«Λολίτα, φως της ζωής μου, φλόγα των λαγόνων μου. Αμαρτία μου, ψυχή μου»… Έτσι ξεκινάει η Λολίτα του Βλαντιµίρ Ναµπόκοφ που λογοκρίθηκε στην εποχή της, αλλά στο τέλος λατρεύτηκε από εκατομμύρια αναγνώστες.

Αυτή τη «Λολίτα» σε μια πιο σκοτεινή, πιο τολμηρή και πιο επιθετική εκδοχή μας παρουσιάζει φέτος ο Χρήστος Καρασαββίδης, δυο χρόνια μετά την πρώτη της εμφάνιση, με τίτλο «Lolita Reversed: Dark».

Με αφορμή την παράσταση στο θέατρο Tempus Verum-Εν Αθήναις, ο σκηνοθέτης Χρήστος Καρασαββίδης και ο ηθοποιός Στέφανος Λωλός μιλούν στο tvxs.gr για το έργο, το ζήτημα σεξουαλικής παρενόχλησης στο βιβλίο του Ναμπόκοφ, το ρόλο που παίζει ο έρωτας στην ζωή μας, αλλά και την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη. 

• Εμπνευσμένη από το πασίγνωστο μυθιστόρημα του Β. Ναμπόκοφ αλλά αξιοποιώντας ένα ολοκαίνουριο επιθετικό κείμενο και δημιουργώντας μια ακραία σκηνική σύνθεση η Λολίτα επιστρέφει. Χρήστο, τι σε έκανε να αποφασίσεις να συνομιλήσεις με το συγκεκριμένο μυθιστόρημα;

​ΧΡ: Η «Λολίτα» του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ είναι ένα έξοχο δείγμα ποιητικής μυθιστορηματικής γραφής, γεμάτο εικόνες, παρομοιώσεις και συναισθήματα. Καταπιάνεται ασφαλώς με ένα ακραίο θέμα, τον παράνομο έρωτα μεταξύ ενός μεσήλικα καθηγητή κι ενός δεκατριάχρονου νυμφιδίου, αλλά η σπουδαιότητά του έγκειται στον τρόπο που αυτό παρουσιάζεται και γι΄ αυτό θεωρείται μια από τις καλύτερες νουβέλες του 20ού αιώνα. Επειδή λοιπόν ο ποιητικός ρεαλισμός είναι το είδος θεάτρου που καταπιάνομαι ως επί το πλείστον, η «Λολίτα» για μένα ήταν μια κορυφαία πρόκληση.

• Η «Lolita Reversed: Dark» παρουσιάζεται σε μια ολοκαίνουρια μορφή, πολύ πιο σκοτεινή, πιο τολμηρή και πιο επιθετική, ξαναγραμμένη και επανασκηνοθετημένη. Τι αλλαγές θα υπάρξουν φέτος στην παράσταση; 

ΧΡ: Η φετινή «Lolita Reversed: Dark» είναι αρκετά διαφορετική από την προηγούμενη εκδοχή της. Πλέον έχει μεγαλώσει σε διάρκεια φτάνοντας τις δύο ώρες, έχουν προστεθεί εφιαλτικές σκηνές, ενώ έχουμε μπει πολύ πιο βαθεία στην ψυχοσύνθεση των χαρακτήρων. Στην πραγματικότητα η παράσταση καλύπτει και όσους είχαν δει την προηγούμενη «Lolita Reversed» καθώς θα ανακαλύψουν αρκετές κρυμμένες πτυχές αλλά και στους θεατές που θα την δουν πρώτη φορά γιατί θα γνωρίσουν το διαφορετικό θέατρο που προτείνουμε.

• Θεωρείτε ότι υπάρχει ζήτημα σεξουαλικής παρενόχλησης στο βιβλίο του Ναμπόκοφ;

ΣΤ: Υπό την φαινομενική έννοια, θα μπορούσαμε να πούμε πως πρόκειται να περίπτωση σεξουαλικής παρενόχλησης κι εκμετάλλευσης, αλλά αν προσεγγίσουμε το θέμα βαθύτερα θα εστιάσουμε στις αδυναμίες των ανθρώπων, στα απωθημένα και στα καταστροφικά πάθη. Κι εκεί είναι η ουσία.

• Η Λολίτα είναι τελικά ο θύτης ή το θύμα;

ΧΡ: Η Λολίτα είναι και τα δύο. Η Λολίτα είναι το μηδέν και το άπειρο, το σκουπίδι κι θησαυρός.

• Ο Στέφανος συναντά κάπου το ρόλο που υποδύεται;

ΣΤ: Η δουλειά του ηθοποιού είναι προφανώς να κάνει προσωπικό το θέμα του έργου και να προσπαθήσει να υπερασπίσει το χαρακτήρα που υποδύεται, σε οποιονδήποτε ρόλο κι αν του δώσουν. Σε έργα με τέτοιο ανοίκειο περιεχόμενο, με χαρακτήρες ακραίους και συμβάντα που κάποιος δεν έχει ζήσει στην πραγματικότητα είναι ασφαλώς τα πράγματα δυσκολότερα. Για να προσεγγίσω το χαρακτήρα μου επικεντρώθηκα στο να ανακαλύψω τις δικές μου αδυναμίες και τα πάθη μου και να καταλάβω πώς ένας κατά τ΄ άλλα κανονικός άνθρωπος μπορεί να ξεπεράσει τα όρια και να οδηγήσει την κατάσταση στα άκρα.

• Αγαπημένος θεατρικός συγγραφέας και αγαπημένο θεατρικό έργο;

ΧΡ: Μου αρέσει πολύ το χιούμορ του Μάρτιν Μακντόνα, η ονειροπόληση με την οποία αντιμετώπιζε τη ζωή ο Σέξπιρ στα περισσότερα έργα του, η ποίηση του Λόρκα αλλά αν έπρεπε να επιλέξω το θεατρικό έργο που θεωρώ πως με επηρέασε περισσότερο, θα έλεγα το «Ποιος φοβάται την Βιρτζίνια Γουλφ» του Έντουαρντ Άλμπι.

• Η δική σας Λολίτα είναι μια παράσταση που δίχασε κοινό και κριτικούς, προκαλώντας πλήθος αποθεωτικών αλλά και πολύ σκληρών σχολίων. Τι απαντάτε στους επικριτές σας;

ΧΡ: Δεν θεωρώ πως πρέπει να απαντήσω σε κάτι. Η Λολίτα είναι μια ακραία παράσταση που άλλοι θα την βρουν εξαίρετη και σε άλλους μπορεί να μην αρέσει καθόλου. Κι αυτή είναι η ομορφιά της τέχνης,  εν γένει· πως μπορεί την ίδια στιγμή να συσπειρώνει και να διαχωρίζει. Με την ψυχραιμία που αντιμετωπίζω τα πολύ όμορφα σχόλια και τις κριτικές, με την ίδια ψυχραιμία αντιμετωπίζω και τα αφοριστικά σχόλια ακόμη κι αν δεν είναι τεκμιριωμένα.

• Θα χρησιμοποιούσατε τον όρο πειραματικό θέατρο για αυτό που κάνετε με τη Λολίτα;

ΧΡ: Θα έλεγα πως η «Lolita Reversed: Dark» είναι μια παράσταση πειραματικού ποιητικού θεάτρου.

• Αγαπημένη φράση στην παράσταση;

ΣΤ: Το σημείο που βρίσκω πως με αγγίζει περισσότερο είναι κάτι που λέει ο χαραστήρας μου στην απολογία του στην έναρξη της παράστασης: «{…} σ΄ αυτήν την ανθρώπινη ελπίδα, σ΄ αυτήν την πίστη πως ό,τι κι αν κάνουμε, πάντα υπάρχει ένα ύστατο εφετείο για όλους.»

• Το έργο έχει μέσα και έντονα κινηματογραφικά στοιχεία. Πως πιστεύετε ότι αυτό βοηθάει την παράσταση;

ΧΡ: Όλη η σκηνοθεσία της παράστασης είναι κινηματογραφική, με γρήγορο ρυθμό και κοφτό μαντάζ στην ένωση των σκηνών. Επειδή το κείμενο που έχω γράψει είναι αρκετά μεγάλο και πυκνό, η κινηματογραφική αίσθηση ήταν ένα ζητούμενο προκειμένου να μεταδοθεί η πνιγερή αίσθηση.

• Από σινεμά τι βλέπετε; Θα προτιμούσατε την εκδοχή του Κιούμπρικ ή αυτή με τον Τζέρεμι Αϊρονς;

​ΧΡ: Από τη μία η εκδοχή του Κιούμπρικ είναι πιο εγκεφαλική, πιο υπενυκτική κι από την άλλη έχουμε την εκδοχή του Λάιν που είναι αρκετά πιο κοντά στο βιβλίο και είναι πιο επιθετική. Αναγνωρίζω ασφαλώς το μεγαλείο του Κιούμπρικ και την αισθητική της πρώτης Λολίτας, αλλά κατά τη γνώμη μου ο Άντριαν Λάιν έχει κάνει μια αριστουργηματική Λολίτα, μια από τις πλέον αγαπημένες μου ταινίες.

• Χρήστο έχεις ασχοληθεί πολύ με τη θεματική του έρωτα. Τελικά χρειαζόμαστε περισσότερο έρωτα και πάθος για να επιβιώσουμε στη σύγχρονη πραγματικότητα;

ΧΡ: Μα ο έρωτας είναι η πλέον ζωογόνα δύναμη, ένα δώρο, είναι αυτό που μας δίνει κίνητρο, που μας κάνει να ονειρευόμαστε και να δημιουργούμε. Κι υπό την έννοια πως για να επιβιώσουμε και να συνεχίσουμε σ΄ αυτόν το δύσκολο κι απαιτητικό κόσμο χρειαζόμαστε μια πηγή να αντλούμε δύναμη, ομορφιά και ελπίδα, ο έρωτας είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, όπως η ανάσα και το νερό.

• Μέσα στο έργο υπάρχει ένας μονόλογος, που μοιάζει να απευθύνεται στη νέα γενιά, Τελικά είμαστε αδικημένοι και πως θα μπορούσαμε να το αλλάξουμε αυτό;

ΧΡ: Στη μέση περίπου της παράστασης, η Τζωρτζίνα Λιώση που υποδύεται την Λολίτα, διακόπτει την κανονική ροή κάνοντας παράβαση κι απευθύνεται με έναν εμβόλιμα μονόλογο στη νέα γενιά, στους ελπιδοφόρους νέους καλλιτέχνες, στους ανθρώπους που πιστεύουν σε ένα μέλλον καλύτερο. Δεν ξέρω αν είμαστε αδικημένοι, ξέρω όμως με βεβαιότητα πως έχουμε ανάγκη να πιστέψουμε σε μας, να εμπιστευτούμε τα δημιουργικά μυαλά της γενιάς μας και να τολμήσουμε να κάνουμε πράγματα που έλεγαν πως δεν είναι για μας. Κι αν δεν είναι για μας, τελοσπάντων, για ποιον είναι;

• Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια άνοδος της ακροδεξιάς σε όλη την Ευρώπη. Πως θεωρείτε ότι μπορούμε να τσακίσουμε το τέρας του φασισμού;

​ΣΤ: Η ακροδεξιά, η φασιστική ιδεολογία και τα ανερχόμενα ολοκληρωτικά καθεστώτα είναι μια εφιαλτική προοπτική για την Ευρώπη  και τους λαούς της. Κι αυτό το αβγό του φιδιού οφείλουμε να το καταπολεμήσουμε απομονώνοντας τέτοια φρονήματα. Η Ευρώπη, αλλά κι ο κόσμος, πρέπει να διέπεται από αξίες, από ανθρωπιά κι αξιοπρέπεια, από νόμους που εξυψώνουν την ισότητα και την αλληλεγγύη και καταπολεμούν την μισαλλοδοξία, το ρατσισμό, τον σεξισμό και όλους τους εφιάλτες που μας έχουν βασανίσει τόσους αιώνες. Κι ο μόνος τρόπος για να νικήσουμε το φασισμό είναι να αντισταθούμε, να σκεφτούμε, να αλλάξουμε πρώτα απ΄ όλα τον ίδιο μας τον εαυτό. Σε αυτό τον κόσμο όλοι είμαστε πεισμωμένοι περαστικοί κι αν ο ένας δεν βοηθήσε και προστατεύεσει τον άλλο, έχουμε κιόλας χάσει.