Δραπέτευσε ο Ισοβίτης; Ουουου…πολλές φορές. Και ποιος ξέρει πόσες φορές ακόμα θα το σκάσει, στα 622 χρόνια της ποινής του. Ο ίδιος μπορεί να μην είναι γάτα στις αποδράσεις αλλά φροντίζει για πάρτη του το κοινό. Αυτό του ανοίγει σε κάθε ευκαιρία τη πόρτα της χάρτινης φυλακής και τα στενά όρια των καρέ. Μαζεύει τις ατάκες του, γελάει με την αφέλειά του, τον συζητάει στο διαδίκτυο. Η λατρεία των αναγνωστών από τη μια, αλλά και η αγάπη πολλών δημιουργών από την άλλη. Άνθρωποι της Τέχνης και του Λόγου που ξαναπλάθουν με φροντίδα τον Ισοβίτη, στα πλαίσια, τις ελευθερίες αλλά και τους περιορισμούς άλλων μέσων.

Γιατί αφιέρωμα στον Ισοβίτη και όχι στον Αρκά; Μα, τι να πω παραπάνω για αυτόν τον τύπο, όταν του τα έχει ψάλει για τα καλά και με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ο Πέτρος Μαρτινίδης; Όποιος λοιπόν θέλει περισσότερα, ας ψάξει το «δελτίο δημιουργικής ταυτότητάς» του, στον συγκεντρωτικό κατάλογο «20 χρόνια Αρκάς» (Βαβέλ, 2000). Το ίδιο κείμενο μπορείτε να το αναζητήσετε και στη διεύθυνση: www.arkas.gr/20years/martinidis.htm

Ο «Ισοβίτης» φυλακίστηκε για πρώτη φορά στην εφημερίδα «Πρώτη» τον Σεπτέμβριο του 1988. Η διαμονή του ως καθημερινό comic strip, κράτησε μέχρι τον Αύγουστο του 1990. Λίγες μέρες πριν την δημοσίευση, είχε προηγηθεί η αναγγελία της σειράς με σκιτσάκια του Μοντεχρήστου και του Ισοβίτη ενώ, μετά το τέλος της σειράς ακολούθησε ένας αποχαιρετισμός των ηρώων, στο τελευταίο φύλλο της εφημερίδας (5 Σεπτεμβρίου1990).

Τα στριπάκια κυκλοφόρησαν αρχικά από τις εκδόσεις «Ars Longa», συνολικά σε 4 άλμπουμ: «Κακές Παρέες» (1989), «Ένα ποντίκι στη σούπα μου» (1989), «Γιατρέ, έχω ένα βάρος» (1990), «Ο Θεός αγαπάει τον Κλέφτη» (1990). Αργότερα μετακόμισαν στις εκδόσεις «Νέα Σύνορα- Λιβάνη», καταλήγοντας το 2004 στις εκδόσεις «Γράμματα» σε έναν καλαίσθητο συγκεντρωτικό τόμο, χρωματισμένο από τον Βαγγέλη Παπιομύτογλου.
Φυλακίζεται όμως ο Ισοβίτης σε ένα άλμπουμ; Στην πράξη αποδείχθηκε …Ροχάμης. Δραπέτευσε και δραπετεύει με περισσή άνεση σε κάθε ευκαιρία. Αλλά και …δραπέτη, πάλι μέσα στην φυλακή τον ξαναβρίσκουμε. Προσδιορίζεται από τη φυλακή. Της ανήκει… Κουβαλάει σαν καβούκι το κελί όπου κι αν πάει, όποια μετάλλαξη κι αν δεχθεί. Ολόκληρος ο κόσμος του είναι μια φυλακή, αλλά (σύμφωνα με το alter ego του, το Μοντεχρήστο) και η φυλακή είναι ένας ολόκληρος κόσμος.

Αναμενόμενες ίσως αποδράσεις, είναι οι εκδόσεις του «Ισοβίτη» εκτός συνόρων. Για παράδειγμα το Μοντεχρήστο, το μάγειρα ή το μελλοθάνατο, μπορείτε σήμερα να τους πετύχετε να μιλούν Αγγλικά, Σέρβικα, Γαλλικά, Νορβηγικά, Ισπανικά, Πολωνικά και πιθανόν κάποια άλλη γλώσσα που μου διαφεύγει.

Αυτές όμως που δεν ήταν καθόλου προβλέψιμες, ήταν οι διαφυγές του σε διαστάσεις εκτός των στριπ. Οι φιλόξενες προσκλήσεις δημιουργών σε έντεχνες μετενσαρκώσεις και έλλογες αναζητήσεις. Η πρώτη ευκαιρία μιας τέτοιας διαφυγής, ήρθε πολύ νωρίς. Το 1989 ο Ισοβίτης δραπετεύει στο… θέατρο. Γιάφκα του ο «Τεχνοχώρος». Η «Ομάδα Θέαμα» σε σκηνοθετική επιμέλεια του Γιάννη Κακλέα και με την επιτυχημένη σειρά κόμικς-παραστάσεων «Στο βάθος μύθος» (’86-’87), «Στο βάθος… κτήνος» (’89-’90 ), «Στο βάθος… βάθος αμέτρητο» (’92-’93) και «Ούπς» (2001-’02), ζωντανεύουν ατάκες από τις σελίδες των κόμικς. Από το ’89 κι έπειτα λοιπόν, σε αυτές τις παραστάσεις την τιμητική του έχει και ο Ισοβίτης. Αξέχαστη μου έχει μείνει η επιτυχημένη αναπαράσταση της φυλακής στο «Βάθος κτήνος», στο πρώην παγοποιείο του Φιξ . Την είχα δει μάλιστα δύο φορές. Ο φύλακας εμφανιζόταν από μια τετράγωνη τρύπα στον τοίχο, (αντίστοιχη του μικρού παράθυρου της πόρτας του κελιού) και συνομιλούσε με τον ηθοποιό-Ισοβίτη. Μου είχε εντυπωθεί σε τέτοιο βαθμό το ύφος και η φωνή του «δεσμοφύλακα», ώστε μετέπειτα, όποτε έβλεπα στην TV ή σε παραστάσεις τον ηθοποιό που τον ενσάρκωνε, να τον αναγνωρίζω ως τον… «φύλακα του Ισοβίτη». Αυτή η πολύ πετυχημένη ερμηνεία από τον Έκτορα Καλούδη, με οδήγησε και στα ίχνη των φωτογραφιών που παραθέτω.

Ενώ η σειρά δημοσιευόταν ακόμα στην «Πρώτη» ( Ιούνιος 1990), ο Ισοβίτης κάνει κι ένα σύντομο πέρασμα ως κόμικς- guest star. Τόπος, οι σελίδες της «Βαβέλ» (#110) σε μια ιστορία του Μήτσου Κυκλάμινου. Τίτλος του επεισοδίου: «Ο μπαμπάς της λείπει σε ταξίδι για δουλειές». Αλλά ήταν οι …δικές της «δουλειές», που έστελναν στο τελευταίο καρέ τον Κυκλάμινο, να κάνει παρέα στο κελί με τον Ισοβίτη και τον Μοντεχρήστο.
Το 1992 και 1993 συμβαίνει μια άλλη, αναπάντεχη μετενσάρκωση. Ο Ισοβίτης και η παρέα του γίνονται κούκλες στα χέρια του Μάνθου, της Άννας και της Ντοντό Σαντοριναίου. Κουκλοθέατρο λοιπόν, αλλά προορισμένο να εμφανίζεται σε 5λεπτα επεισόδια στην τηλεόραση της ΕΤ-1, λίγο πριν το νυχτερινό δελτίο Ειδήσεων. Οι κούκλες, τα κουστούμια αλλά και τα σκηνικά ήταν εξαιρετικά και αρκετά κοντά στα σχέδια του Αρκά… Όπως δήλωνε τότε σε άρθρο (της Π. Μπίτσικα) η Άννα Σαντοριναίου: οι κούκλες «έπρεπε ν’ αποδοθούν όπως τις είχε φανταστεί ο Αρκάς και να τηρηθούν οι αναλογίες. Η ρίγα του Ισοβίτη π.χ. έπρεπε να γίνει 3,4 εκατοστά, οπότε πήρα δύο υφάσματα και γάζωσα γκρι ρίγες στο μπεζ ύφασμα». Σε αυτά τα τηλεοπτικά πεντάλεπτα, τη φωνή του Ισοβίτη απέδιδε ο Γιώργος Νινιός ενώ τη φωνή του ποντικαρά Μοντεχρήστου η Σοφία Βόσσου.

Εκεί όμως που τρελάθηκε κόσμος, ήταν τον Ιανουάριο του 1996. Ο Ισοβίτης στο …Μέγαρο! Μια ιδιόμορφη κόμικς-Όπερα του Δημήτρη Μαραγκόπουλου σε λιμπρέτο… Αρκά! Τίτλος «Το ταγκό των σκουπιδιών», με συμπρωταγωνιστές του Ισοβίτη, τα αδελφάκια του από το στριπ «Μετά την καταστροφή». Μια παράξενη συρραφή των δύο σειρών, με ατάκες και σχόλια περί ελευθερίας και ανελευθερίας, πολιτισμού και βαρβαρότητας. Μουσική με αρκετές μνήμες από κλασσική αλλά και από τζάζ και ροκ και δημοτικά και λαϊκά. Τους δύο φυλακισμένους ενσάρκωναν ο Γ. Σαμαρτζής και ο Ν. Στεφάνου, ενώ ο Π. Αθανασόπουλος και ο Τ. Χάνος, έκαναν τον μάγειρα και τον δεσμοφύλακα αντίστοιχα. Τα σκηνικά και τα κουστούμια ήταν αρκετά αφαιρετικά κι έτσι δεν παρέπεμπαν άμεσα στις φιγούρες των κόμικς του Αρκά.

Εκτός από τις έντεχνες μετενσαρκώσεις, ο …κατάδικός μας, έγινε αφορμή και για παραπέρα ακαδημαϊκές συζητήσεις. Το 1992, ο Π. Μαρτινίδης με αφορμή τον Ισοβίτη, δημοσιεύει το βιβλίο: «Η υψηλή τέχνη της απελπισίας» (Ύψιλον/ βιβλία). Αναφορές και συσχετίσεις με τον Τσάρλι Μπράουν του Σούλτς αλλά και με τους άλλους ήρωες του Αρκά. Σκέψεις σχετικές με τα ψυχολογικά αδιέξοδα και υπερβάσεις του Ισοβίτη. Αργότερα, το 1997 και για 2 περίπου χρόνια, ο Ισοβίτης γίνεται μάθημα στην Πάντειο. Η συλλογή των εργασιών και τα σχετικά μελετήματα για τις «κοινωνικές αναπαραστάσεις της φυλακής και ΜΜΕ» υπό την επίβλεψη της Αφροδίτης Κουκουτσάκη, καταλήγουν το 1999 στο βιβλίο «Εικόνες εγκλήματος» (εκδ. Πλέθρον). Στον τόμο υπάρχει και η πιο εξειδικευμένη μελέτη του A. Francia: «Εγκληματολογικές περιπλανήσεις στον Ισοβίτη του Αρκά».

Κι αν δεν χορτάσατε από τις έντεχνες και τις θεωρητικές αποδράσεις, έχουμε και αρκετές πιο ευτράπελες. Το 2000 για παράδειγμα, εμφανίζεται ο Ισοβίτης στις σελίδες του «9», να δίνει αυτοπροσώπως… συνέντευξη . Ερωτήσεις θέτει ο Άρης Μαλανδράκης και απαντά ευθέως ο ίδιος ο ήρωας με φράσεις από τα στριπάκια του. Μπορεί επίσης να έχετε ήδη φορέσει τον Μοντεχρήστο και τον Ισοβίτη ως μπλουζάκι ή ρολόι, να ‘χετε σερφάρει το ποντίκι σας πάνω σε δικό τους maus pad. Ακόμα να τους έχετε συναντήσει σε κάποιο ταξίδι σας να φιγουράρουν πάνω σε σελιδοδείκτη, σε Πολωνικά σπίρτα ή ακόμα και σε Σέρβικο dvd! Εκτυπώσεις κι εντυπώσεις. Τόσα χρόνια μετά την ολοκλήρωση της σειράς,η αγάπη του κοινού για τον Ισοβίτη όχι μόνο διαρκεί αλλά συνεχώς εξαπλώνεται,. Αυτό ίσως ν’ αποτελεί και για τον ίδιο τον Ισοβίτη, την καλύτερη παρηγοριά. Να βρίσκει δηλαδή καλή παρέα και στα επόμενα 600 και βάλε χρόνια της παράλογης καταδίκης του.

Εκ των ύστερων θα μπορούσαμε να υποθέσουμε πολλά, για το τι κουβαλάει ο Ισοβίτης στα «Ντι- Εν -Εϊ» του. Ποια ήταν η μαγιά και τα υλικά στο μυαλό του Αρκά, πριν τον ζυμώσει και μας τον ξεφουρνίσει έτσι ριγωτό- ριγωτό; Ως αναγνώστη, η ατμόσφαιρα της φυλακής με παρέπεμπε πάντα, σε δύο άλλες οικείες «εικόνες». Από τα κόμικς, στα σκηνικά των φυλακών του «Λούκυ Λούκ», με συνήθεις θαμώνες, τους- επίσης ριγωτούς- αδελφούς Ντάλντον. Από τον κινηματογράφο, στον «Πεταλούδα». Ένα έργο που άφησε εποχή, με τον «γυαλομπούκαλο» κατάδικο Ντάστιν Χόφμαν, ως πιθανό κινηματογραφικό αρχέτυπο του Ισοβίτη (παρά τον «γυαλάκια» Γούντι Άλλεν στον οποίο αναφέρεται ο Μαρτινίδης).Αλλά και παραπέρα. Για τον έμμεσα πολιτικό του λόγο, έπαιξαν άραγε κάποιο ρόλο τα σκίτσα του Dalmaviva; Κι από αναγνώσματα; Γιατί ο κόσμος-σύστημα της φυλακής του Ισοβίτη, προκαλεί μιαν αίσθηση «Κάφκα… απ’ την ανάποδη»; Ίσως επιρροές από Ντοστογιέφσκι; Ποιος ξέρει τι άλλο… Το σημαντικό σε τέτοιες υποθέσεις, δεν είναι η αναζήτηση της «μυστικής συνταγής» του «Ισοβίτη», γιατί απλούστατα, συνταγή στα αριστουργήματα δεν υπάρχει. Ζητούμενο λοιπόν είναι, (ίσως για την ενίσχυση της τέρψης μιας δεύτερης ανάγνωσης), η ιχνηλάτηση του μαγικού τρόπου με τον οποίο, ένας ολόκληρος κόσμος κοινών πολιτισμικών εμπειριών, κωδίκων και αναφορών, μπορούν να μεταμορφώνονται εκ νέου σε κάτι τόσο δυνατό κι ευφυές, όπως ο λόγος στα σκίτσα του Αρκά…

Το περιβάλλον της φυλακής στον «Ισοβίτη», αποτελεί έναν κλειστό μικρόκοσμο, έντεχνων υπαρξιακών και κοινωνικών προσομοιώσεων. Οι αθώοι προβληματισμοί ενός φυλακισμένου και οι ταυτόχρονοι σαρκαστικοί αντίλογοι ενός αρουραίου, δεν παραπέμπουν ουσιαστικά, στις αμφιταλαντεύσεις του ίδιου προσώπου; Του κάθε προσώπου; Και από την άλλη, ο ιδεότυπος της φυλακής; Τα όρια της ελευθερίας και ανελευθερίας ορίζονται αναγκαστικά από τα κάγκελα και τα ντουβάρια; Οι υποκειμενικές αντιλήψεις των προσώπων αλλά και οι μεταξύ τους ισορροπίες και συμπεριφορές, μήπως συμμετέχουν εξίσου δυναμικά στη διαμόρφωση άλλων ορίων, περιορισμών και τιμωριών; Να γιατί ξεκίνησαν τόσες κουβέντες κι ασχολήθηκαν τόσοι δημιουργοί με την πάρτη του . Όπως καταλαβαίνετε, ο Ισοβίτης έχει πολύ ψωμί για να του το τρώνε αρκετά χρόνια ακόμα, τόσο Μοντεχρήστος όσο και οι αναγνώστες του…

Ένα κείμενο του Soloup, από το περιοδικό Ως3