Με τις Βρυξέλλες στα μέσα της διαπραγμάτευσης Συμφώνου με τη Λιβύη, στην οποία εντάσσονται -μεταξύ άλλων- τομείς όπως η μετανάστευση και το άσυλο, η Διεθνής Αμνηστία επικρίνει έντονα τις σχέσεις της Ευρώπης με την Τρίπολη, υποστηρίζοντας ότι όσο ο Gaddafi συνεχίζει στην πραγματικότητα να είναι «ο μπράβος της Ευρώπης που ‘μπλοκάρει’ τους ανεπιθύμητους μετανάστες από την Αφρική» η ΕΕ αγνοεί την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα του.

Σε επιστολή προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκφράζει τη λύπη της για την κατάσταση αυτή. «Τα μέλη της ΕΕ έχουν επιδιώξει ενεργά τη συνεργασία της Λιβύης σχετικά με τον έλεγχο της ροής μεταναστών στις ευρωπαϊκές ακτές και κλείνουν τα μάτια στην τραγική κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα της Λιβύης, την απουσία ενός αποτελεσματικού συστήματος παροχής ασύλου στη χώρα και στις επίμονες αναφορές για κακοποίηση και κακομεταχείριση των προσφύγων, αιτούντων άσυλο και μεταναστών».

Η επιστολή εστιάζει στην Ιταλία, ωστόσο, η Διεθνής Αμνηστία ανησυχεί ότι η στάση αυτή μπορεί να αναπαραχθεί σε ολόκληρη την ΕΕ καθώς η αντιμεταναστευτική πολιτική κερδίζει έδαφος στις συζητήσεις μεταξύ των πολιτικών της ένωσης.

Στη «Συνθήκη Φιλίας» που υπεγράφη μεταξύ Ιταλίας και Λιβύης το 2008 προβλέπονται διμερείς προσπάθειες για την καταπολέμηση της λεγόμενης παράνομης μετανάστευσης με κοινές περιπολίες στη Μεσόγειο. Σε αντάλλαγμα κεφαλαίων ύψους 5 δις δολαρίων για την κατασκευή έργων, φοιτητικών υποτροφιών και στρατιωτικών συντάξεων, η Λιβύη συμφώνησε για αυστηρότερο έλεγχο των υδάτων της και παραχώρησε στην Ιταλία το δικαίωμα να διοχετεύει εκεί όλους τους μετανάστες που συλλαμβάνονται στη θάλασσα.

Από τον Μάιο του 2009 και κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, η ιταλική ακτοφυλακή επιστρέφει πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και άλλους μετανάστες χωρίς να ελέγχει αν τα άτομα που επιβαίνουν στα πλοία χρήζουν διεθνούς προστασίας ή ανθρωπιστικής βοήθειας. Πρόκειται για τακτική, την οποία ο Ιταλός υπουργός Εσωτερικών, Roberto Maroni, μέλος του σκληροπυρηνικά δεξιού και αντιμεταναστευτικού κόμματος της Λίγκας του Βορρά, αποτελεί «ιστορικό επίτευγμα».

Την ίδια ώρα, υπό την επιτήρηση των αρχών της Λιβύης, οι μετανάστες πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης, ξυλοδαρμών και κακοποίησης με τρόπους που συνιστούν βασανιστήρια. Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, χιλιάδες μετανάστες και πρόσφυγες συνωστίζονται στα κέντρα κράτησης επ’ αόριστον ενώ αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο απέλασης σε χώρες, όπως η Σομαλία και η Ερυθραία, όπου θα αντιμετωπίσουν περαιτέρω διώξεις. Η Λιβύη, η οποία δεν είναι μέλος της σύμβασης του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες που υπεγράφη το 1951 δεν αναγνωρίζει την ανάγκη των ανθρώπων να λάβουν διεθνή προστασία.

Πριν από δύο εβδομάδες, όταν αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βρέθηκαν στην Τρίπολη για να συζητήσουν το πλαίσιο της συμφωνίας , η κυβέρνηση απομάκρυνε τον Ύπατο Αρμοστή του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Την ίδια εβδομάδα, η Λιβύη παρεμπόδισε ένα πλοιάριο που μετέφερε περίπου 20 άτομα, κυρίως από την Ερυθραία και το οδήγηση στη ζώνη διάσωσης της Μάλτας. Η τύχη τους είναι άγνωστη, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Προσφύγων και Εξορίστων, το οποίο επίσης επέκρινε πρόσφατα τη σχέση ΕΕ-Λιβύης.

Λίβυοι αξιωματούχοι τόνισαν πάντως σε απεσταλμένους της Διεθνούς Αμνηστίας την απογοήτευσή τους για το γεγονός ότι η Λιβύη αναμένεται να κάνει το «φύλακα» της Ευρώπης ενώ την ίδια ώρα κατηγορείται από μέλη της ΕΕ για εισροή μεταναστών. Τον περασμένο Ιανουάριο, ο υπουργός Εξωτερικών της Λιβύης είχε δηλώσει: «υπάρχουν 6 εκατομμύρια Λίβυοι και έχουμε δύο εκατομμύρια μετανάστες. Το πρόβλημα αυτό πέφτει πραγματικά στους ώμους του Λιβυκού λαού. Εργαζόμαστε ως φύλακες της ΕΕ και η Λιβύη μπορεί να μην είναι σε θέση να συνεχίσει να το κάνει αυτό».

«Η ΕΕ και μεμονωμένα τα κράτη μέλη πρέπει να εξασφαλίζουν ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα βρίσκονται στο επίκεντρο κάθε συμφωνίας με τη Λιβύη αλλά και ότι κάθε συμφωνία αναγνωρίζει ρητά τα δικαιώματα των μεταναστών» δηλώνει ο διευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας, Nicolas Beger.

Σύμφωνα με την οργάνωση, πέρα από το ζήτημα των μεταναστών, η Λιβύη «εξαφανίζει» τους διαφωνούντες, τιμωρεί τους μοιχούς και θέτει υπό κράτηση αντιφρονούντες και άτομα ύποπτα για τρομοκρατία χωρίς πρόσβαση σε δικηγόρους. Οι εν λόγω κρατούμενοι συχνά βασανίζονται. Η Τρίπολη επιπλέον διατηρεί την θανατική ποινή κυρίως εναντίον ξένων. Ωστόσο, όπως τονίζεται, τέτοιου είδους ζητήματα αγνοούνται από την ΕΕ, τις ΗΠΑ και άλλες χώρες για χάρη της συνεργασίας για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.

Η Λιβύη εξακολουθεί να θεωρείται ζωτικής σημασίας λόγο του πετρελαϊκού της πλούτου. Αποδεδειγμένα τα αποθέματά την καθιστούν ένατη στον κόσμο με μεγάλες εκτάσεις του εδάφους της ακόμη ανεξερεύνητες. Η βρετανική BP, υπεύθυνη για την καταστροφή στον Κόλπο του Μεξικού, υπέγραψε συμφωνία με την Τρίπολη το 2007, ύψους 900 εκ. δολαρίων και σχεδιάζει να ξεκινήσει γεωτρήσεις στη Μεσόγειο σύντομα. Ο επικεφαλής της εθνικής εταιρείας πετρελαίου της Λιβύης διαβεβαίωσε σε συνέδριο στο Λονδίνο τους εκπροσώπους και τους επενδυτές της βρετανικής εταιρείας ότι η πετρελαιοκηλίδα του Κόλπου δεν θα οδηγήσει σε διακοπή του έργου.