Μια λιγότερο γνωστή αλλά συγκλονιστική πτυχή της ζωής στο Τρίτο Ράιχ έρχεται στο φως μέσα από τη νέα γερμανόφωνη ταινία του Ιταλού σκηνοθέτη Σίλβιο Σολντίνι, με τίτλο The Tasters (Οι Δοκιμάστριες).

Η ταινία, που βασίζεται στο μυθιστόρημα της Ροζέλα Ποστορίνο Le assaggiatrici, αφηγείται την ιστορία της Ρόζα Ζάουερ, μιας νεαρής γυναίκας που στρατολογήθηκε από τα SS για να δοκιμάζει το φαγητό του Αδόλφου Χίτλερ, ώστε να διαπιστωθεί αν είναι δηλητηριασμένο.

Παρόλο που η ταινία παρουσιάζεται ως έργο μυθοπλασίας, η βάση της προέρχεται από την πραγματική μαρτυρία της Μάργκοτ Βελκ, η οποία μίλησε δημοσίως για την εμπειρία της ως δοκιμάστρια του Χίτλερ, λίγο πριν πεθάνει το 2014, σε ηλικία 95 ετών.

Στο «Λημέρι του λύκου», τρομακτικά αλλά πολυτελή γεύματα

Η πρώτη σκηνή της ταινίας εκτυλίσσεται το 1943 στο χωριό Γκρος-Παρτς (σημερινό Παρτζ στην Πολωνία), κοντά στο «Λημέρι του Λύκου» (Wolfsschanze), το στρατιωτικό αρχηγείο του Χίτλερ στο ανατολικό μέτωπο.

Η Ρόζα, έχει χάσει το σπίτι της στον βομβαρδισμό του Βερολίνου και ο σύζυγός της πολεμά στην Ουκρανία. Μετακομίζει στο σπίτι των πεθερικών της στο χωριό. Λίγο αργότερα, στρατολογείται βίαια μαζί με άλλες γυναίκες για να δοκιμάζουν το φαγητό του Φύρερ.

Καθημερινά μεταφέρονται στο αυστηρά φυλασσόμενο καταφύγιο, χωρίς ποτέ να τον βλέπουν, αλλά γνωρίζοντας καλά πως κάθε γεύμα μπορεί να τις οδηγήσει στον θάνατο.

Παρά την έλλειψη τροφίμων εκείνη την περίοδο, τα πιάτα που καλούνται να δοκιμάσουν είναι πλούσια σε ποικιλία και γκουρμέ. Όμως, η αγωνία ότι μπορεί να είναι δηλητηριασμένα τα καθιστά πηγή τρόμου αντί για απόλαυση. Στο κέντρο αυτής της αφόρητης καθημερινότητας, η Ρόζα αναπτύσσει μια μυστική σχέση με έναν υπολοχαγό των SS, τον Άλμπερτ Τσίγκλερ, και γίνεται φίλη με τη συνεσταλμένη Έλφρίντε, η οποία κουβαλά τα δικά της μυστικά. Ο Σολντίνι δήλωσε ότι επέλεξε να αφηγηθεί αυτή την ιστορία γιατί εστιάζει στον κόσμο των γυναικών, κάτι σπάνιο για ταινίες που σχετίζονται με τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η αληθινή ιστορία της Μάργκοτ Βελκ

Η ιστορία της Μάργκοτ Βελκ αποτέλεσε την πηγή έμπνευσης του βιβλίου και της ταινίας. Όπως αποκάλυψε σε συνεντεύξεις της το 2012, βρέθηκε ανάμεσα σε 15 νεαρές γυναίκες που δοκίμαζαν για πάνω από δύο χρόνια το φαγητό του Χίτλερ στο Λημέρι του Λύκου. Σύμφωνα με όσα είπε, επέζησε χάρη σε έναν αξιωματικό που την έστειλε με τρένο στο Βερολίνο το 1944, γνωρίζοντας ότι ο Κόκκινος Στρατός πλησίαζε επικίνδυνα. Όταν τον ξανασυνάντησε μετά τον πόλεμο, της αποκάλυψε ότι όλες οι υπόλοιπες δοκιμάστριες είχαν εκτελεστεί από Σοβιετικούς στρατιώτες.

Η συγγραφέας Ροζέλα Ποστορίνο εμπνεύστηκε από αυτή την ιστορία και πρόσθεσε μια ερωτική σχέση στο μυθιστόρημά της, αν και η Βελκ δεν ανέφερε ποτέ κάτι σχετικό. Η πραγματικότητα της στο «λημέρι του λύκου» δεν περιλάμβανε ραμαντικά ειδύλια όπως η ζωή της στην ταινία. Αντίθετα, αποκάλυψε ότι υπήρξε θύμα βιασμού τόσο από αξιωματικό των SS όσο και από Σοβιετικούς στρατιώτες μετά την επιστροφή της στο Βερολίνο. Μόλις ένα χρόνο μετά τον πόλεμο, επανενώθηκε με τον σύζυγό της, ο οποίος επίσης είχε τραυματιστεί ψυχολογικά από τη συμμετοχή του στον πόλεμο.

Το έργο του Σολντίνι δεν αποτυπώνει μόνο ιστορικά γεγονότα, αλλά εισχωρεί στην ψυχολογία των ηρωίδων. Η αίθουσα δοκιμής φαγητού γίνεται το σκηνικό μιας ψευδο-κανονικότητας. Το τραπέζι δεν αλλάζει ποτέ, ούτε και το τελετουργικό. Μόνο οι εποχές αλλάζουν. Ο θεατής βιώνει το ίδιο αίσθημα εγκλεισμού με τις γυναίκες, καθώς ο κόσμος έξω από την αίθουσα –οι μάχες, η προέλαση των Ρώσων, η κατάρρευση του Ράιχ– μοιάζει μακρινός, σχεδόν απών. «Κυριαρχεί ένα αίσθημα αποκοπής από την ιστορία. Οι γυναίκες εγκλωβίζονται σε μια ρουλέτα θανάτου και προσαρμόζονται, αποφεύγοντας να σκέφτονται τον κίνδυνο» γράφει η ιταλική ηλεκτρονική εφημερίδα Corriere.it

Αμφισβήτηση από ιστορικούς

Παρά τη συγκλονιστική αφήγηση της Βελκ, η ιστορία της έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση. Ο Γερμανός ιστορικός Σβεν-Φέλιξ Κέλερχοφ, σε άρθρο του στην Die Welt, τόνισε ότι ο Χίτλερ, ιδίως στα τελευταία χρόνια του πολέμου, ακολουθούσε αυστηρή δίαιτα λόγω γαστρεντερικών προβλημάτων. Από το 1943 είχε προσλάβει διατροφολόγο, η οποία μαγείρευε σε ξεχωριστή κουζίνα εντός του προστατευόμενου κύκλου ασφαλείας, γεγονός που «…καθιστά απίθανη την δοκιμή του φαγητού απ’έξω» όπως είπε χαρακτηριστικά.

Ο ιστορικός Φέλιξ Μπορ, στο βιβλίο του Πριν την Πτώση: Τα Χρόνια του Χίτλερ στο Λημέρι του Λύκου, αναφέρει τη μαρτυρία της Βελκ μόνο σε υποσημείωση, σημειώνοντας ότι δεν υπάρχουν άλλες πηγές που να την επιβεβαιώνουν, αλλά ούτε και να την διαψεύδουν.

Ο Σολντίνι πάντως υπογραμμίζει πως η ταινία του είναι βασισμένη στο μυθιστόρημα και όχι σε ιστορικά στοιχεία. Για τον ίδιο, η ουσία της ιστορίας παραμένει επίκαιρη: όπως οι δοκιμάστριες ένιωθαν την απειλή παρά την πολυτέλεια των πιάτων, έτσι κι εμείς σήμερα βιώνουμε μια παγκόσμια αίσθηση βίας και αστάθειας, ακόμη κι εκεί όπου επικρατεί σχετική ευημερία.

Η σκιά της απόπειρας δολοφονίας

Η ταινία αναφέρεται επίσης στην πιο γνωστή από τις 42 απόπειρες δολοφονίας του Χίτλερ: την Επιχείρηση Βαλκυρία, που οργανώθηκε από τον Κλάους φον Στάουφενμπεργκ και έλαβε χώρα στο Λημέρι του Λύκου στις 20 Ιουλίου 1944. Το φιλμ περιλαμβάνει αυθεντικό ηχητικό απόσπασμα του Χίτλερ, όπου δηλώνει «σχεδόν ανέγγιχτος» και ερμηνεύει τη σωτηρία του ως θεϊκό σημάδι, μια δήλωση που θυμίζει την αντίδραση του Ντόναλντ Τραμπ μετά την απόπειρα εναντίον του το 2024.

Στο επίκεντρο της ταινίας όμως βρίσκεται και η ανθρώπινη ικανότητα προσαρμογής ακόμα και στο πιο εφιαλτικό καθεστώς. Όπως σχολιάζει ο Σολντίνι: «Μετά από έναν μήνα, βλέπεις τις γυναίκες να τρώνε και να κουβεντιάζουν άνετα με τον σεφ. Ο φόβος έχει γίνει ρουτίνα. Είναι η απίστευτη προσαρμοστικότητα του ανθρώπου». Ο ίδιος επισημαίνει πως η θεματική της ταινίας αγγίζει και το παρόν: «Ζούμε σε έναν βίαιο κόσμο. Το νιώθεις στα λόγια και στις πράξεις πολλών ανθρώπων με εξουσία. Και βλέπεις πως ακόμα και η κλιματική κρίση έχει μπει σε δεύτερη μοίρα εξαιτίας των πολέμων στην Ευρώπη».

Το τελευταίο το επισημαίνει για να υπογραμμίσει πως η ταινία είναι μια αφήγηση για την ηθική σύγχυση, την επιβίωση, την απουσία και τον φόβο, που θυμίζει την σύγχρονη πραγματικότητα. Μια σπουδή πάνω στην ευθραυστότητα και την ανθεκτικότητα των ανθρώπων, ιδίως των γυναικών, μέσα σε ένα σύστημα που τις καταπίνει και τις αναγκάζει να παλέψουν με μόνα όπλα το σώμα τους και το κουράγιο τους.

Πηγή: Corriere.it, Deutsche Welle