Της Τζένης Τσιροπούλου

Με αφορμή την προβολή της ταινίας του «Η γλώσσα της Πεταλούδας», στο αφιέρωμα στον ισπανικό εμφύλιο, ο γνωστός Ισπανός σκηνοθέτης Χοσέ Λουίς Κουέρδα, έφτασε στην Αθήνα «την πόλη που πρόσφερε το λόγο και τη σκέψη», όπως ανέφερε ο ίδιος και παραχώρησε συνέντευξη Τύπου την Πέμπτη 7/10, στην Ταινιοθήκη της Ελλάδας. Μίλησε για την ανάκτηση της ιστορικής μνήμης, τις ταινίες για τον ισπανικό εμφύλιο, το κινηματογραφικό κοινό τους και το πρόσχημα της οικονομικής κρίσης.

«Στην ισπανική κοινωνία», δήλωσε, «υπάρχουν διάχυτες τρεις τάσεις αντιμετώπισης της ιστορικής μνήμης σχετικά με τα χρόνια του Φράνκο. Από τη μία, αυτοί που θέλουν να αποσιωπήσουν αυτό το κομμάτι της ιστορίας, από την άλλη αυτοί που αδιαφορούν και με τη μη συμμετοχή τους ευνοούν τη δεξιά και τη βαρβαρότητα και τέλος, η στάση της αριστεράς, η οποία είναι ανεκτική και δε δρα με τρόπο “πολεμοχαρή”, δηλαδή ενεργητικό».

Σχετικά με την προσέλευση του κοινού στις κινηματογραφικές αίθουσες για ταινίες που αφορούν στον εμφύλιο, ο Κουέρδα μίλησε για «περίεργο φαινόμενο». «Οι Ισπανοί δημοσιογράφοι», είπε χαρακτηριστικά, «μεταφέρουν την εικόνα ενός κοινού που έχει κορεστεί από την υπερπροβολή τέτοιων ταινιών, ενώ στην πραγματικότητα από τις 150 ταινίες που διανέμονται ετησίως στην Ισπανία, μόνο 1-2 πραγματεύονται τον ισπανικό εμφύλιο και το ποσοστό συμμετοχής του κοινού φτάνει το 80%, που αυτό σημαίνει ότι τις παρακολουθούν πολλοί νέοι, διαφορετικά δε θα μπορούσε να είναι τόσο υψηλό».

Σε ερώτηση που του απευθύνθηκε σχετικά με το αν υπάρχει τάση αναθεώρησης, από τη δεξιά, του εμφυλίου στις μέρες μας, ο Κουέρδα απάντησε ότι «Οι εμφύλιοι πόλεμοι δημιουργούν πολύ σοβαρές και βαθιές πληγές, γιατί είναι σχεδόν αδελφοκτόνοι πόλεμοι και κάποιοι εκμεταλλεύονται αυτές τις πληγές ακριβώς για να επιτεθούν στην αντίθετη πλευρά. Στην Ισπανία δεν υπάρχει κανένας κινηματογραφιστής από τη δεξιά, που να έχει θελήσει να διεκδικήσει κάτι από την αριστερά σε σχέση με την περίοδο του εμφυλίου. Ωστόσο , υπάρχουν 5-6 ακροδεξιοί συγγραφείς, με αρκετή απήχηση δυστυχώς, που επιδιώκουν να αναθεωρήσουν την περίοδο εκείνη με τρόπο αρκετά ευκαταφρόνητο, κατά τη γνώμη μου. Μερικά ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια θέλουν να ζημιώσουν την εικόνα τις σημερινής κυβέρνησης με καταστροφολογίες και ένας ραδιοφωνικός σταθμός της καθολικής εκκλησίας ρίχνει συνεχώς λάδι στη φωτιά. Στις εκκλησίες υπάρχουν ακόμα και σήμερα μαρμάρινες πλάκες με τα ονόματα αυτών που τουφεκίστηκαν από την Αριστερά».

Για τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στον ισπανικό κινηματογράφο, ο Κουέρδα θέλησε να δώσει μια «συναισθηματική απάντηση» αναφέροντας ότι «οι εταιρίες παραγωγής, δηλαδή δυστυχώς η τηλεόραση, κάνουν παραγωγή ταινιών επειδή τις υποχρεώνει ο νόμος, διαφορετικά με το πρόσχημα της οικονομικής κρίσης και δεδομένης της δημοφιλίας προγραμμάτων με σεξουαλική θεματολογία ή αυτών που προβάλλουν τις ζωές επωνύμων, δε θα επένδυαν καθόλου στο σινεμά. Αυτά κρύβονται πίσω από τη δικαιολογία ότι ο κινηματογράφος είναι πολύ ακριβή επένδυση, που δεν αποδίδει τα ανάλογα κέρδη. Τα αντικειμενικά στοιχεία, άλλωστε, πολύ συχνά διαψεύδουν τις θεωρίες τους. Σκεφτείτε ότι μία από τις πιο εμπορικές ταινίες του ισπανικού κινηματογράφου, το “Κελί 211” καθυστέρησε 4-5 χρόνια να διανεμηθεί γιατί δεν έβρισκε χρηματοδότη και κατάφερε τελικά να βρει, μόνο όταν το κύριο σκηνικό, οι φυλακές, δόθηκε δωρεάν από την κυβέρνηση, γιατί ήταν μια φυλακή που είχε κλείσει».

Ο «κοντούλης και χοντρούλης Χοσέ Λουίς Κουέρδα», όπως αυτοαποκαλείται, πέρασε την παιδική του ηλικία σε μια σάπια κοινωνία, σε ένα μικρό χωριό υπό τον έλεγχο των στρατιωτών και των παπάδων, που έσπειραν το φόβο, «ήλεγχαν» τα μικρά αγόρια για ομοφυλοφιλία, εισέβαλαν βίαια σε κινηματογραφική λέσχη επειδή έφερε το όνομα «Μπονουέλ» και οι φαλαγγίτες δε δίσταζαν να αποκεφαλίζουν με το στόμα τους ζωντανά καναρίνια.

«Ένας φίλος μου φοιτούσε σε ένα καθολικό σχολείο και μια μέρα επιστρέφοντας, είπε κλαίγοντας στη μητέρα του, ότι είδε το διευθυντή του σχολείου να ασελγεί πάνω σε ένα μαθητή. Τότε η μητέρα του τού έδωσε δύο χαστούκια και του είπε ότι δε μιλάμε για αυτά» μας αφηγήθηκε.

Στον επίλογο της συζήτησης, ο σκηνοθέτης δήλωσε ότι «Δε μου αρέσει να κάνω προπαγανδιστικό σινεμά αλλά θέλω να μεταφέρω στην οθόνη ανθρώπινα γεγονότα και περιστάσεις τις οποίες βιώνουμε όλοι. Οι πόλεμοι είναι ιστορικές στιγμές που μπορούν πάντα να αποφευχθούν, βάσει των παραμέτρων που μας έμαθε ο ελληνικός πολιτισμός , τις οποίες δυστυχώς παραμερίζει η βία. Πιστεύω ότι ένας άνθρωπος είναι όλοι οι άνθρωποι μαζί και μία χώρα είναι όλες οι χώρες μαζί».