Τη στιγμή που κάποιοι πολεμάνε με μίσος τη συλλογική μνήμη που τρέφει η ιστορία, κάποιοι άλλοι εργάζονται σιωπηρά για τη διατήρηση της. Ενώ σε κάποια σημεία του πλανήτη ο καμβάς της πολιτιστικής κληρονομιάς έχει κουρελιαστεί σε χιλιάδες κομμάτια, σε κάποιο άλλο τον σηκώνουν από το παρελθόν και τον υφαίνουν ξανά με τα χρώματα που πότισαν τις πιο φωτεινές στιγμές της. 

Αυτές οι δύο πλευρές αναδύονται μέσα από το ντοκιμαντέρ του Χρήστου Γόδα «Αποκάλυψη Ακόμα: Αποδοχή Κληρονομιάς», ο οποίος μίλησε στο Tvxs για το νέο του εγχείρημα, τη σχέση της χριστιανικής πίστης με την αρχαία Ελλάδα, τον σεβασμό της διαφορετικότητας και τα μελλοντικά του σχέδια. 

Οι προβολές συνεχίζονται από Σάββατο 9 Ιουνίου μέχρι τις 13 Ιουνίου στις 19.00 στον κινηματογράφο Μικρόκοσμο 
Λ. Συγγρού 106, Κουκάκι 

Μετά την επιτυχημένη του πορεία σε Αμερική και Ευρώπη το ντοκιμαντέρ «Αποκάλυψη Ακόμα: Αποδοχή Κληρονομιάς» συνάντησε το Ελληνικό κοινό στην αίθουσα του κινηματογράφου «Μικρόκοσμος». Τι σας ώθησε στην επιλογή αυτού του θέματος και που αλλού θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε το ντοκιμαντέρ;

Χ.Γ.:Καταρχήν να πω ότι η ταινία συνεχίζεται και αυτή την εβδομάδα μέχρι την επόμενη Τετάρτη 13/6 κάθε βράδυ στον κινηματογράφο MIKROCOSMOS, Πέμπτη και Παρασκευή στις 20:30 και τις υπόλοιπες μέρες στις 19:00 και ελπίζουμε να τη δούμε και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και σε κάποιο θερινό σινεμά.

Η αρχική ιδέα ήταν να φτιαχτεί μια τηλεοπτική σειρά ντοκιμαντέρ θρησκευτικού τουρισμού, και έπρεπε να γίνει το πρώτο πιλοτικό επεισόδιο. Επέλεξα λοιπόν το μοναστήρι της Πάτμου, γιατί είναι ένας παγκόσμια και διαθρησκειακά αναγνωρισμένος θρησκευτικός τόπος. Ξεκινώντας λοιπόν τα γυρίσματα γι’ αυτό το πρώτο πιλοτικό επεισόδιο η έρευνα και όσα βρήκα εκεί μου χάρισαν ένα τεράστιο υλικό. Φρονώ δε ότι αυτός είναι και ο τρόπος που πρέπει να δομείται μία έρευνα ή ένα ντοκιμαντέρ, γι’ αυτό άλλωστε τη λέμε και ταινία τεκμηρίωσης.

Στην πορεία η ταινία ξεπέρασε τις αρχικές προσδοκίες γιατί αυτά που γεννήθηκαν κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων και μετά στο μοντάζ, την κατέστησαν αυτόνομη ταινία, μέσα από την οποία αποκαλύπτονται πράγματα που έχουν να κάνουν, κατ’ αρχήν, με την βαθύτερη έννοια της συγ-χώρεσης, ετυμολογικά του συγ-χωρώ, δηλαδή του «δίνω χώρο», τον σεβασμό στη διαφορετικότητα και κατ’ επέκταση, όλα αυτά έχουν να κάνουν και με τη δυνατότητα των Ελλήνων να αποδεχθούν την κληρονομιά τους. Γιατί αυτό που έκανε το Μοναστήρι και αποκαλύπτεται στην ταινία, είναι ακριβώς αυτό που θα έπρεπε να κάνουμε οι Έλληνες σήμερα για να μπορούμε να αποδεχθούμε αυτό που πραγματικά είμαστε.

Tο ντοκιμαντέρ εμμένει στο γεγονός ότι επί Τουρκοκρατίας το μοναστήρι της Πάτμου, διέσωσε μεγάλο μέρος της αρχαιοελληνικής Γραμματείας που εκείνη την εποχή τυπωνόταν στη Δύση. Κείμενα του Αριστοτέλη, του Πλούταρχου, των τριών τραγικών και άλλων σπουδαίων αρχαίων κλασικών βρίσκονται σήμερα στην βιβλιοθήκη και το μουσείο της μονής. Ωστόσο, η εκκλησία στο παρελθόν έχει καταστρέψει σημαντικά κειμήλια του ελληνικού πολιτισμού. Πως προέκυψε αυτή η μεταστροφή;

Χ.Γ.:Δεν πρόκειται για μεταστροφή. Είναι αλήθεια, αναφέρεται εξάλλου και στην ταινία, ότι πολλές φορές η χριστιανική θρησκεία λειτούργησε βίαια απέναντι στην αρχαιοελληνική θρησκεία, την οποία αντικατέστησε. Αυτό όμως είναι ενδεικτικό του διαφορετικού τρόπου και της έντασης που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι τα πράγματα και εν γένει οι ιδεολογίες και οι πολιτισμοί αν θέλετε. Δηλαδή δίπλα στους φανατικούς ζηλωτές υπήρχαν και οι άνθρωποι που αναγνώρισαν ακριβώς την αξία του διαφορετικού, του προηγούμενου, ακόμα και την αξία του αντιπάλου και αυτό είναι που εμφαίνω και που πιστεύω ότι είναι ένα από τα βασικότερα πράγματα που βγαίνουν από την ταινία. Το γεγονός δηλαδή, του σεβασμού στο διαφορετικό ακόμα και στον αντίπαλο, είναι αυτό που έκανε η μοναστική κοινότητα της Πάτμου.

Και ο καθηγητής Κοινωνιολογίας του Queens College της Νέας Υόρκης, Νίκος Αλεξίου, αναφέρει αυτό ακριβώς, ότι είναι βασικό συστατικό της δημοκρατίας η αντίληψη ότι ο διαφορετικός δεν είναι και εχθρός. Βέβαια στις περιπτώσεις του φανατισμού και των ακραίων ιδεολογικών μορφωμάτων, που δυστυχώς τελευταία στη χώρα μας έχουν εμφανιστεί και λυμαίνονται ακόμα και το ελληνικό κοινοβούλιο, δυστυχώς έχουμε φαινόμενα όπου δεν υπάρχει κανένας σεβασμός στο διαφορετικό και όποιος έχει διαφορετική άποψη είναι όχι απλά καταδικαστέος αλλά βλέπουμε ακόμα και εγκληματικές συμπεριφορές που τελικά καθιστούν τα μέλη τέτοιου είδους ιδεολογικών μορφωμάτων ακριβώς όπως λέει και η Δικαιοσύνη «εγκληματικές συμμορίες». Ο φανατισμός και η ακρότητα δεν είναι στοιχεία της δημοκρατίας. Η δημοκρατία δυστυχώς, μέσα στην ιδιοσυστασία της, έχει ακριβώς αυτόν τον απόλυτο σεβασμό στη διαφορετικότητα που τελικά δεν προστατεύει την ίδια. Αυτό, λοιπόν, το φαινόμενο που βλέπουμε στην Μονή της Πάτμου, τον σεβασμό των μοναχών στο διαφορετικό, στην αρχαιοελληνική θρησκεία υπήρξε γεγονός, και έρχεται σε αντίθεση με τους ζηλωτές που κατέστρεφαν τα μνημεία και τους μοναχούς που ανέβαιναν και κατέστρεφαν και έσπαγαν με σφυριά τον Παρθενώνα επειδή ήταν ναός των αρχαίων Ελλήνων ειδωλολατρών.

Θεωρείτε ότι η χριστιανική πίστη συνδέεται με την αρχαία Ελλάδα;

Χ.Γ.:Είτε το θέλουμε, είτε όχι συνδέεται η χριστιανική πίστη με την αρχαία Ελλάδα, καθώς ακόμα και μία σχέση αντιπαλότητας είναι σχέση, πόσο μάλλον εδώ που δεν είναι μόνο σχέση αντιπαλότητας αλλά και αλληλοσυμπλήρωσης. Όπως αναφέρω στην ταινία, για πολύ σημαντικά θέματα της δογματικής θεμελίωσης του χριστιανισμού, χρησιμοποιήθηκε το απαύγασμα του ελληνικού στοχασμού, δηλαδή η σοφιστεία.

Το ομοούσιον και τρισυπόστατον που επινόησαν οι τρεις καππαδόκες για να στοιχειοθετήσουν, να θεμελιώσουν ότι ο χριστιανισμός είναι μονοθεϊστική θρησκεία παρά την τριαδικότητα, δεν είναι τίποτε άλλο από το απαύγασμα της ελληνικής φιλοσοφίας, δηλαδή της σοφιστείας. Και σαφέστατα δεν μπορούμε να αρνηθούμε το ρόλο που έχει παίξει ο χριστιανισμός στην πολιτισμική ταυτότητα και την εθνική των Ελλήνων. Ακόμα και σήμερα όσο θρησκευόμενος ή θρησκόληπτος είτε καθόλου να είναι κάποιος, λέει, όπως έχει πει και κάποιος πρώην υπουργός, ομολογουμένος και πολύ καλός φιλόλογος, «δώρο Πάσχα», «δώρο Χριστουγέννων», δεν λέει κανείς 14ο μισθό.

Τελικά πόσο το Βυζάντιο είναι κομμάτι του ελληνικού πολιτισμού;

Χ.Γ.:Όσοι υποστηρίζουν τα περί καθαρότητας και ότι προερχόμαστε από τους αρχαίους Έλληνες βάζουν το Βυζάντιο σε μια παρένθεση. Είναι χίλια χρόνια, υπήρξε μια Αυτοκρατορία. Σαφέστατα το Βυζάντιο είναι κομμάτι του ελληνικού πολιτισμού. Δεν μπορούμε να παρακάμψουμε χίλια χρόνια και να πούμε ξαφνικά ότι από το 146 π.Χ. που κατελήφθη η Αθήνα από τους Ρωμαίους, εκεί σταματάμε, γίνεται μια παρένθεση και μετά μεσολαβούν οι ρωμαϊκοί χρόνοι, το Βυζάντιο και η τουρκοκρατία και μετά ξαναβγαίνουμε οι Έλληνες το 1821.

Η ιστορία είναι αδιάλειπτη και συνεχής, απλά αυτή η παράκαμψη εξυπηρετεί συγκεκριμένες ιδεολογικές τοποθετήσεις. Καλώς, κακώς αυτό που λένε κάποιοι, μεσαίωνας της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, γιατί αυτό ήταν το Βυζάντιο, ναι, υπήρξε, με όλα του τα θετικά και με όλα του τα αρνητικά. Δε μπορείς να αρνηθείς όμως μια αυτοκρατορία χιλίων ετών.

Μιλάμε για μια κοινότητα που λειτουργεί αυτόνομα και διασώζει τα ιστορικά κειμήλια και τους πνευματικούς θησαυρούς που ανήκαν ακόμα και σε αντιπάλους. Πόσο επίκαιρος πιστεύεται ότι είναι αυτός ο σεβασμός της «διαφορετικότητας»;

Χ.Γ.:Όπως είπα και πριν είναι εξαιρετικά επίκαιρος ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, γιατί ακριβώς πατάει πάνω σε φαινόμενα ακραία ιδεολογικά, σε φαινόμενα φασιστικά, που είναι ακριβώς ο αντίποδας αυτού που έκανε το Μοναστήρι της Πάτμου και ακόμα και η αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος έχει να κάνει ακριβώς με αυτό. Είναι ο σεβασμός στην διαφορετικότητα. Αν ξεκινήσουμε από αυτό θα βρούμε και τις υπόλοιπες λύσεις. Τώρα το πώς θα αντιμετωπιστεί αυτό στα τεχνικά ζητήματα, σ’ αυτό θα πρέπει να ανατρέξουμε και στη συλλογική διαχείριση του ζητήματος, δηλαδή με ποια κριτήρια επιλέγονται οι πρόσφυγες οι οποίοι «φορτώνονται» σε αεροπλάνα και μεταφέρονται κατευθείαν στην Ολλανδία ή στη Γερμανία, ενώ άλλοι αφήνονται στα κύματα μέσω Τουρκίας να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους, μέσω των δουλεμπόρων, περνώντας τα θαλάσσια σύνορα για να μπουν στην Ελλάδα και να στοιβάζονται στις προσφυγικές υποδομές της δικής μας χώρας; Αυτό είναι θέμα συνολικής αντιμετώπισης. Ο σεβασμός στη διαφορετικότητα όμως, σαφέστατα, είναι αυτό που πρέπει να οδηγεί την όλη σκέψη και τον τρόπο δράσης και αντιμετώπισης.

Η ταινία προβλήθηκε για πρώτη φορά στο New York Greek Film Festival αποσπώντας έξοχες κριτικές, συμμετείχε ως “official finalist” στο Moscow Travel Film Festival στη Ρωσία, ενώ έχει ζητηθεί για διανομή σε Κίνα και Καναδά. Τι σημαίνει αυτό το «ταξίδι» για εσάς και ποιες ήταν οι εντυπώσεις σας από την προβολή εκεί μπροστά σε ένα διαφορετικό κοινό;

Χ.Γ.:Οι εντυπώσεις ήταν πάρα πολύ θετικές. Κάθε δημιουργός ονειρεύεται να δει το γέννημά του, το παιδί του, το καλλιτεχνικό, να ταξιδεύει. Όταν μάλιστα αυτό είναι το απόσταγμα της ζωής και της ταυτότητας της χώρας του, τότε αυτό γίνεται ακόμα πιο σημαντικό και επίσης κουβαλάει πολύ πιο έντονα συναισθηματικά φορτία. Η ταινία, πράγματι, παίχτηκε στη Ρωσία, και σαν φιναλίστ στο φεστιβάλ της Μόσχας, μεταφράστηκε και στα Ρώσικα.

Η υποδοχή που είχε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής ήταν εξαιρετικά θερμή, δεδομένου ότι αυτός ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, πολύ περισσότερο αγγίζει τη συναισθηματική φόρτιση των ομογενών, που υπήρξαν μετανάστες και ήταν οι ίδιοι οι διαφορετικοί που αντιμετωπίστηκαν από τους τοπικούς παράγοντες και από ένα άλλο έθνος ως ξένοι… Είναι πολύ ωραίο αυτό, κι όπως σας είπα, είναι φορτωμένο με παραπανίσια συναισθηματική φόρτιση, έχει πολύ μεγάλο συναισθηματικό φορτίο.

Βγαίνοντας από την αίθουσα ο θεατής με τι θα θέλατε να προβληματιστεί και τι να αποκομίσει;

Χ.Γ.:Εμένα ο στόχος μου δεν είναι να σηκώσω το δάχτυλο σε κανέναν, ούτε να γίνω επιτακτικός. Θα ήταν ευχής έργον όμως να προβληματίσει η ταινία και αυτό θα ήθελα κι εγώ. Έχει διάφορα πεδία στα οποία θα μπορούσε να προβληματιστεί κανείς. Το ιδανικό για μένα θα ήταν αν οι Έλληνες μπορούσαν να σκεφτούν τον τρόπο που οι ίδιοι αντιμετωπίζουν την χώρα τους και κυρίως το χάσμα μεταξύ συλλογικής συνείδησης και ιδιωτικής συνείδησης, όπως λέει και η κα Αρβελέρ στην ταινία: ότι άλλα λέμε ιδιωτικά και άλλα λέμε και κάνουμε δημόσια.  

Πρόσφατα ολοκληρώσατε τη συγγραφή θεατρικού έργου με τίτλο «Τι δουλειά έκανε ο Μίκυ!». Το θέατρο είναι μια νέα αγάπη;

Χ.Γ.:Όχι, το θέατρο δεν είναι καινούρια αγάπη, το θέατρο είναι παλιά αγάπη και παντοτινή. Εξάλλου θα μπορούσε να πει κανείς ότι το θέατρο εμπεριέχεται μέσα στο σινεμά. Ούτως ή άλλως το «Τι δουλειά έκανε ο Μίκυ» είναι κάτι που το δουλεύω πολλά χρόνια, ένα work in progress που είχε ανέβει το 2006, τώρα όμως έχει πάρει μια άλλη, πιο ολοκληρωμένη μορφή και θα έλεγα και διεθνή και γι’ αυτό γίνονται βήματα  να ανέβει στη Νέα Υόρκη και ίσως σε συνεργασία με έναν μεγάλο θεατρικό χώρο ή ίδρυμα στην Ελλάδα. Επίσης γράφεται και το σενάριο για να γίνει και ταινία.

Εξάλλου, τα τελευταία χρόνια στη Νέα Υόρκη ανέβασα το θεατρικό έργο «Ο κατάδικός μου» που έγραψε η κα Ελένη Ράντου και παίχτηκε για τρία περίπου χρόνια στην Αθήνα με μεγάλη επιτυχία και για άλλη μια χρονιά την «Κλυταιμνήστρα» της Μαργκερίτ Γιουρσενάρ που επίσης παίχτηκε με μεγάλη επιτυχία στη Νέα Υόρκη, και στα αγγλικά και στα ελληνικά, στο κέντρο ελληνικού πολιτισμού.

Τι σχέδια έχετε για το μέλλον; Θα ασχοληθείτε ξανά με το ντοκιμαντέρ;

Χ.Γ.:Τα σχέδια έχουν μπει ήδη σε εφαρμογή και την ερχόμενη Τρίτη, στις 12 Ιουνίου, αναχωρούμε με το συνεργείο για τη Σύμη, όπου από εκεί ξεκινάει το επόμενο ντοκιμαντέρ, η επόμενη ταινία, που είναι για το Μοναστήρι του Πανορμίτη στη Σύμη, την επικοινωνία των ανθρώπων με το θείο μέσω της παράδοσης που υπάρχει εκεί που πετάει ο πιστός ένα μπουκάλι με μια ευχή ή μια παράκληση προς τον Αρχάγγελο Μιχαήλ τον Πανορμίτη. Πώς αυτό ερμηνεύεται; Τι ρόλο παίζει στην καθημερινότητα και στη ζωή μας η πίστη που μπορεί να οδηγήσει στο υπερβατό, και πώς αυτή η επικοινωνία με το θείο έχει να κάνει με την επικοινωνία των ανθρώπων έτσι όπως έχει διαφθαρεί μέσω της προηγμένης τεχνολογίας.

Είναι μια ταινία που θα διανύει την ιστορία των επικοινωνιών, θα έχει γυρίσματα στο μουσείο τηλεπικοινωνιών του ΟΤΕ, θα έχει μαρτυρίες από εξέχοντες ακαδημαϊκούς από μεγάλα ακαδημαϊκά ιδρύματα των Η.Π.Α, κυρίως, και επίσης θα γίνουν γυρίσματα και στη Νέα Υόρκη, όπου εκεί θα αναδεικνύεται η μυσταγωγία της επικοινωνίας με το θείο σε αντιπαραβολή με, ας μου επιτραπεί η λέξη, την διεφθαρμένη επικοινωνία στην οποία έχουμε οδηγηθεί μέσω όλως αυτών των συσκευών που όλοι έχουμε στην τσέπη μας και οι οποίες μας δίνουν πληροφορίες, τις οποίες δεν μπορούμε να ελέγξουμε πόσο σωστές είναι και έτσι φτάσαμε στα fake news.

Η ταινία, με αφετηρία την Σύμη και την προσπάθεια του ανθρώπου να επικοινωνήσει με το θείο, δηλαδή με την υπέρτατη αλήθεια, όποια και αν είναι αυτή, για όποιον, για όποιο έθνος, θα φτάνει να ασχολείται με τον όρο μετα-αλήθεια, ο οποίος εισήχθη από το λεξικό της Οξφόρδης το 2006, ακριβώς για να διορθώνει την ψευδή πληροφορία και την διεφθαρμένη επικοινωνία, η οποία δυστυχώς έχει καταστεί δυνατή. Αυτή η διαβλητή και ψεύτικη επικοινωνία, τόσο η διαπροσωπική, όσο και η γενική μέσα από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης,  η οποία έχει καταστεί δυνατή ακριβώς λόγω της κακής χρήσης της τεχνολογίας που υπάρχει σήμερα και έχει κάνει τους ανθρώπους πρόβατα πίσω από ένα κινητό τηλέφωνο θα υπογραμμίζεται στο νέο ντοκιμαντέρ.