Είναι ο τόπος (ο τόπος που γεννήθηκε ή/και ζει καθένας από εμάς) ένας από τους κύριους παράγοντες που καθορίζουν καταλυτικά τον ψυχισμό και την ταυτότητά μας;

Πόσο σημαντική μπορεί να είναι έννοια του τόπου στη λογοτεχνική δημιουργία;

Τα βιβλία του συγγραφέα Γιώργου Πολυμενάκου μοιάζει να δίνουν μία απόλυτα καταφατική απάντηση και στα δύο παραπάνω ερωτήματα:

Στην πρώτη του παρουσία στην πεζογραφία («Ιστορίες από την άλλη όχθη», εκδόσεις ΑΠΟΠΕΙΡΑ», 2019 – δεύτερη έκδοση 2021), ο τόπος θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι ο απόλυτος πρωταγωνιστής: τα αυτοβιογραφικά αφηγήματα που περιέχονται στο βιβλίο όχι μόνο διαδραματίζονται σε συγκεκριμένο τόπο του Πειραιά (το Πέραμα), αλλά μοιάζει σαν να συνδιαλέγονται μαζί του. Παράδειγμα – απόσπασμα από το βιβλίο:

«Μου αρκούσε να κοιτάζω έξω από το παράθυρο της τάξης, τα κατάρτια των καραβιών που βρίσκονταν στα ναυπηγεία για επισκευή και να σκέφτομαι ότι υπάρχουν και άλλες στεριές μακριά από το υποβαθμισμένο Πέραμα, και οι σκέψεις αυτές μου δημιουργούσαν ένα αίσθημα άδικου αποκλεισμού.

Κι όταν αισθάνεσαι αποκλεισμένος, νιώθεις μια βουβή οργή μέσα σου και θέλεις να ξεφύγεις, αλλά να πας πού; Να πας με τα καράβια και να ταξιδέψεις σε άγνωστες θάλασσες;

Με τι κότσια;

Οπότε, αδιέξοδο. Αλλά για μια στιγμή. Το εκεί, το αλλού, το μακριά δεν είναι κατ’ ανάγκη ζήτημα γεωγραφικής απομάκρυνσης.

Γιατί ποιος σου λέει ότι κι εκεί που θα πας δεν θα υπάρχει κάτι άλλο να σε πνίγει πάλι; Ποιος μπορεί να σ’ το πει με σιγουριά; Κανείς.

Μήπως λοιπόν το ζητούμενο δεν είναι να φύγεις μακριά, να πας κάπου στο Εκεί, αλλά αντίθετα το ζητούμενο είναι να αλλάξεις κάτι στο Εδώ, δηλαδή να ταράξεις τα λιμνάζοντα νερά;»

Στο δεύτερο βιβλίο του («Σημείο Εξόδου Ένα», εκδόσεις ΑΠΟΠΕΙΡΑ», 2021, που αξιολογήθηκε ως  ένα από τα 10 καλύτερα μυθιστορήματα, στα βραβεία του περιοδικού «Ο Αναγνώστης εκείνης της χρονιάς) ο Γιώργος Πολυμενάκος μετατρέπει τον ίδιο τόπο (το Πέραμα) σε δυστοπικό σκηνικό μιας μικρής κοινωνίας σε κατάσταση ερμητικού εγκλεισμού (προφανής επιρροή από την καραντίνα της επιδημίας του COVID 19 που βιώσαμε όλοι), όπου όσοι «ξένοι» προσεγγίζουν το λιμάνι της πόλης θεωρούνται de facto μολυσμένοι, και εξοντώνονται.

Χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο, όπου το νησάκι της Ψυττάλειας έχει μετατραπεί σε «καθαρτήριο», σε τόπο αποτέφρωσης των «μολυσμένων»:

«Στα αριστερά, προς τα ανατολικά, εκεί που αρχίζει ο ηλεκτροφόρος φράχτης που περιζώνει την πόλη σε όλο το βορινό τμήμα της, οι δεξαμενές καυσίμων, τα Καζάνια (έτσι τα έλεγαν και παλιά, ποιος ξέρει γιατί, ίσως γιατί μοιάζουν με καζάνια οι πελώριοι πεπλατυσμένοι κύλινδροι), αχνοφαίνονται μέσα στο μισερό πρωινό φως.

Στα νότια, στη μέση του κόλπου, δεσπόζει το νησί.

Το Καθαρτήριο.

Οι υψικάμινοι στους αποτεφρωτήρες δουλεύουν αυτή την ώρα στο ρελαντί, καίνε μόνο τα απορρίμματα της πόλης που φτάνουν ως εκεί με μεγάλες φορτηγίδες, και λερώνουν τον ορίζοντα με ένα βαθύ μαυροκόκκινο χρώμα, σαν αίμα που στέγνωσε πάνω σε μολυσμένο αέρα.

Αν έκαιγαν και από το άλλο, το βιολογικό καύσιμο, θα φαινόταν. Θα το έβλεπε σαν στιγμιαίες αναλαμπές, σαν πινελιές ανοιχτού κυανού μέσα στις βρώμικες κόκκινες φλόγες. Αλλά αυτή την ώρα, καίνε ήσυχα, στο ρελαντί. Φαίνεται δεν έφτασε κάποιο πλοίο χθες το βράδυ στο λιμάνι.»

Στο τρίτο βιβλίο του («Σκοτεινό φως» – εκδόσεις ΓΡΑΦΗ 2023), ο συγγραφέας μεταφέρει την πλοκή στον τόπο που γεννήθηκε, στο μικρό νησάκι Κρανάη (στο Γύθειο της Λακωνίας) όπου, σε μια κοντινή, μελλοντική εποχή, η οργάνωση «Νέα Τάξη» έχει καταλάβει την εξουσία και πρώτιστο μέλημά της είναι η κάθαρση του κοινωνικού ιστού. Οι κάθε λογής έγχρωμοι (μετανάστες), οι σωματικά ανάπηροι, οι ψυχικά ασθενείς, αντιμετωπίζονται ως μολύνσεις που πρέπει να απομακρυνθούν.

Απόσπασμα από το βιβλίο:

«Το συρματόπλεγμα εκτείνεται σε όλο το μήκος του νησιού.

Δεξιά από το συρματόπλεγμα, και τον χωμάτινο δρόμο πάνω στον οποίο βαδίζει, είναι τα βράχια που πήγαινε για ψάρεμα με καθετή όταν ήταν μικρός.

Αριστερά, μέσα από το συρματόπλεγμα, είναι τα άθλια παραπήγματα των προσφύγων και το ανακαινισμένο κτίριο του μεσαιωνικού πύργου που ήταν παλιά μουσείο, αλλά τώρα χρησιμεύει ως Διοικητήριο και Πειθαρχείο.

Ένοπλοι φρουροί, αναπτυγμένοι ανά είκοσι περίπου μέτρα, επιτηρούν τη ρακένδυτη μάζα των Λάθρο που είναι στοιβαγμένοι πίσω από τον ψηλό αγκαθωτό φράχτη. Είναι οπλισμένοι με ετερόκλητα όπλα, κυρίως κυνηγετικά. Η έλλειψη κατάλληλου οπλισμού είναι ένας από τους πονοκεφάλους της τοπικής Νέας Τάξης, αλλά για τη συγκεκριμένη περίπτωση είναι κάτι παραπάνω από επαρκής: μια βολή με χοντρά κυνηγετικά σκάγια από μικρή απόσταση, ή ένα μονόβολο φυσίγγι για την περίπτωση ενός στόχου που απομακρύνεται τρέχοντας, είναι αρκετά για να αποτρέψουν να γεννηθεί ο-οποιαδήποτε σκέψη ή ελπίδα απόδρασης στο μυαλό των εκατοντάδων αλλά άοπλων εγκλωβισμένων.»

Ο Γιώργος Πολυμενάκος γεννήθηκε στο νησάκι Κρανάη, σε ένα μικρό σπίτι δίπλα στον φάρο του Γυθείου.

Μεγάλωσε και ζει στο Πέραμα, τη δυτικότερη συνοικία του Πειραιά.

Τον Δεκέμβριο του 2019 εκδόθηκε η συλλογή διηγημάτων του «Ιστορίες από την άλλη όχθη» από τις εκδόσεις ΑΠΟΠΕΙΡΑ – δεύτερη έκδοση Σεπτέμβριος 2021.

Τον Δεκέμβριο του 2020, το διήγημά του «Γουχάν, Τικόπια, Αθήνα» διακρίθηκε ως ένα από τα πέντε καλύτερα του διαγωνισμού «Πεζογραφία δωματίου ή Ημέρες Εγκλεισμού» των εκδόσεων ΚΙΧΛΗ.

Τον Νοέμβριο του 2021 εκδόθηκε από την ΑΠΟΠΕΙΡΑ το μυθιστόρημά του «Σημείο Εξόδου Ένα», το οποίο επιλέχθηκε ως ένα από τα δέκα καλύτερα μυθιστορήματα του 2021 στα λογοτεχνικά βραβεία του περιοδικού «Ο Αναγνώστης», τον Ιούνιο του 2022.

Ξεκίνησε τη δυστοπική «Τριλογία των Φάρων» με το «Σημείο Εξόδου Ένα» και την συνεχίζει με το μυθιστόρημα «Σκοτεινό Φως» (εκδόσεις ΓΡΑΦΗ 2023).

Γράφει στίχους από το 1985. Τραγούδια του («Χειμωνιάτικα μπαρ», «Παραισθήσεις», «Ο τόπος που μεγάλωσα», «Πίνω, πίνω» και άλλα πολλά), έχουν μελοποιήσει και ερμηνεύσει διάφοροι Έλληνες καλλιτέχνες.

Έχει δημιουργήσει το πειραματικό ντοκιμαντέρ «Ο ΤΟΠΟΣ»:

ο τόπος from George polymenakos on Vimeo.