Η βία της κοινωνίας μας αντανακλάται στη συμπεριφορά των παιδιών επισημαίνει ο ψυχολόγος MSc σχολικής ψυχολογίας & συγγραφέας Γιώργος Μπουμπούσης, σχολιάζοντας τα συνεχή περιστατικά ενδοσχολικής βίας. Εκτιμά ότι η γνώση περισσεύει στην εποχή μας και ότι χρειάζεται φροντίδα η ψυχική & συναισθηματική μας καλλιέργεια από την παιδική μας ηλικία. Αυτός είναι και ο στόχος της σειράς «Ζωάκια των συναισθημάτων» την οποία υπογράφει και κυκλοφορεί από την ΕΛΛΗΝΟΕΚΔΟΤΙΚΗ.

Πού οφείλεται το κύμα ενδοσχολικής βίας που παρακολουθούμε καθημερινά μέσα από απανωτά περιστατικά;
Η ενδοσχολική βία είναι ένα ζήτημα πολυπαραγοντικό, με πολλές μεταβλητές. Δεν οφείλεται μόνο σε «αυτό» ή σε «εκείνο». Σκεφτείτε την ενδοσχολική βία σαν ένα ιστό αράχνης, όπου πολλές κλωστές-μεταβλητές μαζί φτιάχνουν το τελικό δίχτυ! Μερικές μεταβλητές μας είναι ήδη γνωστές και επαληθεύονται από την έρευνα, άλλες τις υποψιαζόμαστε και προσπαθούμε να διαπιστώσουμε αν ισχύουν ενώ κάποιες άλλες θα αναδείξουν τη δυναμική τους τα επόμενα χρόνια.

Μερικές σημαντικές αιτίες πάντως της έξαρσης της ενδοσχολικής βίας στην εποχή μας είναι σίγουρα η έκθεση των παιδιών σε σκληρές εικόνες λόγω ηλεκτρονικών παιχνιδιών, κινουμένων σχεδίων, ειδήσεων και μέσων κοινωνικών δικτύωσης. Στην εποχή μας η βία περισσεύει! Αυτό αντανακλάται και στη συμπεριφορά των παιδιών. Άλλη αιτία είναι οι ρυθμοί της σύγχρονης οικογένειας: γονείς που εργάζονται και τρέχουν να προλάβουν, παιδιά που μεγαλώνουν πολλές φορές στον αυτόματο, χωρίς όρια και επαρκή έλεγχο για το πού είναι και τι κάνουν…

Οδηγούνται έτσι τα μέλη της οικογένειας σε μια συναισθηματική αποξένωση: συναντιούνται τυπικά μέσα στο σπίτι αλλά όχι ουσιαστικά. Η οικογένεια σταματά να καλύπτει τις ανάγκες των παιδιών για συναισθηματική ασφάλεια, επικοινωνία, αλληλεπίδραση, μοίρασμα κτλ γεγονός που ενισχύει συναισθήματα όπως η λύπη, το άγχος κι ο θυμός που συνδέονται με την ενδοσχολική βία. Θα προσθέσω σε αυτά και το πρόγραμμα του σχολείου της πρωτοβάθμιας κυρίως εκπαίδευσης: πολλή διδακτέα ύλη και ελάχιστος χρόνος για αποφόρτιση του θυμικού των μαθητών.

Τι πρέπει να γίνει;
Θεωρώ ότι το δημοτικό σχολείο θα πρέπει να αλλάξει τελείως προσανατολισμό: να επενδύσει περισσότερο στη δημιουργικότητα και σε προγράμματα συναισθηματικής αγωγής ώστε να βοηθήσει τα παιδιά να επικοινωνούν τα συναισθήματά τους, να τα εκφράζουν λειτουργικά, να τα διαχειρίζονται σωστά. Αυτή τη στιγμή η γνώση περισσεύει: η ψυχική-συναισθηματική καλλιέργεια είναι εκείνη που χρειάζεται φροντίδα.

Γιατί είναι καθοριστική η συναισθηματική νοημοσύνη;
Ένα παιδί -και κατ’ επέκταση ένας ενήλικας- που μπορεί να επικοινωνεί, να εκφράζει αλλά και να διαχειρίζεται λειτουργικά τα συναισθήματά του, μπορεί να τα καταφέρει καλύτερα σε πολλούς τομείς της καθημερινότητάς του. Η συναισθηματική νοημοσύνη βελτιώνει την ποιότητα της ζωής γιατί ρυθμίζει τις συνιστώσες του συναισθηματικού κόσμου. Η αυτοεκτίμηση αλλά και η αυτοπεποίθηση ενός παιδιού, οι τρόποι που χρησιμοποιεί για να επιλύσει τις συγκρούσεις του, να διεκδικήσει όσα του αναλογούν, να αντιμετωπίσει τις αναπτυξιακές αλλά και προσωπικές κρίσεις της ζωής του, έχουν σχέση με την συναισθηματική του νοημοσύνη.

Ποιος ο στόχος της σειράς «Ζωάκια των συναισθημάτων»;
Μέσα από σύντομες ιστορίες, τα παιδιά αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά των συναισθημάτων, βλέπουν πώς επηρεάζουν τις σκέψεις και τις συμπεριφορές τους και κατανοούν τη σημαντικότητα τους. Τα ζωάκια συναισθήματα κατοικούν όλα μαζί στο νησί της Αγκαλιάς. Κάθε συναίσθημα κι ένα διαφορετικό ζωάκι. Η Χαρά για παράδειγμα είναι μια χαριτωμένη λαγουδίνα, ο Φόβος ένας τεράστιος κροκόδειλος, η Ζήλια μια όμορφη βατραχίνα και η Αγάπη μια μεγαλόσωμη ελεφαντίνα. Στο πέμπτο βιβλίο της σειράς, που κυκλοφόρησε πρόσφατα, ο μικρός αναγνώστης έρχεται σε επαφή με την ιστορία του Θυμού, μέσα από τις περιπέτειες ενός αρκούδου. Η εικονογράφηση της Μαρίας Μανουρά, εικονοποιεί εύστοχα την ψυχολογική κατάσταση του ήρωα, το πριν και το μετά του θυμού του.

Είναι ο θυμός το πιο δύσκολο συναίσθημα;
Νηπιαγωγοί και δάσκαλοι συχνά μου αναφέρουν σε προσωπικές συζητήσεις ότι είναι κατεξοχήν το συναίσθημα που δημιουργεί τις περισσότερες εντάσεις στο σχολικό περιβάλλον. Και οι γονείς αναφέρουν ότι τα ξεσπάσματα θυμού των παιδιών τους είναι η κύρια πηγή δυσκολιών στις σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας. Ο θυμός σύμφωνα με έρευνες είναι το συναίσθημα στο οποίο ο άνθρωπος μπορεί να ασκήσει τον λιγότερο έλεγχο, γεγονός που κάνει τη διαχείρισή του αρκετά δύσκολη. Όσο πιο νωρίς ασκηθούμε στο να ελέγχουμε τον θυμό μας τόσο πιο λειτουργικοί θα είμαστε στις σχέσεις μας με τους άλλους.

Ποιος είναι ο στόχος; Να σταματήσουμε να νιώθουμε θυμό;
Κάθε άλλο. Στόχος δεν είναι να παρακάμψουμε το συναίσθημα του θυμού, ούτε να μειώσουμε τη σημαντικότητα της εκτόνωσής του. Το αντίθετο μάλιστα: ο θυμός υπάρχει για να εξωτερικεύουμε την πίεση μιας κατάστασης. Χωρίς θυμό θα μοιάζαμε με μπαλόνι που φουσκώνει και κάποια στιγμή σκάει γιατί δεν έχει διέξοδο αποφόρτισης. Εκεί λοιπόν έρχεται το βιβλίο μου να μιλήσει από τη μια στα παιδιά για τη σημαντικότητα του συναισθήματος αλλά και από την άλλη να τους προτείνει τρόπους να το εκφράζουν χωρίς να μπαίνουν σε επιπλέον φασαρίες όπως ο αρκούδος.