«Αν το πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης οφείλει το όνομά του στον Αριστοτέλη, στον Παπαναστασίου χρωστά την ύπαρξή του». Αυτά τα λόγια του καθηγητή, Ν. Πανταζόπουλου στην τελετή εορτασμού 50 χρόνων του ΑΠΘ (1976) αποκαλύπτουν ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας του μεγαλύτερου ελληνικού πανεπιστημίου αλλά και του μεγαλύτερου ακαδημαϊκού ιδρύματος των Βαλκανίων. Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης έχει πλούσια ιστορία, πολλά πλεονεκτήματα, αλλά ταλανίζεται και από πολυάριθμα προβλήματα, τα οποία καλείται να αντιμετωπίσει η νέα πρυτανεία σε αυτή την κρίσιμη καμπή.

Ads

του Μιχάλη Γουδή
Φωτογραφίες: ιστοσελίδα ΑΠΘ

Η ιστορία

Λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, το 1912, η κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου ξεκίνησε την προσπάθεια ίδρυσης ελληνικού πανεπιστημίου στη Βόρεια Ελλάδα, μία προσπάθεια που πρόβαλλε ως εθνική ανάγκη. Όμως η Μικρασιατική Καταστροφή και η πολιτική αστάθεια της εποχής ανέτρεψαν τα σχέδια αυτά. Λίγο αργότερα, το 1925, ο τότε πρωθυπουργός, Αλέξανδρος Παπαναστασίου αποφάσισε την ίδρυση του πανεπιστημίου και κίνησε τις διαδικασίες που ευοδόθηκαν το καλοκαίρι του 1925. Η Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ ξεκίνησε να λειτουργεί το 1926, στεγαζόμενη στην έπαυλη Αλλατίνι (η σημερινή Νομαρχία Θεσσαλονίκης) και με πρώτο πρόεδρο τον Γεώργιο Χατζηδάκι. Δεν άργησε να φανεί, όμως, πως ο χώρος ήταν ακατάλληλος κι έτσι τον Οκτώβριο του 1927 αποφασίστηκε η μεταστέγαση του πανεπιστημίου στο Μέγαρο της οδού Εθνικής Αμύνης, όπου προηγουμένως φιλοξενούνταν το Β’ Στρατιωτικό Νοσοκομείο. Σήμερα, ο χώρος αυτός αποτελεί το ιστορικό κτίριο του πανεπιστημίου και στεγάζει ένα μέρος μόνο της Φιλοσοφικής Σχολής.

Με την πάροδο των ετών το ΑΠΘ άρχισε να εμπλουτίζεται με την ίδρυση πολλών νέων Σχολών και Τμημάτων. Έτσι, το 1927 πρωτολειτούργησε η Φυσικομαθηματική Σχολή, το 1929 η Νομική και το 1942 η Ιατρική και η Θεολογική Σχολή. Η διαδικασία αυτή συνεχίστηκε και μετά τον πόλεμο, ιδίως τη δεκαετία του ’50, και μετά τις θεσμικές αναδιαρθρώσεις του 1982 και την ίδρυση των νεότερων Σχολών και Τμημάτων τις δύο τελευταίες δεκαετίες (Σχολή Κινηματογράφου, Σχολή Καλών Τεχνών, Τμήμα Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ, Τμήμα Πληροφορικής κ.α.), σήμερα το ΑΠΘ περιλαμβάνει 9 Σχολές και 42 συνολικά Τμήματα.

Στην πρωτοπορία

Σε όλη τη διάρκεια της πορείας του το ΑΠΘ είχε έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα που το καθιέρωσε ως το σημαντικότερο εκπαιδευτικό ίδρυμα της χώρας. Ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ, Γρηγόρης Πασχαλίδης επισημαίνει στο tvxs την ανάγκη να πρωταγωνιστήσει το ΑΠΘ με οδηγό το παρελθόν του, εκφράζοντας παράλληλα την αισιοδοξία του ότι οι νέες πρυτανικές αρχές θα ανταποκριθούν: «Ο ιστορικός δεσμός του ΑΠΘ με τους αγώνες του δημοτικισμού, αποτελεί μια σύνθετη κληρονομιά, μαζί επιστημονική, εκπαιδευτική και πολιτική, που ακόμα αναμένει την επανερμηνεία και ανανέωσή της μέσα στα σημερινά διακυβεύματα του ελληνικού πανεπιστημίου, και γενικότερα, της ελληνικής κοινωνίας.»

Ταυτότητα

Βασικό χαρακτηριστικό της ταυτότητας του ΑΠΘ, όμως, είναι οι 100.000 περίπου φοιτητές του. Το φοιτητικό δυναμικό του πανεπιστημίου αποτελεί περίπου το 10% του συνολικού πληθυσμού της Θεσσαλονίκης, καθιστώντας την πόλη συν τοις άλλοις μία μεγάλη φοιτητούπολη. Αν συνυπολογίσει κανείς και τους περίπου 2.000 διδάσκοντες κάθε βαθμίδας αντιλαμβάνεται πως η δυναμική του ΑΠΘ είναι αν μη τι άλλο μεγάλη. Η σημασία του ΑΠΘ στην οικονομική ζωή της πόλης είναι εξόχως σημαντική. Κάτι που δυστυχώς δε συμβαίνει και με την ούτως ή άλλως φτωχή πολιτιστική ζωή της Θεσσαλονίκης.

Προβλήματα

Η αξιοποίηση της δυναμικής του πανεπιστημίου συναντά μία σειρά από εμπόδια… Οι λόγοι είναι πολλοί, όπως τους εξηγεί ο νεοεκλεγείς πρύτανης του ΑΠΘ, Γιάννης Μυλόπουλος, στη συνέχεια του αφιερώματος, με κυριότερους την υποχρηματοδότηση και την ασφυκτική εξάρτηση από το κράτος. Αλλά αυτά είναι προβλήματα του ελληνικού πανεπιστημίου συνολικά.

Το ΑΠΘ ταλαιπωρείται και τα ιδιαίτερα προβλήματα της Θεσσαλονίκης. Κυκλοφοριακό, στάθμευση, προβληματική τοπική αυτοδιοίκηση επηρεάζουν και τη λειτουργία του ίδιου του πανεπιστημίου. Οι εξαγγελίες της νέας πρυτανείας είναι ενθαρρυντικές προς αυτή την κατεύθυνση. Υπάρχουν, όμως, οι πρακτικές δυνατότητες για να λύσει το ΑΠΘ τα καθημερινά του προβλήματα; Τέσσερα χρόνια είναι αρκετά για να δοθεί ξεκάθαρη απάντηση στο ερώτημα.

Το Μέλλον

Η θητεία της νέας πρυτανείας θα βρει το ΑΠΘ να βιώνει για τα καλά πια τα σημάδια της κρίσης. Τα στοιχήματα της εποχής που έχει να κερδίσει το μεγάλο πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης είναι πολλά και σημαντικά. Η ανάδειξη του ΑΠΘ ως ένα από τα 500 κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου μπορεί να θεωρηθεί μία κάποια διάκριση, όμως μπορεί να μη σημαίνει και τίποτα αν οι δυσλειτουργίες που το ταλανίζουν συνεχιστούν. Η στενή σύνδεση με τη ζωή της πόλης, η δραστηριοποίηση της πλατιάς μάζας των φοιτητών που απέχουν από την καθημερινότητα του πανεπιστημίου και η απεξάρτηση από τις φοιτητικές παρατάξεις, που λύνουν και δένουν, μπορούν να θεωρηθούν μονόδρομος.

Ένα πρώτο βήμα ανάπτυξης για το ΑΠΘ, όπως αποκαλύπτει σήμερα το tvxs, είναι η ανάληψη του ελέγχου του ΝΟΗΣΙΣ (Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας). Η εξέλιξη αυτή ανοίγει για το πανεπιστήμιο ένα παράθυρο στον κόσμο της τεχνολογίας και της καινοτομίας και προσφέρει έναν χωρό δράσης για τους φοιτητές και τους διδάσκοντες.

Πέρα από αυτό το θετικό βήμα, αναμένονται με αγωνία κάποιες θετικές εξαγγελίες του Πρωθυπουργού για το ΑΠΘ από το βήμα της ΔΕΘ. Διότι μπορεί το ΑΠΘ να είναι απέναντι από τις εγκαταστάσεις της Έκθεσης, όμως η αδιαφορία που εισπράττει επί σειρά ετών από την πολιτική ηγεσία είναι παροιμιώδης…