«Η Τουρκία τραβάει πλέον το σκοινί στα άκρα», δηλώνει στο tvxs.gr ο γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ* Θάνος Ντόκος, σχολιάζοντας τις ανακοινώσεις της Άγκυρας για πλήρη αναστολή των σχέσεων με το Ισραήλ. Πάντως, προβλέπει ότι οι προειδοποιήσεις τις οποίες απηύθυνε ο Ταγίπ Ερντογάν σε αυτό το πλαίσιο «μάλλον δεν θα συνοδευτούν από αντίστοιχες ενέργειες». Χαρακτηρίζει δε το Ισλάμ για την Τουρκία ως «εργαλείο για την επίτευξη στόχων». Τι εκτιμά για την αλληλεπίδραση των τελευταίων εξελίξεων με την ελληνική εξωτερική πολιτική.

Ads

Η Τουρκία ανακοίνωσε την πλήρη αναστολή οποιωνδήποτε σχέσεων με το Ισραήλ. Τι συνεπάγεται αυτή η εξέλιξη;

Ότι η Τουρκία πλέον «τραβάει το σκοινί στα άκρα». Πολύ πιο σημαντική από αυτή την ανακοίνωση είναι η πρόθεση του κ. Ερντογάν, εφόσον συμφωνήσει και η αιγυπτιακή κυβέρνηση, να μεταβεί στην Αίγυπτο και από εκεί να επισκεφτεί τη Γάζα. Αυτό είναι κάτι το οποίο, εφόσον πραγματοποιηθεί, θα ενοχλήσει πάρα πολύ την κυβέρνηση του Τελ Αβίβ και δείχνει μια διάθεση της Τουρκίας να οξύνει περαιτέρω την κλιμάκωση, κάτι που από ισραηλινής πλευράς δεν συμβαίνει. Οι Ισραηλινοί, παρότι δεν είναι διατεθειμένοι να ζητήσουν συγγνώμη σε σχέση με το περιστατικό του «Μαβί Μαρμαρά», με όλες τις κινήσεις και τις δηλώσεις τους, δείχνουν ότι δεν θέλουν να οξυνθεί η κατάσταση πέρα από τα σημερινά όρια.

Ο Τούρκος πρωθυπουργός διαμήνυσε, επίσης, ότι τα τουρκικά πλοία θα κάνουν συχνότερη την παρουσία τους στα νερά της Ανατολικής Μεσογείου. Τι σημαίνει αυτό;

Εδώ, θα πρέπει να δούμε τις ανάλογες κινήσεις της Τουρκίας στο παρελθόν -θυμάμαι για παράδειγμα τις προειδοποιήσεις με αφορμή την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ. Υπάρχει στην Τουρκία μία τάση για «μεγάλες κουβέντες» αυτού του είδους, η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις δεν συνοδεύεται από ανάλογες ενέργειες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η απειλή δεν απευθύνεται στην Κύπρο ή και στην Ελλάδα -όπου η ισορροπία δυνάμεων θα ευνοούσε την Τουρκία και άρα θα μπορούσε σχεδόν εκ του ασφαλούς να κάνει μια τέτοια δήλωση. Απευθύνεται σε μια χώρα, το Ισραήλ, που έχει δείξει ότι και αυτή από την πλευρά της δεν διστάζει να «τραβήξει τα πράγματα στα άκρα», όταν διακυβεύονται ζωτικά της συμφέροντα . Και πολύ περισσότερο από τη στιγμή που πίσω από το Ισραήλ βρίσκονται σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό οι ΗΠΑ. Θα φανεί εκ του αποτελέσματος, αλλά προς το παρόν πρόκειται για σκληρές δηλώσεις που μάλλον δεν θα συνοδευτούν από ενέργειες.

Επί της ουσίας, οφείλεται αυτή η στάση της Τουρκίας στο θάνατο των Τούρκων ακτιβιστών οι οποίοι συμμετείχαν στο στολίσκο για τη Γάζα ή εντάσσεται αυτή η εξέλιξη σε ένα ευρύτερο πλαίσιο;

Νομίζω το δεύτερο. Δηλαδή η Τουρκία, και συγκεκριμένα ο κ. Ερντογάν, έχει επενδύσει σε μια πολιτική όξυνσης με το Ισραήλ για να κερδίσει «πόντους» στην προσπάθεια να γίνει η χώρα του περιφερειακή δύναμη στη Μέση Ανατολή. Το περιστατικό με το «Μαβί Μάρμαρα» είναι μία ακόμη αφορμή για να υλοποιηθεί αυτή η στρατηγική. Δεν αποτελεί το κεντρικό αντικείμενο αυτής της αντιπαράθεσης.

Παρεμπιπτόντως, μέσα από όλα αυτά, εντοπίζετε μια πιο σαφή ισλαμική «στροφή» του καθεστώτος στην Τουρκία;

Αυτή η «στροφή», εφόσον λαμβάνει χώρα, λίγο έχει να κάνει με την εξωτερική πολιτική. Έχω την αίσθηση, και δεν είμαι ο μόνος, πολλοί Τούρκοι αναλυτές θα συμφωνούσαν σε αυτό, ότι υπάρχει μια πολύ αργή, προσεκτική «ισλαμοποίηση» της τουρκικής κοινωνίας -και πολλοί προβλέπουν ότι η Τουρκία θα μετατραπεί σε αυτό που ονομάζεται «Islam light», δηλαδή μία χώρα με ισλαμικό χαρακτήρα μεν, αλλά όχι του τύπου της Σαουδικής Αραβίας, μια πολύ πιο ελαφριά μορφή. Αλλά αυτή η αλλαγή δεν αντικατοπτρίζεται στις εξωτερικές επιλογές της Άγκυρας. Εκεί, η Τουρκία χρησιμοποιεί ΚΑΙ το ισλαμικό χαρτί , όπως και διάφορα άλλα εργαλεία που έχει στη διάθεσή της, όπως για παράδειγμα η οικονομική της ισχύ, για να προωθήσει συγκεκριμένους στόχους. Αλλά δεν θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για μία ισλαμική εξωτερική πολιτική. Το Ισλάμ είναι απλώς ένα εργαλείο για την επίτευξη στόχων.

Από την άλλη πλευρά, σχεδόν παράλληλα, βλέπουμε την ελληνική κυβέρνηση να διαμηνύει δια στόματος του υπουργού Άμυνας ότι αποτελεί στρατηγική επιλογή η διαμόρφωση ισχυρών δεσμών με το Ισραήλ.

Η Ελλάδα προσδοκά σε επενδύσεις, στη συνέχιση του κύματος Ισραηλινών τουριστών και κυρίως στη στήριξη του εβραϊκού λόμπι στις ΗΠΑ -και στο Κογκρέσο αλλά πολύ περισσότερο στη Wall Street. Δηλαδή, περιμένει μία ευνοϊκή αλλαγή του πολύ αρνητικού κλίματος για την ελληνική οικονομία. Το κόστος είναι η αποξένωση από τον αραβικό κόσμο. Εδώ, θα μπορούσε να απαντήσει κανείς ότι με τον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκε η Ελλάδα τις σχέσεις της με τον αραβικό κόσμο, δεν είχε συγκεκριμένα οφέλη, εδώ και πολλά χρόνια.

Στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, πώς επιδρά αυτή η συνεργασία της ελληνικής κυβέρνησης με το Ισραήλ;

Νομίζω ότι ορθώς η ελληνική πλευρά, εδώ και αρκετό καιρό, τονίζει ότι οι ελληνοϊσραηλινές σχέσεις έχουν τη δική τους δυναμική, δεν εξαρτώνται ή δεν στηρίζονται στην επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ. Βεβαίως, είναι κατανοητό ότι σχετίζονται, αλλά νομίζω ότι η Ελλάδα μέχρι στιγμής έχει καταφέρει να κρατήσει αυτά τα ζευγάρια σχέσεων ανεξάρτητα. Μπορεί να φτάσει κάποια στιγμή, ιδιαίτερα αν η κατάσταση οξυνθεί γύρω από την Κύπρο, κατά την οποία η Ελλάδα θα πρέπει να πάρει συγκεκριμένη θέση. Αλλά όσο περισσότερο το αποφύγει, όσο λιγότερο «λάδι στη φωτιά» ρίξει σε αυτή τη στιγμή έντασης, νομίζω τόσο το καλύτερο θα είναι για όλους τους εμπλεκόμενους.

*Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής