νομικός σύμβουλος, ενώ η μελαγχολία είναι εμφανής στο βλέμμα του με τα γεγονότα του 1989 να βαραίνουν ακόμη τους ώμους του.

Λίγα δευτερόλεπτα πριν από την εκτέλεση, καθ’ οδόν όπως βρισκόταν για την αυλή του στρατώνα Tirgoviste, ο Carlan τότε ήταν υπαξιωματικός του ναυτικού, στάθηκε κοιτάζοντας τον διοικητή του. Όπως θυμάται ο ίδιος σήμερα, «Ο Τσαουσέσκου με κοίταξε κλαίγοντας και φώναξε: “Θάνατος στους προδότες! Η ιστορία θα μας δικαιώσει”. Ύστερα τραγούδησε τη “Διεθνή”. Τότε ανοίξαμε πυρ. Έπρεπε να μπει ένα τέλος».

Ads

H εκτέλεση του Τσαουσέσκου ήταν η αμαρτία μιας νεαρής δημοκρατίας, όπως το έθεσε ο εξόριστος αντιφρονούντας συγγραφέας Paul Goma, ή η αρχή της ελευθερίας του Ρουμανικού λαού;

Το σίγουρο είναι πως αποτέλεσε συνέπεια μιας λαϊκής εξέγερσης χιλιάδων καταπιεσμένων Ρουμάνων που ζούσαν στην εξαθλίωση και την πείνα. Επιπλέον την ίδια περίοδο υπήρχε μια μικρή ομάδα από μελλοντικούς αντάρτες, βετεράνους του κόμματος, στρατιωτικούς οργανισμούς και οργανισμούς ασφαλείας που είχα κατά νου την ανατροπή του Τσαουσέσκου αρκετό καιρό πριν. Τελικά ήρθε εκείνη η στιγμή που τα δύο κινήματα ενώθηκαν, με αποτέλεσμα ένα ισχυρό κύμα αντίστασης το οποίο κατόρθωσε να ρίξει την κυβέρνηση στις 22 Δεκεμβρίου του 1989.

Η αντίσταση ξεκίνησε στην Timisoara, μια μεγάλη πόλη στα δυτικά της Ρουμανίας, από τον Πάστορα Laszlo Tokes. Ο εύγλωττός και ατρόμητος πάστορας ήταν μέλος της ουγγρικής κοινότητας και δημοφιλής αντιφρονών, ο οποίος είχε κριτικάρει ανοιχτά τη κυβέρνηση για τις συνεχείς καταπατήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Tokes αποτέλεσε για πολλά χρόνια αγκάθι στα πλευρά του συστήματος, που άλλωστε είχε ιστορία στις εξαφανίσεις ανθρώπων αντίθετων μ’αυτό. Μάλιστα στις 16 Δεκεμβρίου του 1989, τα μέλη του ποιμνίου του δημιούργησαν μια ανθρώπινη αλυσίδα έξω από το σπίτι του πάστορα, έτσι ώστε να εμποδίσουν τις αρχές να τον συλλάβουν.

Από κει και πέρα η επανάσταση εξαπλώθηκε, με το στρατό και την αστυνομία να λειτουργούν με δικούς τους ανθρώπους για πολλές ημέρες. Ο Τσαουσέσκου υποτιμώντας την αντίσταση, πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στη Τεχεράνη, αφήνοντας την γυναίκα του Έλενα στη χώρα. Πίσω στο Βουκουρέστι η ηγεσία είχε αποφασίσει πια να αντιμετωπίσει το πλήθος από το μπαλκόνι του κτιρίου του κόμματος, κάτω από το οποίο βρίσκονταν περισσότεροι από 100.000 εξαγριωμένοι διαδηλωτές. O Τσαουσέσκου εμφανίστηκε στο μπαλκόνι του κτιρίου για τελευταία φορά, όμως η ανταπόκριση του κόσμου ήταν ιδιαίτερα αποδοκιμαστική.

Καθώς το εξαγριωμένο πλήθος εισέβαλε στο κτίριο, ο Stanculescu οργάνωνε την διαφυγή του δικτάτορα και της γυναίκας του. Aρχικά διέταξε ένα ελικόπτερο να πετάξει στην οροφή του κτιρίου. Το ζεύγος Τσαουσέσκου κατάφερε να σωθεί συνοδευόμενο από δυο πολιτικά μέλη και δυο αστυνομικούς. Σύμφωνα με μαρτυρίες, τη στιγμή κείνη η Έλενα Τσαουσέσκου απευθυνόμενη στον υπουργό άμυνας του ζήτησε να φροντίσει τα παιδιά τους.

Η απόφαση τoυ στρατηγού να αλλάξει στρατόπεδο και να ενωθεί με τους αντάρτες είναι μία από τις βασικές στιγμές της επανάστασης. Από τη νέα θέση του, διέταξε κρυφά το στρατό να επιστρέψει στους στρατώνες. Στο τέλος, ο ίδιος ο Stanculescu επέλεξε προσωπικά τους σκοπευτές που θα πραγματοποιούσαν την εκτέλεση.

Αλλά τότε οι Τσαουσέσκου είχαν ακόμη τρεις μέρες ζωής. Όταν το ελικόπτερο σταμάτησε στο εξοχικό τους στο Snagov, η Έλενα μάζεψε γρήγορα κάποια πράγματα ενώ ο σύζυγός της αναζητούσε τον επόμενο χώρο παραμονής τους. Κατόπιν πρότασης του πιλότου τους, επιβιβάστηκαν πάλι στο ελικόπτερο για ένα ταξίδι-οδύσσεια.

Σε αυτό το σημείο, οι «μάζες» λάμβαναν τις ομαδικές οδηγίες τους από το Studio 4 των κεντρικών της τηλεόρασης στο Βουκουρέστι. Ο ποιητής Mircea Dinescu είχε φτάσει εκεί περίπου στη 1 μ.μ. Μέσα στο χάος, δήλωσε: «Ο στρατός είναι μαζί μας. Ο δικτάτορας έχει διαφύγει. Ο Θεός έχει γυρίσει το πρόσωπό του προς τους Ρουμάνους και πάλι. Έχουμε κερδίσει».

Πολλοί από τους συναδέλφους του, σταδιακά άρχισαν να φθάνουν στο Studio 4 και σύντομα αποτέλεσαν τον πυρήνα του Εθνικού Μετώπου Σωτηρίας. Ανάμεσα σ’ αυτούς ήταν ο Silviu Brucan, ιδεολόγος κόμματος του Στάλιν τα τελευταία χρόνια και αργότερα πρέσβης της Ρουμανίας στις Ηνωμένες Πολιτείες και τα Ηνωμένα Έθνη. Εκεί βρισκόταν και ο γενικός στρατηγός Nicolae Militaru, ο οποίος πιστεύεται ότι συνωμότησε ενάντια στον Τσαουσέσκου τη δεκαετία του 1970, καθώς και ο Stanculescu, ο οποίος βρισκόταν διαρκώς σε τηλεφωνική επαφή με την ομάδα.

Σ’ αυτό το σημείο, στο σταθμό φτάνει ο Ιλιέσκου, αντίπαλος του Τσαουσέσκου για περισσότερο από 18 χρόνια, ο οποίος μετά από λίγες ώρες ανακοίνωσε στους εκατομμύρια τηλεθεατές την σύσταση του Εθνικού Μετώπου Σωτηρίας, με τον ίδιο στην θέση του αρχηγού. Διάφορες θεωρίες ειπώθηκαν σχετικά με το τι συνέβη τις μέρες που προηγήθηκαν την εκτέλεση των Τσαουσέσκου.

«Υπήρχε μεγάλη ένταση και έπρεπε να δημιουργηθεί ένας λόγος για να σκοτώσουμε τον Τσαουσέσκου», λέει ο Stanculescu, o οποίος προσθέτει πως «έπρεπε να ρωτήσω τον Ιλιέσκου». Η σιωπηρή κατηγορία που αποδίδει ο πρώην στρατηγός 20 χρόνια μετά οδηγεί και στο βασικότερο ζήτημα της επανάστασης. Αν οι «τρομοκράτες» εφευρέθηκαν και ήταν ελεγχόμενοι από το Εθνικό Μέτωπο Σωτηρίας, τότε η δίκη του Τσαουσέσκου έγινε μόνο για τα μάτια του κόσμου και οι θάνατοι δεκάδων αθώων ανθρώπων αποτελούν εγκλήματα, για τα οποία οι ηγέτες του πραξικοπήματος οφείλουν να λογοδοτήσουν.
Στις 24 Δεκεμβρίου του 1989 ο Stanculescu έλαβε διαταγές για να ξεκινήσει η δίωξη του δικτάτορα. Tην επόμενη ημέρα, δικαστές, εισαγγελείς και δικαστικοί πέταξαν κάτω από ένα πέπλο μυστικότητας για τα παραπήγματα του Τirgoviste, όπου οι Τσαουσέσκου κρατούνταν τις τελευταίες τρεις μέρες. Στα ελικόπτερα βρίσκονταν εκπρόσωποι του Εθνικού Μετώπου Σωτηρίας, ο Stanculescu και ο Carlan, ένας από τους τρεις εκτελεστές.

Ο Stanculescu διάλεξε τους τρεις εκτελεστές, τους οποίους ονόμασε «καθαρόαιμούς» και τους έδωσε τις εξής οδηγίες: «Τριάντα σφαίρες. Αυτόματο πυρ». Tα σώματα των Τσαουσέσκου τυλίχτηκαν σε μουσαμάδες και μεταφέρθηκαν πίσω στο Βουκουρέστι, όπου θάφτηκαν στο νεκροταφείο της Ghencea, σε χωριστά όμως σημεία το ένα από το άλλο.

Aπό εκείνη την στιγμή και έπειτα, οι βασικοί παράγοντες που οι ζωές τους διασταυρώθηκαν σε μια ιστορική στιγμή, θα χωριστούν και θα ακολουθήσουν διαφορετικά μονοπάτια.

Πηγή: Spiegel