«Έλα την Τετάρτη. Κάτι πολύ σπάνιο συμβαίνει σ’ αυτό το σχολείο» μου είπε ο στιχουργός Οδυσσέας Ιωάννου καλώντας με στη γιορτή του 21ου δημοτικού σχολείου «Λέλα Καράγιαννη» στα Πατήσια το οποίο στεγάζει παιδιά από 24 διαφορετικές χώρες.
Ξεκίνησα έχοντας στο μυαλό μου πως οι εκπαιδευτικοί εκεί βρήκαν έναν τρόπο να ενσωματώσουν τα παιδιά προσφύγων και μεταναστών. Αυτή η γιορτή ήταν όμως κάτι μεγαλύτερο. Στο θέατρο Κνωσός μοιραστήκαμε μια εμπειρία λυτρωτική. Την επιστροφή στην ανθρωπιά και την καρδιά με όχημα τον πλούτο του ελληνικού τραγουδιού που χρησιμοποιήθηκε ως αντίδοτο στον ρατσισμό και μέσο να περιγράφει η νεότερη ιστορία μας και να κατανοηθεί το σύγχρονο βίωμα.
«Μόνο στους ποιητές μας χρωστάμε» φώναξαν τα παιδιά απευθυνόμενα στα βουρκωμένα μας πρόσωπα.
Δεν άργησα να καταλάβω πως βασικός ενορχηστρωτής της παράστασης είναι o παπά Γιώργος Γανωτής, ο μουσικός και δάσκαλος του σχολείου που οι πιο μεγαλύτεροι θυμόμαστε ως βιολιστή του Νικόλα Παπάζογλου.
Τα παιδιά ανεβαίνουν στη σκηνή και συνθέτουν μια πολύχρωμη εικόνα. Κορίτσια με μαντίλες, παιδιά από την Αφρική, την Ελλάδα, τη Σύρια την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων. Ξεκινούν να αφηγούνται τη μεταπολεμική ιστορία μας, υποδυόμενοι τους Έλληνες μετανάστες στον σταθμό του Μονάχου και της Αθήνας, με τη βοήθεια των δασκάλων τους, που υποδύονται για χάρη τους ρόλους, και της ορχήστρας «Εκτός εαυτών».
«Ο παπά Γιώργος, δάσκαλος της έκτης τάξης, αποφάσισε να κάνει στο δίωρο της γλώσσας θέατρο και τραγούδι, προετοιμάζοντας αυτήν την παράσταση. Οι πρόβες γίνονταν κάθε Πέμπτη. Σε ένα σχολείο που υπήρχαν έντονες συγκρούσεις. Που υπήρχαν παιδιά με σοβαρά τραύματα που έβγαιναν στις εκθέσεις τους. Για να βγει η παράσταση έπρεπε να γεφυρωθούν πολλά. Έπρεπε να πειστούν γονείς από μουσουλμανικές οικογένειες ότι η κόρη τους θα κρατήσει για λίγο το χέρι ενός αγοριού για να χορέψουν μαζί. Έπρεπε τα παιδιά να παραμερίσουν τον θυμό και τις διαφορές τους» μου λέει ο Οδυσσέας, ο επίτιμος προσκεκλημένος της βραδιάς που τελείωσε το δημοτικό στη γειτονιά αυτή.
Εγώ, είχα ήδη μπροστά μου το αποτέλεσμα. Το σχολείο μεταμορφώθηκε, τα μάτια έλαμπαν, τα παιδιά ήταν μια αγκαλιά.
«Στείλε ουρανέ μου ένα φιλί να πάει στη μάνα υπομονή».
Ακούω το τραγούδι του Θεοδωράκη με τους στίχους του Θαλασσινού και σκέφτομαι πως είναι σαν να γράφτηκε για να παρηγορήσει αυτά τα παιδιά. Την Οσαίβμπιε, τη Σαμπίνα, τον Ίλια, τον Ρίντουαν, την Αγκνέσα και άλλα των οποίων οι οικογενειακές ιστορίες έχουν στα σίγουρα πολλές δόσεις αποχωρισμών.
Λίγο μετά αγκαλιά με τον Χρήστο, τη Λύδια, την Εριάννα κι άλλα ελληνόπουλα θα τραγουδήσουν τα Λιανοτράγουδα του Χατζιδάκι, θα περάσουν στην ποπ της δεκαετίας του ΄70 με τους Ολύμπιανς, θα σηκώσουν πλακάτ μέσα από την κατάληψη της Νομικής διεκδικώντας «Ψωμί- Παιδεία – Ελευθερία» με τα τραγούδια του Σαββόπουλου, του Λοΐζου του Μικρούτσικου.
Θα μπουν με όχημα τα τραγούδια του Ξαρχάκου και του Καμπανέλλη στο «Μεγάλο μας Τσίρκο», θα φωνάξουν «προσοχή κι οι τοίχοι έχουν αυτιά».
Θα σταθούν πίσω από τα κάγκελα του Πολυτεχνείου και να ανυψωθούν στις μύτες των ποδιών τους τραγουδώντας «λίγο ακόμα να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα, λίγο ψηλότερα, λίγο ψηλότερα».
Θα μας κλείσουν το μάτι με πρόζες όπως «Όταν ο άνθρωπος βγάλει φράγκα ξεχνάει την ιστορία του κοιτάει την πάρτη του γίνεται ατομιστής» και «Αν δεν σ’ αρέσουν τα Πατήσια τράβα στο Κολωνάκι».
Θα πουν δυνατά τα ονόματα των συνθετών και των στιχουργών που εξέφρασαν τους αγώνες, τον πόνο, την ανάγκη, την αγάπη του λαού μας. Και θα γίνουν αυτά τα μεγάλα τραγούδια η παρηγοριά και η δύναμη για τα παιδιά που κουβαλούν την ιστορία του δικού τους λαού που τόσο μοιάζει με τη δική μας όταν εστιάζει κανείς στη μεταβίβαση του τραύματος και στη διαιώνιση των πληγών, του πολέμου του ρατσισμού, της βίας.
Τραγουδούν τον πόνο της ξενιτιάς τους, τον αγώνα για την ελευθερία τους στη γλώσσα μας. Στη γλώσσα της χώρας που μεγαλώνουν. Και νιώθει κανείς πως αυτά τα μεγάλα τραγούδια, τα συχνά εξόριστα από τα ελληνικά ραδιόφωνα αλλά όχι από τις καρδιές μας, μετακόμισαν στην πλατεία Αμερικής και ξαναγράφουν ιστορία σε νέες γειτονιές εκεί που είναι ζωντανή η ανάγκη που τα γέννησε.
«Τα παιδιά αυτά αμφισβητούν αυτό που πάνε να μας περάσουν κάποιοι. Ότι σε αυτόν τον κόσμο δεν χωράμε όλοι» είπε ο Οδυσσέας Ιωάννου στο τέλος και καταχειροκροτήθηκε.
«Οδυσσέα γύρνα κοντά μου» απαντούσαν τα παιδιά. Και σκέφτηκα πως ο Ρασούλης έγραψε αυτό το τραγούδι για να μας πείσει πως η Ιθάκη είναι, η καρδιά, η πιο γλυκιά πατρίδα. Εκεί επιστρέψαμε με την παράσταση των παιδιών του 21ου Δημοτικού Σχολείου.
Το ελάχιστο που μπορεί να κάνει η πολιτεία για τα παιδιά και το μέλλον όλων μας, είναι να διδαχθεί από το παράδειγμα και να επιστρέψει η θεατρική αγωγή στα σχολεία, να επιστρέψει ως αντίδοτο στον φόβο, τη βία και τον ρατσισμό. Γιατί, όπως είπε η διευθύντρια του σχολείου στην ομιλία της, εκτός από τη μάθηση, είναι τόσα άλλα τα πράγματα που έχουν ανάγκη τα παιδιά που το καθένα έχει τη χάρη του, το ταλέντο του, την ιστορία του.
