Ηθοποιός και σκηνοθέτης με σημαντικές συνεργασίες στο θέατρο, ο Βασίλης Καλφάκης ανεβάζει αυτή τη φορά με την ομάδα του CaVa μια παράσταση βασισμένο στο «Χρονικό» του Γ. Ρίτσου.

Ο ίδιος, λίγο πριν την πρεμιέρα (24.2) στο Θεάτρο 104 μάς εξηγεί γιατί επέλεξε το συγκεκριμένο ποίημα και επαναπροσδιορίζει την έννοια του χρέους σήμερα: «Ένα αντίστοιχο Χρέος είναι η σημερινή παρουσία του λαού στους δρόμους με αίτημα την “Δικαιοσύνη”».

Στη νέα παράσταση της ομάδας θα δούμε επί σκηνής και τη σπουδαία ηθοποιό, Γιώτα Φέστα. Ο Βασίλης μάς διηγείται την γνωριμία τους και πώς προέκυψε η συνεργασία τους.

Αυτή την περίοδο, τον βρίσκουμε για 2η σεζόν ως ηθοποιό και στο «Όνειρο της Ιωνίας» ένα έργο του Αντώνη Κυριακάκη που αγαπήθηκε πολύ από το κοινό και συνεχίζεται για λίγες ακόμη εβδομάδες στο Θεάτρο Αργώ.

Σκηνοθετείτε μια παράσταση βασισμένη στο «Χρονικό» του Γ. Ρίτσου. Τι σας γοήτευσε στο συγκεκριμένο ποίημα και αποφασίσατε να το παρουσιάσετε στη σκηνή;

Αρχικά είναι ο μαγικός κόσμος της Τέταρτης Διάστασης του Γιάννη Ρίτσου, μέσα στον οποίο βρίσκεται και το Χρονικό, ο οποίος είναι καιρό τώρα ένα καταφύγιο μελέτης.

Λες και σε αυτά τα κείμενα ο Ρίτσος έφτασε σε μια συμπύκνωση λόγου, παρόμοια με τα σπαράγματα των προσωκρατικών φιλοσόφων. Ο λόγος του ακροβατεί μεταξύ της ποιητικής φόρμας και του φιλοσοφικού στοχασμού. Και αυτό σε μια εποχή με προκάτ μηνύματα από σκηνής, φορεμένα από τον εκάστοτε χορηγό, είναι μια ανάσα για την δημιουργική εργασία. Ο λόγος του ποιητή δεν έχει μεσάζοντες ανάμεσα στους ηθοποιούς και το έργο, ανάμεσα στους θεατές και τους ηθοποιούς. Είναι αυτός και οι αδέσμευτες δυναμικές του. Από εκεί και πέρα είναι το χρέος που σου αναλογεί να πεις τέτοιες ιστορίες και μένει να αποδειχθεί αν θα το αναλάβεις..

Είναι η έννοια του Χρέους που επιστρέφει συνεχώς στο Χρονικό. Τι σημαίνει για εσάς;

Είναι η ανάληψη της ευθύνης από το καθένα μας για έναν καλύτερο κόσμο. O Ρίτσος το θεωρεί στάση ζωής αυτό. Και όχι μόνο το θεωρούσε. Το Χρέος αυτό το εξόφλησε. Υπάρχουν εκατοντάδες μαρτυρίες για το πώς στάθηκε ως συνάνθρωπος σε βασανισμένους, και ιδιαίτερα στους τόπους της εξορίας. Όντας ο ίδιος ένας βασανισμένος άνθρωπος από την πιο τρυφερή ηλικία. Υπάρχει ένα γράμμα του Ξενόπουλου στον 15χρονο Ρίτσο, το οποίο επανέρχεται εμβόλιμα στην παράσταση του Χρονικού.

Τελειώνει με την φράση «Κάνε το χρέος σου». Το «Χρέος» μέσα στην ποίηση του Ρίτσου είναι η ύψιστη επαλήθευση της ανθρώπινης υπόστασης. Ένα αντίστοιχο Χρέος είναι η σημερινή παρουσία του λαού στους δρόμους με αίτημα την «Δικαιοσύνη». Επίσης ένας όρος που επιστρέφει στην παράσταση. Και αυτό δεν έχει απλά σημασία για μένα. Είναι οντολογικής φύσεως ζήτημα. Το Χρέος να στεκόμαστε αλληλέγγυοι. Ειδάλλως ατενίζουμε την αποκτήνωση.

«Κι όλοι είχαν την ιδέα πως χρωστούσαν κι απόφευγαν να κοιταχτούν» νιώθετε ότι ισχύει αυτό και στη σημερινή κοινωνία ή οι άνθρωποι πλέον έχουν το θάρρος- θράσος να κοιτάνε στα μάτια ακόμα και αν έχουν εν γνώση τους λάθος συμπεριφορά ή «χρωστούμενα»;

Επειδή αναφέρατε τη σημερινή κοινωνία, πιστεύω πως βρισκόμαστε πάλι σε ένα σταυροδρόμι. Στο Χρονικό αναφέρεται ο εξής στίχος σε σχέση με το χρέος: «να στήσει ανάγλυφες με αριθμό και με πράξη, τις υψηλές ιδέες της Δικαιοσύνης, της Ενότητας και της Ελευθερίας». Έννοιες που πια έχουν χάσει την υπαρξιακή τους διάσταση στην ζωή μας. Μας ενώνει πια η αναπαραγόμενη εικόνα και ζούμε ελεύθεροι μόνο πάνω στον καναπέ μας. Αυτό το χρέος ίσως οφείλουμε να το δούμε με θάρρος. Να ξαναφωτίσουμε την ψυχή και τους γύρω μας με τα παραπάνω υψηλά ιδεώδη. Οφείλουμε στον εαυτό μας έναν εκ νέου Διαφωτισμό, απαλλαγμένο όμως από την σημερινή γραφειοκρατία και την καταναλωτική συμπεριφορά. Ναι, να κοιτάμε στα μάτια καθάρια, ειδάλλως αν μπούμε πάλι στον φόβο μιας επικείμενης κρίσης, θα αποφεύγουμε να κοιταχτούμε, θεωρώντας πάντα τον άλλο εχθρό.

Στην ομάδα σας έρχεται να προστεθεί φέτος και μια σπουδαία ηθοποιός, η Γιώτα Φέστα. Πώς προέκυψε αυτή τη συνεργασία;

Η Γιώτα είχε δει την παράστασή μας πάνω στο έργο του Κώστα Μουρσελά. Συγκεκριμένα την παράσταση βασισμένη στο έργο Μαχαίρι στο κόκαλο, το οποίο διασκευάσαμε και παρουσιάσαμε εκ νέου στον αιώνα μας, μιας και έδειχνε από τότε που πάει ο αιώνας μας. Μοιράστηκε μαζί μας έναν ειλικρινή ενθουσιασμό για την σκηνική λειτουργία του έργου και το ένα έφερε το άλλο. Μέτα από συζητήσεις γύρω από κείμενα, της προτείναμε την συμμετοχή της σ’ αυτή την εργασία. Στην σκηνική πραγμάτωση του Χρονικού του Γιάννη Ρίτσου. Και δέχθηκε με μεγάλη θέρμη. Η παρουσία της είναι μεγάλη τιμή και χαρά, μιας και εισήλθε άφοβα με όλα της τα μέσα στο χτίσιμο αυτής της παράστασης.

Με την ομάδα CaVa έχετε αποσπάσει εξαιρετικές κριτικές και για το «Μαχαίρι στο Κόκαλο» και για τη «Φαύστα», παραστάσεις που αγαπήθηκαν πολύ και από το κοινό. Είχατε κάποια στήριξη από την Πολιτεία;

Η παράσταση Φαύστα, Τραγούδια για την Οικογένεια υλοποιήθηκε με την υποστήριξη του ΥΠ.ΠΟ αλλά από το Τμήμα Μουσικής. Ο μουσικός Ανρί Κεργκομάρ είχε φτιάξει ένα νέο πολυφωνικό έργο πάνω στο αριστουργηματικό κείμενο του Μποστ. Από το Τμήμα Θεάτρου δεν έχουμε λάβει ποτέ μέχρι τώρα υποστήριξη. Για αυτό το λόγο κινηθήκαμε και στο έργο του Μουρσελά, που απαιτεί δύο ηθοποιούς. Τα έργα που προτείναμε είχαν μεν έναν μεγαλύτερο αριθμό προσώπων, αλλά δεν θα έλεγα πως ήταν αυτό το χαρακτηριστικό τους. Θα έλεγα πως ήταν έργα με έναν άλφα στοχασμό γύρω από την έννοια του πολίτη. Υποψιάζομαι πως αυτό ίσως να μην ενδιαφέρει τόσο την Πολιτεία. Και αυτό ακούγεται κάπως ανησυχητικό, όταν επιστρέφουμε αστραπιαία σε εποχές ολοκληρωτισμού. Δεν μας αφορά καθόλου μια εκ νέου σκηνική ανάγνωση του Υπάλληλου του Χουρμούζη από μία νέα ομάδα ηθοποιών; Ίσως, γιατί ευθύς εξαρχής το θέμα του είναι τα οικεία κακά. Τα οικεία κακά στο κέντρο της σκηνής και όχι υποφωτισμένα, διαμεσολαβημένα με ένα τσιτάτο-επιμύθιο.

Είστε ηθοποιός και σκηνοθέτης και παίζετε και σε παραστάσεις άλλων δημιουργών. Πόσο εύκολα ή δύσκολα ένας σκηνοθέτης ακολουθεί οδηγίες ενός άλλου σκηνοθέτη;

Όταν ο σκηνοθέτης είναι εμπνεόμενος από ένα δικό του ιδεώδες και μεταδίδει την έμπνευσή του αυτή και στην υπόλοιπη δημιουργική ομάδα, τοποθετήσεις περί δύσκολου και εύκολου μας προσπερνούν. Η εργασία μας επί σκηνής έχει να κάνει με το παιχνίδι. Για αυτό και επιστημονική προσέγγιση του θεάτρου κινείται μέσα από το δρόμο της παιδαγωγικής. Στην Ρωσία οι δάσκαλοι της υποκριτικής φέρουν τον τίτλο «παιδαγωγοί». Αυτό ανοίγει διάπλατο χώρο στην φαντασία και την παρατήρηση του κάθε ηθοποιού. Είμαστε «φαντασιόπληκτοι» άνθρωποι και αυτό το λέω με την πιο θετική σημασία. Αυτή η φαντασία καταργεί τις ιδιότητές μας, που μπορεί να μας κρατούν διστακτικούς απέναντι στο όραμα του άλλου. Το πρόταγμα στους αντιπνευματικούς καιρούς μας θα όφειλε να είναι « Έλα να φανταστούμε» και λιγότερο « Έλα να συμφωνήσουμε». Η εξουσία επιλέγει με ένα δόλιο τρόπο το δεύτερο.

Παράλληλα, θα παίζετε και στο «Όνειρο της Ιωνίας» η παράσταση συνεχίζεται για 2η σεζόν, τι πιστεύετε ότι την ξεχώρισε;

Έχουμε ήδη ξεκινήσει τις παραστάσεις μας στο φιλόξενο θέατρο Αργώ και το κοινό δέχεται με μια συγκινητική θέρμη την δουλειά μας. Η παράσταση ξεκίνησε πέρσι στο θέατρο Χώρος στην Αθήνα και αγκαλιάστηκε κατευθείαν από τους θεατές. Ταξίδεψε Τρίκαλα, Θεσσαλονίκη, στάθμευσε στο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά και τώρα ξανά πιάνει τον μίτο της αφήγησης στην Αθήνα. Αυτή η παράσταση νομίζω πως θα μπορούσε – αν υπήρχαν οι προδιαγραφές στην χώρα μας– να λειτουργήσει ως ρεπερτοριακή. Να παίζεται ανά τακτά διαστήματα μέσα στον χρόνο. Ξεδιπλώνεται αποκαλυπτικά σε παρόντα χρόνο γιατί η αφήγηση έχει να κάνει με τις ημερολογιακές σημειώσεις των στρατιωτών στην Μ.Ασία. Σε αυτό ο Αντώνης Κυριακάκης μόχθησε για δύο χρόνια, και παρέδωσε μια ολοζώντανη δραματουργία. Είναι ένα ζωντανό ντοκουμέντο που κατεδαφίζει την κρούστα της εθελοτυφλίας μας για το τι συνέβη πραγματικά στο μέτωπο. Και από τις δύο πλευρές. Και αυτό κάνει την παράσταση να ξεχωρίζει. Μία αφορμή για μία νέα πράξη, μια νέα αρχή.

Πώς ονειρεύεστε τον εαυτό σας καλλιτεχνικά σε δέκα χρόνια;

Όνειρο μου είναι να κάνω 3-4 έργα μες στα επόμενα δέκα χρόνια, τα οποία είναι μέρος ενός καλλιτεχνικού σχεδιασμού. Αφορούν ως επί το πλείστον έργα γραμμένα στα ελληνικά, παλαιότερα και νεότερα, από δόκιμους και νέους συγγραφείς. Παράλληλα με όλο αυτό υπάρχει ένα κορυφαίο κείμενο της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, που θέλω να το ερευνήσω σκηνικά. Απαιτεί ένα ανοιχτό χρονικό διάστημα δοκιμών και θα έλεγα ένα ένθερμο ensemble καλλιτεχνών. Πιστεύω πως με υπομονή και επιμονή το προσεγγίζω.

Υπάρχει κάτι για το οποίο δεν ακούτε τίποτα και κανέναν;

Ναι, για έναν άνθρωπο που ονειρεύεται κάτι ιδεώδες μακριά από χρήματα και συμβιβασμούς, δεν ακούω τίποτε και κανέναν.

*Πληροφορίες:

• Χρονικό, μια παράσταση βασισμένη στο ποιήμα του Γιάννη Ρίτσου, από 24.2 κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο Θέατρο 104
• «Χρονικό» | Εισιτήρια online! | More.com
• Το όνειρο της Ιωνίας του Αντώνη Κυριακάκη, τελευταίες παραστάσεις Τετάρτη και Πέμπτη στις 20:00 στο Θεάτρο Αργώ.
• Το Όνειρο της Ιωνίας – Η Μικρασιατική Εκστρατεία μέσα από τα ημερολόγια των στρατιωτών 2ος χρόνος θέατρο Αργώ | Εισιτήρια online! | More.com

*Φωτoγραφίες: Εύα Κανούση