Θέμης Μουμουλίδης στο tvxs / Η αδικημένη Χασκίλ έζησε τα πάντα σε μια μικρή ζωή

Η Στέλλα Χασκίλ υπήρξε μια από τις σημαντικότερες λαϊκές φωνές του πρώτου μισού του αιώνα που πέρασε. Γεννημένη στη Θεσσαλονίκη, ένα χρόνο μετά τη μεγάλη φωτιά του 1917, η Χασκίλ σημάδεψε με τη φωνή της μεγάλες επιτυχίες του Τσιτσάνη, του Καλδάρα, του Χιώτη, του Τούντα και πολλών άλλων. Εβραϊκής καταγωγής, έζησε το ολοκαύτωμα και τη γενοκτονία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Οικογενειακή φίλη με την Ρόζα Εσκενάζι. Πέθανε στα 36 της χρόνια. Τη ζωή της που διατρέχει αυτές τις σημαντικές στιγμές της ελληνικής ιστορίας, μεταφέρει στη σκηνή ο Θέμης Μουμουλίδης με τη μουσική παράσταση «Η άλλη Στέλλα» στο Μικρό Γκλόρια.

Παράλληλα με τη ζωή της Στέλλας, το έργο παρακολουθεί τις μεγάλες κοινωνικές ανακατατάξεις στην Ελλάδα και ειδικά στη Θεσσαλονίκη, όπου μετά την Μικρασιατική καταστροφή και τη Γενοκτονία των Ποντίων, κατέφτασαν χιλιάδες πρόσφυγες. Σε αυτή την πολυπολιτισμική κοινωνία που δημιουργήθηκε το τραγούδι υπήρξε το στήριγμα και η διέξοδος των απλών λαϊκών ανθρώπων.

Η ηθοποιός και τραγουδίστρια Μαριάννα Πολυχρονίδη ζωντανεύει αυτήν τη σπουδαία προσωπικότητα του ρεμπέτικου μαζί με δύο εκλεκτούς μουσικούς επί σκηνής, τους Αντώνη και Θοδωρή Ξηντάρη.

Ο Θέμης Μουμουλίδης, μιλάει στο tvxs για αυτή τη σπάνια καλλιτέχνιδα που της εμπιστεύθηκαν οι συνθέτες τα καλύτερα τραγούδια τους και τα έζησε όλα σε μια σύντομη ζωή.

Ποια ήταν η αφορμή για να μεταφέρετε στη σκηνή τη ζωή της Χασκίλ;

Αναμφισβήτητα το βιβλίο της Έφης Μαχιμάρη (Ήτανε κισμέτ, εκδόσεις Ταξιδευτής). Όταν ξεκίνησα να το διαβάζω, ένιωσα ότι υπήρχε λόγος να προσπαθήσω τη μεταφορά του στη σκηνή. Ένα καλογραμμένο βιβλίο, μια μυθοπλασία για ένα πρόσωπο για το οποίο ελάχιστα γνωρίζουμε.

Εκτός από το βιβλίο χρησιμοποιήσατε κι άλλες πηγές;

Στη διαδικασία της θεατρικής μεταφοράς, αναζητώντας και άλλα στοιχεία, διαπίστωσα ότι ελάχιστες αναφορές υπάρχουν στο πρόσωπο της Στέλλας Χασκίλ. Το γεγονός μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση. Κανείς δεν μπόρεσε να μου απαντήσει στο ερώτημα γιατί αυτή η «σιωπή» απέναντι σε ένα πρόσωπο που έχει δημιουργήσει σχολή με τις ερμηνείες του.

Ένιωσα ότι η Χασκίλ είναι αδικημένη και αυτό ακριβώς το γεγονός σε συνδυασμό με την έλλειψη στοιχείων με οδήγησαν να λειτουργήσω υπερβατικά. Προσπάθησα να ξαναδώ με τα μάτια της φαντασίας και της ψυχής και με άξονα τα ιστορικά γεγονότα , την ζωή και το έργο της Στέλλας Χασκίλ. Κι αυτή η προσπάθεια οδήγησε σε μια δημιουργική συνύπαρξη και συνεργασία.

Τι ήταν αυτό που ξεχώρισε στην περίπτωση της καλλιτεχνικά;

Η σπάνια φωνή της και ο τρόπος που επιβίωσε καλλιτεχνικά σε μια εποχή ανδροκρατούμενη. Ακόμη το γεγονός ότι η Χασκίλ κουβαλούσε μέσα της πολλούς πολιτισμούς. Εβραία και πρόσφυγας η ίδια έζησε στη Θεσσαλονίκη των προσφύγων της Μικρασιατικής καταστροφής. Αυτή η περίοδος είναι και η χρονική περιοχή που μουσικές με διαφορετική καταγωγή «παντρεύονται» και ωριμάζει το λαϊκό τραγούδι. Η Χασκίλ αγάπησε τους πρόσφυγες και έζησε μαζί τους. Πήρε πολλά από τα στοιχεία που κουβαλούσε το τραγούδι των προσφύγων και τα ενσωμάτωσε στα δικά της βιώματα, γιατί βιωματικά τραγουδάει κάθε αυθεντική λαϊκή φωνή.

Στην παράσταση έχουμε την τύχη να έχουμε επί σκηνής τον Αντώνη και τον Θοδωρή Ξηντάρη. Γόνοι αυθεντικού λαϊκού δημιουργού «κληρονομούν» κι αυτοί την απλότητα και την μαγεία της λαϊκής ψυχής. Τραγουδούν χωρίς φτιασίδια. Δυο νέοι άνθρωποι, σημαντικοί σύγχρονοι δημιουργοί που υπηρετούν το αυθεντικό λαϊκό τραγούδι.

Ποια κομμάτια της ζωής της έχουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για εσάς;

Η ζωή της ταυτίζεται με τα σημαντικότερα γεγονότα της ιστορίας μας. Μικρασιατική Καταστροφή, δικτατορία Μεταξά, Β΄ Παγκόσμιος, Κατοχή, γενοκτονία Εβραίων Θεσσαλονίκης, απελευθέρωση , εμφύλιος. Είναι δηλαδή ο πυρήνας μια εποχής που δημιουργεί την μετέπειτα κοινωνία και οδηγεί στο τέλος της «δίωξης» του ρεμπέτικου. Με γοητεύει η συνάντησή της , με τους μεγάλους δημιουργούς.

Της εμπιστεύθηκαν κορυφαία τραγούδια τους. Με συγκινεί η δύσκολη διαδρομή και η περιπέτεια του λαϊκού τραγουδιού μέχρι να συναντηθεί με το μεγάλο ποτάμι της λαϊκής μας μουσικής και να την καθορίσει. Η ζωή της Στέλλας Χασκίλ, κουβαλάει όλη την περιπέτεια της εποχής. Σε μια σύντομη ζωή – έζησε μόλις 36 χρόνια- η Στέλλα Χασκίλ μοιάζει να τα έζησε όλα.

Πως διαγράφονται οι σχέσεις της με τους λαϊκούς συνθέτες της εποχής;

Εκ του αποτελέσματος προκύπτει ότι μεγάλοι λαϊκοί συνθέτες της εμπιστεύθηκαν τα καλύτερα τραγούδια τους. Έβρισκαν στη φωνή της την ιδανική ερμηνεύτρια των δημιουργημάτων τους. Η Στέλλα ήταν μάλλον ένα φιλήσυχο πλάσμα. Έζησε την εποχή του πυρετού της δημιουργίας, τότε που ξεκινούσε το μεγάλο κύμα γραμμοφωνήσεων και οι λαϊκοί δημιουργοί ένοιωθαν πως έπρεπε να εκφράσουν την παράξενη εποχή τους. Για μένα αυτό ακριβώς είναι το ρεμπέτικο και το αυθεντικό λαϊκό τραγούδι εκείνης της περιόδου, η έκφραση μια σκοτεινής και ίσως ύποπτης εποχής. Και είναι σημαντική αυτή η αναφορά στο ρόλο του λαϊκού τραγουδιού, γιατί σήμερα το λαϊκό τραγούδι έχει μετατοπιστεί σημαντικά, έχει χάσει το δρόμο του, με αποτέλεσμα να υπάρχει μια μεγάλη παρεξήγηση γύρω από το τι είναι πραγματικά λαϊκό.