Τον Ιανουάριο του 1970, στην Ακαδημία Τεχνών του Δυτικού  Βερολίνου, ένας θίασος έδινε τη συνηθισμένη παράσταση ενός ασυνήθιστου έργου που ονομαζόταν «Paradise Now». Ήταν το τελευταίο βράδυ  δέσμευσής των ανθρώπων του. Στην επιφάνεια, τίποτα δεν είχε αλλάξει και έπαιζαν με την γνώριμη τους ένταση που θα συναντούσε το μείγμα της «μπλαζέ απόρριψης και του ανυπόκριτου θαυμασμού» που χαρακτήριζε το κοινό του Βερολίνου. Αλλά στο παρασκήνιο εξελισσόταν μια άλλη ιστορία. Οι ηθοποιοί που είχαν ζήσει και έπαιζαν μαζί για 4 χρόνια θα έλεγαν τον τελευταίο τους αποχαιρετισμό: Το Ζωντανό Θέατρο και ο θρύλος της πρώτης και πιο δημιουργικής περιόδου του τελείωναν.
                                                                                   
Φθινόπωρο του 1967 έως και τα τέλη του 68: ένας θίασος γυρνούσε, σαν το La Baraca του Λόρκα την Αμερική απ’ άκρη σ’ άκρη, με ένα αίτημα: “Απελευθερώστε το θέατρο! Το Θέατρο είναι δικό σας!” Το Ζωντανό Θέατρο, το Living Theatre, κυρίως μέσα από την περίφημη παράσταση “Paradise Now” («Παράδεισος Tώρα!») έβγαζε ηθοποιούς και θεατές πιασμένους χέρι χέρι στους γύρω δρόμους, σε μικρές μα εκκωφαντικές διαδηλώσεις.

Ads

Στην άλλη άκρη της Ηπείρου το Mime Troupe ταρακουνούσε το σύμπαν μέσα από τις πολιτικές του σάτιρες που οδηγούσαν σε συλλήψεις και στην καρδιά της θεατρικής Νέας Υόρκης το musical Hair πλαγιοκοπούσε τα mainstream musical του Broadway κι έβγαζε για πρώτη φορά τους ηθοποιούς πίσω από το κοινό καταλύοντας την παραδοσιακή, αυστηρά προκαθορισμένη χωροταξία του θεάτρου. Και καλούσε ηθοποιούς και θεατές να γυμνωθούν μαζί στην σκηνή. Και στο Σικάγο, οι Yippies δημιουργούσαν μέσα από θεατρικά δρώμενα στους δρόμους  συγκρούσεις, μικρές αστικές εξεγέρσεις, καθιερώνοντας για πρώτη φορά μια ορολογία που θα επηρέαζε βαθιά την νεολαιίστικη κουλτούρα στο σύνολο του πλανήτη. 

Το L.T. μια off of Broadway θεατρική ομάδα με έδρα τη Νέα Υόρκη, προχώρησε με τον δικό της τρόπο ακόμη παραπέρα το ριζοσπαστικό, επαναστατικό κι επαναστατημένο θέατρο της εποχής, χρησιμοποιώντας ακραίες εκδοχές διαμαρτυρίας ενάντια στην καταπίεση. Ιδρυμένο στην μεταπολεμική Αμερική του ’40, μεταπολεμική με την έννοια ότι και η ίδια συμμετείχε στον πόλεμο κι ας μην δέχθηκε εισβολή στο εσωτερικό της, χρησιμοποίησε στα τέλη της δεκαετίας του ’60 την θεατρική πράξη ως ένα όχημα κριτικής απέναντι στην καθημερινή καταπίεση των κυρίαρχων της κοινωνίας, την μεταβολή των κοινωνικών σχέσεων, και τον σχεδιασμό μιας εναλλακτικής, ουτοπικής κοινωνίας. Κύριος στόχος τους, όπως τον όριζαν οι Julian Beck και Judith Mallina, ήταν “να ελευθερώσουν το θέατρο”. Οι εντελώς ριζοσπαστικές για την εποχή τους τεχνικές και το ίδιο το περιεχόμενο των έργων που έγραψαν, με κυριότερο το εμβληματικό ο Παράδεισος τώρα, ήταν αυτές που ενέπνευσαν την αστική και θεατρική εξέγερση του Σικάγο τον Αύγουστο του 68. Άλλωστε, τα ανατρεπτικά, κακόφωνα έργα τους που αρνούνταν να παραδοθούν στις προσδοκίες των θεατών, δανείζονταν θεωρίες και πρακτικές από τον A. Artau. Δεν είναι τυχαία η παρατήρηση του –ανάμεσα σε άλλα- θεατρολόγου Bradford Martin ότι η φόρμα του ρεαλιστικού θεάτρου του Artau, με τα τεχνάσματα και τις ιδιαίτερες διανοητικές συλλήψεις, απαιτούσε μια «συμμετοχική» όπως την ορίζει θεατρικότητα για να πραγματοποιηθούν. Συμμετοχική θεατρικότητα στην οποία οι ηθοποιοί τόσο συναισθηματικά όσο και σωματικά επηρεάζουν τους θεατές σε κυριολεκτικό επίπεδο. Το ζητούμενο ήταν να σπάσει κι εδώ ο τέταρτος τοίχος των δρώντων και μη δρώντων, των ενεργών και των παθητικών, των πάνω στη σκηνή και των κάτω, του σκηνοθέτη ηγέτη και της ομάδας των ηθοποιών, ώστε να ζυμωθεί στις συνειδήσεις αργά, αόρατα, μα σταθερά και βαθιά, το όραμα για μια άλλη κοινωνία. 

Η Αμερική ανακάλυπτε κι επανεφεύρισκε το εναλλακτικό θέατρο, και το εναλλακτικό θέατρο όργωνε, ταρακουνούσε και ερωτευόταν  την Αμερική. Η εποχή ήταν σημαδιακή και η εποχή ήταν το 60. Η χρονιά ήταν το 1968. Κι ήταν η χρονιά που πίστεψε, ανεπιτυχώς και όμως επιτυχημένα, πως μπορούσε ν’ αλλάξει τον κόσμο. Τέσσερα χρόνια μετά, 50 χρόνια από τον φετινό Γενάρη, το στοίχημα θα αφηνόταν στην άκρη, ανίκητο σαν ιδέα, λαμπερό σαν συνείδηση. Πάντοτε απών και όμως διαρκώς παρόν. Όχι γιατί σκόπευε να αλλάξει το θέατρο, αλλά γιατί σκόπευε να αλλάξει τη ζωή.

Ads